کشف‌ نسخه 700‌ ساله‌ غزلیات‌ حافظ و‌ یک‌ غزل‌ تازه

پژوهشگران انجمن آسیایی کلکته، نسخه خطی تازه و ناشناخته ای به قدمت 700 سال از دیوان غزلیات خواجه حافظ شیرازی را به صورت تصادفی پیدا کردند.
 
به گزارش ایرنا و به نقل از رسانه های ایالت بنگال، این نسخه دست نوشته که گفته می شود بسیار گرانبها و نادر است به هنگام بررسی نسخ خطی انجمن آسیایی کلکته بدست آمد.
 
روزنامه تایمز آو ایندیا روز دوشنبه در مطلبی نوشت اکنون کارشناسان وایرانشناسان زیادی برای دیدن این اثر مهم و ارزشمند راهی کلکته مرکز ایالت بنگال غربی شده اند.

گفته می‌شود که این نسخه خطی نه تنها به خطی خوش و با آرایش و تذهیب زیبا نوشته شده، بلکه‌ در آن غزلی هست که در سایر نسخه‌ها وجود ندارد.
 
این نسخه حاوی امضا و مهر طلایی شاه‌جهان ،پادشاه نامی و با شکوه سلسله مغولان هند است . این پادشاه چند قرن پس از حافظ زندگی می‌کرد،‌ اما به نظر کارشناسان 'انجمن آسیایی'، مهر دربار او نشان می‌دهد که این پادشاه هنردوست این نسخه را برای کتابخانه شخصی خود تهیه کرده است.
 
موزه انجمن آسیایی در کلکته نسخه نو یافته را در ویترینی برای تماشای عموم به نمایش گذاشته اند اما می‌گوید که به زودی به خزانه‌ای مخصوص منتقل می شود.

کارشناسان انجمن آسیایی در جستجوی آثار خطی باقیمانده از میرزا غالب، به شکلی کاملا تصادفی دست‌ نوشته‌ای با اوراق زرد و کهنه یافته‌اند که متوجه شدند نسخه ناشناخته‌ای از دیوان حافظ است.
 
'رامکریشنا چاترجی'، مشاور تاریخی انجمن آسیایی، به تایمز آو ایندیا گفته است: 'وقتی همکاران ما به این نسخه برخوردند،‌ حیرت کردند، زیرا حافظ 500 سال قبل از میرزا غالب زندگی می‌کرده است. در تماس و مشاوره با پژوهشگران ایرانی کم‌کم روشن شد که این نسخه چطور به اینجا رسیده است.'
 
او توضیح می‌دهد که در دیوان نویافته غزلی هست با مطلع 'بحمدالله که بازم دیدن رویت میسر شد' که در نسخه‌هایی که تا کنون می‌شناسیم وجود ندارد.

سید اختر حسین، استاد ادبیات فارسی در دانشگاه جواهر لعل نهرو،‌ اعتقاد دارد که کشف این نسخه خطی خبری شوق‌انگیز برای ایران‌شناسان و دوستداران شاعر بزرگ ایرانی است. به گفته او نسخه‌ای شبیه این نسخه خطی در کتابخانه خدابخش شهر پتنا نگهداری می‌شود.
 
احمد کریمی حکاک، پژوهشگر و استاد رشته ادبیات فارسی در دانشگاه مریلند، ضمن تاکید بر اهمیت نسخه نویافته گفته است که سلسله مغولان هند از زمان همایون شاه، علاقه زیادی به شعر و ادب فارسی داشتند و آثار سخن‌سرایان ایرانی را گردآوری می‌کردند یا به امرا و پادشاهان دیگر هدیه می‌دادند.

نکته جالب دیگر این است که دیوان غزلیات حافظ برای اولین بار بیش از دویست سال پیش در همین شهر کلکته،‌ به روش چاپ سنگی منتشر شد.

کلکته مرکز ایالت بنگال غربی در یک هزار و 304 کیلومتری دهلی نو پایتخت هند قرار دارد که پیش از این پایتخت این کشور بوده است.
 
انجمن آسیایی که این نسخه خطی را یافته یکی از مراکز نگهداری نسخه های خطی، است که در شهر کلکته واقع شده است. این انجمن، در سال 1784 میلادی تاسیس شد و هزاران نسخه ی خطی را گردآوری و نگهداری کرده است.
 
یکی از راهبردهای اساسی انجمن برای حفاظت از میراثهای فرهنگی هند، تصحیح و انتشار نسخه های خطی و ترجمه ی برخی از آنها به زبان انگلیسی بوده است.

این فعالیت انجمن، تا هنگام تجزیه ی شبه قاره ی هند با قدرت ادامه یافت، اما پس از استقلال هند و ایجاد کشور پاکستان شرقی(بنگلادش)، خلل اساسی در فعالیتهای انجمن پدید آمد. با این حال، بخش بزرگی از نسخه های خطی در انجمن آسیایی کلکته محفوظ مانده که شمار قابل توجهی از نسخه های خطی منتشر نشده ی این انجمن، به زبان فارسی است.
 
زبان فارسی حدود هفت قرن به عنوان زبان رسمی و دیوانی این کشور بوده است.

هم اکنون هزاران نسخه خطی در کتابخانه های خصوصی و دولتی هند نگه داری می شوند که وضعیت بسیاری از آنها مناسب نیست و نیازمند نگهداری و آفت زدایی دارد.

کشور هندوستان از دیرباز ارتباط بسیار تنگاتنگی با ایران و زبان فارسی داشته و باید گفت که در برخی از دوره های تاریخی به ویژه حمله مغولان، حکومت گورکانیان هند و دوره صفویه ،شبه قاره نقش مهمی در زبان فارسی وغنای فرهنگی آن داشته به گونه ای که بسیاری از نسخه های خطی درشبه قاره به رشته تحریر درآمده است.
 
زبان فارسی دومین زبان رسمی و زبان فرهنگی و علمی هند تا پیش از استعمار این کشور بود.
پس از سیطره انگلیس بر شبه قاره درسال 1832 میلادی زبان انگلیسی به زور جایگزین زبان فارسی شد.