فواید کتیبه‌ها در بازشناسی تاریخ

به گزارش ایکنا:

جلسه دفاع پایان‌نامه میثم صادقی توران‌پشتی در مقطع کارشناسی ارشد با عنوان «تحلیل آیات قرآن به کار رفته در کتیبه‌های توران‌پشت و نسبت آن با جریان‌های مذهبی»، با استادی راهنما، احمد پاکتچی و استاد مشاور آن عباس مصلائی‌پور و داور پایان‌نامه محمود کریمی روز ۱۵ بهمن ماه در دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد.

میثم صادقی در ابتدای سخنانش گفت: نشانه‌هایی از تشیع، تسنن و تصوف در کتیبه‌ها و سنگ قبرهای توران‌پشت، دال بر جریان‌های مذهبی وجود داشته است.

صوفیه؛ عامل مدارای دینی در توران‌پشت یزد

صادقی ادامه داد: دو دسته از آیات مرتبط با مکان یافت و آیاتی با مضمونی به ظاهر نامرتبط با مکان‌های یافته شده وجود دارد که در زمینه دوم پرسشنامه‌هایی برای استفاده از فکر جمعی تهیه شد. آیاتی مانند آیت الکرسی، آیه شهادت، حمد و ... در سنگ‌ قبرها وجود دارد که در فضیلت شأن روایات زیادی وجود دارد. در سنگ مزارها آیاتی با موضوع آخرت‌شناسی وجود داشت. آیاتی با مضامین مرگ به عنوان حقیقتی حتمی، پاداش اخروی، امید به غفران و رحمت‌الهی و بشارت به شادباش به اولیا، رحمت الهی نیز روی سنگ قبرها وجود داشته است.

صادقی ادامه داد: آیه شریف ۱۹ توبه که مضمونی نامرتبط با سنگ قبرها داشت نیز وجود دارد که در نتیجه پرسش‌نامه‌ها می‌توان گفت که این آیه باید برای یک مجاهد فی سبیل الله بوده باشد. با توجه به تاریخ سنگ نوشته به نظر می‌رسید که این کتیبه مقارن با حمله مغول‌ها بوده است. تاریخ‌ها اشاره می کنند که یزد در حمله مغول کمترین آسیب را دیده است، از این رو احتمال آن هست که این فرد در بیرون از یزد کشته شده و به اینجا منتقل شده است.

وی تصریح کرد: در آیات کتیبه‌ها نشانه‌هایی از تشیع و تسنن بود. نشانه‌هایی پر رنگی حاکی از تصوف افراد در گذشته وجود داشت، از سال ۳۴۰ هجری قمری آیات قرآنی به کار رفته است که با برداشت صوفیانه عجین بودند. احتمالا مدارای دینی که از صوفیه سراغ داریم، امکان همزیستی مسالمت آمیز بین مذاهب مختلف اسلامی و شاید پیروان سایر ادیان را فراهم آورده است.

صادقی در پایان گفت: در پایان‌نامه پیشنهاداتی برای کسانی که می‌خواهند روی سنگ قبر‌ها کار کنند ارائه شده است. آیاتی روی سنگ قبرهای شیوخ صوفیه بوده‌اند، با توجه به عادت ایشان برای نوشتن نام شیوخ صوفیه، می‌توانیم از آنها در پرده برداشتن از اوضاع فرهنگی منطقه استفاده کنیم. براساس آیات این کتیبه‌ها می‌توان به اهمیت گورستان در نزد صوفیه و جایگاه آن به عنوان نهاد تعلیم و تربیت آگاه شد. همچنین می‌توان با توجه به کتیبه‌ها در تاریخ یک منطقه، بازنگری را انجام داد.

خلط میان تصوف و عرفان

در ادامه کریمی، داور این پایان‌نامه گفت: این پایان نامه مزایایی دارد و از سال اول تأسیس دانشگاه امام صادق(ع) این پایان‌نامه نکات منحصر به فردی دارد که فرد از موطنی که آمده است تلاش کرده تا موضوع تحقیق خود را به آن اختصاص دهد. همچنین این پایان‌نامه یک کار بین رشته‌ای است. این کار دارای دو جنبه نظری و میدانی بوده و همچنین دارای ثمره عملی هم خواهد بود.

