مسعود بارزاني، رهبر کردستان عراق، در نشست مشترک خبري با جلال طالباني، رئيس‌جمهور عراق، اعلام کرد که در قبال درخواست دولت ترکيه مبني بر استرداد فرماندهان پ.ک.ک. (حزب کارگران کرد) حاضر نيست، حتي يک گربه مرده به ترکيه پس دهد. پاسخ بارزاني در پي تشديد درگيري اخير نيروهاي کرد با ارتش ترکيه بيان شد و نشان‌دهنده برگه جديدي است که به معضل قديمي جنگ بين پ.ک.ک و ارتش ترکيه صورت ديگري مي‌دهد. بنا بر اين برگه جديد است که معادلات گذشته تغيير کرده و بايد انتظار طرف يا طرف‌هاي جديدي در اين بازي بود.
بررسي اين بازي جديد چيزي را نشان مي‌دهد که در اصل زمان ظهورش مربوط به آينده است و اکنون چيزي که به وجود آمده نشانه‌اي از آن است. مي‌توان وضعيت جديد در مسئله کردها و کشورهاي منطقه را چون ميوه نارسي دانست که زمان رسيدن آن مانده و در آينده طعم تلخ آن را مردم منطقه خواهند چشيد. بستر فعلي اين وضعيت در ترکيه جريان دارد و از اين رو، بررسي آن‌چه که اکنون در ترکيه مي‌گذرد، مي‌تواند چشم‌اندازي به آينده و وضعيت کشورهاي منطقه از جمله ايران باشد.
نيروهاي پ.ک.ک. در ارتفاعات شمالي عراق موضع گرفته اند و با سازماندهي نيروهاي خود عملياتي را آن سوي مرز عليه ارتش ترکيه انجام داده اند. اين اتفاقي تازه نيست که در چند هفته اخير پيش آمده است. قبل از اين هم پ.ک.ک. از شمال عراق به عنوان جايگاه امن خود استفاده مي کرد و از آنجا عملياتهاي خود را هدايت مي کرد. وجود اشتراکهاي قومي با کردهاي عراق اين امکان را به کردهاي ترکيه مي دهد که از خاک عراق استفاده کنند. قبل از اين ارتش ترکيه با استفاده از اجازه دولت عراق مي توانست از مرز عبور کرده و نيروهاي پ.ک.ک. را سرکوب کند که همين خود دست کم موجب تضعيف اين نيروها و امن ساختن جنوب ترکيه براي مدت زمان محدودي مي شد.
مسئله اين است که با وجود شدت عمليات اخير پ.ک.ک. و تجمع نيروهاي ترکيه در پشت مرزهاي عراق، ترکيه مجوز ورود به خاک عراق را ندارد. رفت و آمدهاي اخير وزير خارجه ترکيه، علي باباجان، به عراق و هيئت بلند پايه عراقي به ترکيه نشان دهنده منع ترکيه در ورود ارتش به عراق است. اين وضعيت بيش از هر چيز، فشار مضاعفي را بر دولت اسلامگراي ترکيه وارد مي کند، زيرا از يک سو تظاهرات مردمي و از سوي ديگر سران ارتش خواهان اقدام فوري ارتش در عراق هستند. علاوه بر اين، عدم استرداد فعالان پ.ک.ک. از سوي کشورهاي اروپايي را بايد ذکر کرد که باعث رنجش رجب طيب اردوغان از هم پيمانان غربي اش شده است. اميد مي رود که در حواشي کنفرانيس بين المللي ماه آينده در مورد مسائل امنيتي عراق، معضل پ.ک.ک. نيز بررسي شود و گويا ترکيه پيش از آن با دولت ايران رايزني هايي داشته باشد.
اما اين همه سر و صدا بابت چيست و چرا دولت ترکيه دچار چنين استيصالي شده است؟ جواب در تغيير معادلات منطقه اي و ايجاد دولت محلي کرد در عراق است. سواي اين که آينده عراق را در نظامي فدرالي يا تجزيه بدانيم، واقعيتي وجود دارد و آن دولتي کرد در عراق است که حداقل در کردستان عراق توان تصميم گيري مستقل دارد. اين دولت به دلايل متعدد نژادي، زباني، ايدئولوژکي خود را حامي اصلي کردهاي منطقه مي داند، نکته اي که در اشاره بارزاني به گربه مرده نشان داده شده است.
شايد به نظر رسد که کردهاي عراق تا قبل استقرار کامل دولت خود چنين شعارهايي را بدهند، اما پس از استقرار دولت خود مجبور خواهند شد از قواعد بازي بين دولتها تبعيت کنند. اما يک نکته را بايد توجه داشت و آن اين که، آيا همخواني مسائل قومي دولت کردستان عراق و اهداف قدرتهاي بين المللي اين اجازه را به آن دولت مي دهد تا از قواعد بازي بين دول بازي کنند و گزينه ديپلماسي را به جاي فعاليتهاي تروريستي انتخاب کنند؟
موضع دو جانبه دولت آمريکا در قبال معضل فعلي دولت ترکيه جواب اين پرسش را روشن مي کند. از يک سو، جورج بوش به همتاي ترک خود عبدالله گل وعده داده در مبارزه ترکيه عليه کردها در کنار ترکيه قرار دارد و از سوي ديگر، اردوغان امريکا را در وضعيت فعلي ترکيه متهم کرده و کم تحرکي آمريکا را موجب تحرکات بيشتر اين حزب دانسته است. موضوع اساسي اين است که در معضل کردها يک طرف گفتگو ظاهر شده و آن دولت کرد کردستان عراق است، چيزي که تا کنون سابقه نداشته است.
درست است که ترکها حضور دو تن از نمايندگان حزب کردستان عراق و اتحاديه ميهني کردستان عراق را در هيئت عراقي تحمل نکرده و نشست آنان با عراقيها بدون حضور اين دو تن انجام گرفته است، اما تا کي مي توان وجود اين پديده نوظهور را ناديده گرفت؟ دولت کردستان عراق دولتي نارس است و به همين دليل نقشي فعال در معادلات ندارد اما اگر اين ميوه کال برسد به خصوص با در نظر گرفتن تجزيه عراق، در آن زمان چه طعمي خواهد داشت؟
در اين ميان بايد توجه داشت که در کردستان عراق اين زمينه وجود دارد که شعارهاي قومي کرد دست آويزي براي منافع آمريکا قرار گيرد. بازي دو جانبه آمريکاييها در مناقشه فعلي ترکيه و کردها نشان دهنده صبر آمريکا است تا به عنوان حامي دو طرف وارد گود شود، همان بازي که آمريکا در مناقشه اعراب و اسراييل به خوبي انجام مي داد. روشن است که در چنان وضعيتي اين ميوه هر طعمي که داشته باشد مزه اي آمريکايي خواهد داشت.
برخورد دولت ترکيه با وضعيت فعلي خود در مناقشه با کردها در آينده منطقه نقش تعيين کننده اي دارد و موفقيت ديپلماتيک يا نظامي، هر کدام آينده اي متفاوتي را ترسيم مي کند. روشن است که موفقيت نظامي ترکيه اگر هم سودي آني براي آن کشور داشته باشد، راه به آينده اي پر از تنش و ضرر خواهد داشت. اين همان چيزي است که دولتمردان ترک سعي داشته اند با درايت از آن جلوگيري کنند و در مقابل فشارهاي وارده مقاومت کرده اند، گرچه معلوم نيست اين مقاومت تا چه زماني مي تواند دوام داشته باشد.
شکست مقاومت دولت ترکيه و دخالت ارتش ترکيه در کردستان عراق هم شکست ديپلماسي دولت اسلامگراي ترکيه و هم شکست کشورهاي منطقه و در جهت اهداف کلان آمريکا در آينده خواهد بود. در اين ميان، دولت ايران مي تواند از توانهاي خود در عراق و به خصوص رابطه دو جانبه اش با ترکها و کردها استفاده کند و اين ديپلماسي فعال و هوشمندانه ايران است که مي تواند طعم ميوه آينده را خوش آيند دول و مردم منطقه کند و نه طعمي آمريکايي. تا ماه آينده ميلادي که کنفرانس بين الملل عراق در ترکيه تشکيل مي شود، ايران فرصتي طلايي دارد تا بتوان با حضور موثر خود دولت کردستان عراق را در معادله اي درون منطقه اي تعريف کند و به اين وسيله، از تبديل شدن آن دولت به عنوان ابزاری در دست آمريکا جلوگيري کند.