وی ادامه داد: در عین حال که دقت زیادی در تحقیق صورت گرفته است، نکاتی است که می‌تواند به قوت پایان نامه کمک کند. برخی از اصطلاحاتی که به کار رفته شده است باید بیشتر پرداخت. در فصل دوم شناسایی کتیبه‌های قرآنی و بازخوانی متن آنها دو بخش آمده، یکی بخشی که مربوط به سرنوشت‌های مکان‌های خاص و بخش دوم که کتیبه‌های قرن پنجم پرداخته‌اید و این تقسم‌بندی‌اش مشکل دارد و تفسیم‌بندی‌تان باید شفاف‌تر باشد.

کریمی تصریح کرد: شما تصوف را با عرفان یکی گرفته‌اید و چون موضوع مهم است باید تمایز این دو مشخص شود، چون تصوف در یک جایگاه و عرفان در جایگاه دیگری است. همچنین گفته‌اید تصوف مهم‌ترین تبلور ساحت درونی وحی اسلامی است که این محل بحث است.

وی ادامه داد: در فصل سوم با عنوان تحلیل محتوای کتیبه‌های قرآنی توران پشت، کلمه تحلیل محتوا، هم می‌تواند روش تحقیق استفاده شود که شما این کار را انجام نداده‌اید، اما مرادتان بررسی محتوا می‌تواند باشد که شما این کار را کرده‌اید و شاید بتوانید تعبیر دیگری برای تحلیل محتوا استفاده کنید.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) افزود: در تحلیل و بررسی مفاهیم قرآنی آیات، شما بیشتر از منابع اهل سنت استفاده کرده‌اید و این برای من سؤال بود. سیوطی، میبدی و ... هست اما از شیعه از المیزان و تسنیم کمتر استفاده شده است، شاید اگر این‌ها را می‌آوردید، قوت بیشتری به پایان نامه می‌دادید.

وی ادامه داد: برخی از نقل‌ قول‌ها طولانی و همچنین پر تکرار است که قابل نقد است، زیرا باید منابع را بیشتر استفاده کنید و نقل قول طولانی درست نیست و در حد مطلبی که در متن اصلی است مورد نقل قول قرار گیرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) تصریح کرد: شما به ندرت منابع تاریخی را استفاده کرده‌اید اما اگر می‌توانستید منابع تاریخی که در خصوص این منطقه است بیشتر مطالعه کنید، می‌توانستید دین و قوم ساکن در این منطقه و کتیبه‌ها را بهتر بشناسید.

کریمی ادامه داد: نکته دیگر آن است که گفته‌اید صوفیه تا قرن یازده در این منطقه ساکن بوده‌اند و خوب است اشاره می‌کردید چه اتفاقی رخ داده است که از این زمان به بعد چرا اثری از صوفیه در این منطقه نیست.

تعابیر غیرعلمی حذف شود

در ادامه مصلائی‌پور مشاور پایان‌نامه‌ گفت: ظاهرا برخی واژگان کلیدی از جمله تصوف، تشیع و تفسیر از کلمات کلیدی این پایان‌نامه نیستند. در فهرست پیشنهادم این است که عناوین فصول را به صورت برجسته بیاورید. برخی از تعابیری که در پایان‌نامه به کار برده‌اید، ممکن است مورد این ایراد واقع شود که از نظر علمی قابل دفاع نیست از جمله تعبیر این که توران‌پشت در گذشته از اهمیت بسیار برجسته‌ای برخوردار بود یا عالمان بسیاری را تربیت کرده است، که اینجا بسیار می‌تواند اغراق آمیز باشد.

در پایان هیئت منصفه پس از شور و بررسی به این پایان‌نامه درجه عالی و نمره ۱۹,۷۵ را اختصاص داد.