پروپاگاندای فروشندگان مواد غذایی

چندی پیش وزیر بهداشت اعلام کرد در کشور پنج میلیون نفر مبتلا به بیماری قند، ۵۰ درصد افراد اضافه‌وزن و ۳۰ درصد افراد چاق هستند. این در حالی است که بر اساس آمارها، از هر چهار ایرانی یک نفر به فشار خون مبتلاست. فارغ از آمار بیماری‌های دیگر، فراگیر بودن این دو بیماری نشان می‌دهد یک جای کار می‌لنگد. یکی از مسائل مهم در مورد مواد غذایی، بحث تبلیغات است. قانون ممنوعیت تبلیغ مواد غذایی مضر و آسیب‌رسان چند سالی است که مطرح شده، اما به طور کامل اجرا نشده است.

به گزارش روزنامه آرمان، «تبلیغ محصولات و مواد غذایی مضر، لوازم آرایشی و بهداشتی فاقد مجوز، تبلیغات دروغین و خلاف واقع در مورد تاثیرات مکمل‌های غذایی و دارویی که همه آنها به‌ طور مستقیم با سلامت مردم در ارتباط است، طی چند‌ سال اخیر به یکی از چالش‌های اساسی سلامت و بهداشت عمومی تبدیل شده است. فقدان نظارت بر کیفیت و ادعاهای مطرح شده درباره مواد تشکیل‌دهنده و تاثیرات محصولاتی که با سلامت مردم سروکار دارد، بارها از سوی کارشناسان و صاحب‌نظران مورد انتقاد قرار گرفته است؛ به‌ ویژه در چند سال گذشته که پای این محصولات به فراگیرترین رسانه کشور یعنی صداوسیما هم باز شد. اما انتقادات و صحبت‌های مطرح‌ شده در این باره به دلیل نبود قوانین مشخص و بازدارنده، فقط به هیاهوی رسانه‌ای و تکذیب‌ها و تاییدهای دستگاه‌های مختلف اجرایی و نظارتی کشور ختم و در نهایت هم تبلیغ محصولات پرشائبه از آگهی‌های بازرگانی شبکه‌های تلویزیونی حذف شد.

بدون آن که کسی پاسخگوی به خطر افتادن سلامت مردم باشد، این خلا قانونی باعث شد تا اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با همکاری سازمان غذا و دارو و سایر نهادها و ارگان‌های مسئول پس از یک‌ سال بحث و بررسی، در نهایت قانون منع تبلیغات محصولات و کالاهای آسیب‌رسان را در مجلس تصویب کنند؛ قانونی که به موجب آن هرگونه تبلیغ محصولات فاقد مجوز از سازمان غذا و دارو و نیز تبلیغات خلاف واقع و دروغین در مورد اثرات استفاده از آنها را جرم تلقی کرده و برای متخلفان آن اعم از شرکت‌های تجاری صاحب کالا و رسانه‌هایی که تبلیغات این محصولات را انجام داده‌اند، مجازات‌های سنگینی در نظر گرفته است.

قانون ممنوعیت تبلیغ مواد غذایی مضر
۱۲ سال پیش، شورای عالی سلامت کشور مصوبه‌ای را به تصویب رساند که بر اساس آن، تبلیغات محصولات غذایی تهدید کننده سلامتی ممنوع اعلام و مقرر شد تا پس از تصویب این مصوبه صداوسیما برای پخش هرگونه آگهی مربوط به مواد غذایی مجوزهای لازم را از راه وزارت بهداشت دریافت کند. بر اساس این مصوبه سازمان صداوسیما ملزم به پخش رایگان روزانه حداقل ۵ پیام تصویری آموزشی با موضوع تغذیه نیز شده است.

ماجرای تبلیغ محصولات و کالاهای آسیب‌رسان به‌ طور جدی با کرم حلزون در تلویزیون شروع شد؛ محصولی که با ادعای استفاده از عصاره حلزون و همچنین ماده «الانتویین» از سوی تولیدکنندگان آن برای چندماه پای ثابت تبلیغات شبکه‌های مختلف سیما بود. خواص ادعایی این کرم از همان ابتدا از سوی کارشناسان رد شد تا این که عباس حاجی‌خوندی، رئیس وقت سازمان غذا و دارو در ماه‌های آخر دولت دهم، از تقلبی بودن تبلیغات این محصول پرده برداشت اما بعدها مشخص شد که ماجرای کرم حلزون بی‌ارتباط با تعرفه‌های ارزان‌تر صداوسیما برای تبلیغ محصولات ساخت ایران نبوده است.

چندی بعد در بهمن‌ ٩٢ یک نوع چای با تاثیرات لاغری از سوی یک برند داخلی در تلویزیون تبلیغ شد که در همان زمان معلوم شد محتویات این چای‌ها چیزی جز چند گرم چای سبز نامرغوب نبوده است. بنابراین این محصول نه‌ تنها با وجود ادعای تولیدکنندگانش موجب لاغری نمی‌شد، بلکه از سوی مسئولان وزارت بهداشت مواردی از بیماری‌های گوارشی و کبدی نیز در اثر استفاده از این محصولات گزارش شد. کمیسیون بهداشت و درمان مجلس برای ارتقای ایمنی و امنیت و سلامت کالاها و محصولات موجود در بازار کشور به سراغ تبلیغات این کالاها رفت؛ موضوعی که بیش از یک‌ سال زمان برده و در نهایت با اکثریت قاطع بهارستان‌نشینان تصویب شده است.

حبس و جریمه در انتظار دروغ‌پراکنان
بر اساس ماده یک این مصوبه، ارائه هرگونه اطلاعات نادرست و تبلیغ خلاف واقع به هر صورتی از جمله در رسانه‌های داخلی یا فضای مجازی درباره‌ آثار مصرف و فرآیند دارویی، خوراکی، آشامیدنی، آرایشی، گیاهی، طبیعی، مکمل و همچنین تجهیزات و ملزومات پزشکی، دندانپزشکی، آزمایشی و هرگونه خدمات سلامت ممنوع است. هدف از تصویب این قانون، ساماندهی تبلیغات محصولات و کالا‌ها در رسانه‌ها عنوان شده است.

«بر این اساس، همه رسانه‌ها اعم از مطبوعات، صداوسیما، شبکه‌های مجازی و سایت‌های اینترنتی مجاز به تبلیغ محصولاتی هستند که سلامت آنها از سوی سازمان غذا و دارو و اداره استاندارد تایید شده باشد. در غیر این صورت این کار جرم تلقی می‌شود و با متخلفان برخورد قانونی می‌شود. افراد حقیقی یا حقوقی که این قانون را اجرا نکنند، به حبس یا جزای نقدی درجه ۶ و محرومیت از فعالیت شغلی و اجتماعی برای ۲ تا ۵‌ سال زندان محکوم می‌شوند و در صورتی که به مصرف‌کننده خسارتی وارد شود، علاوه بر جبران معادل ۲ تا ۵ برابر خسارت به‌عنوان جزای نقدی به مجازات اضافه می‌شود.»

رسانه ملی نظارت کند!
با این که مدت‌ها از ممنوعیت تبلیغات مواد غذایی آسیب‌رسان می‌گذرد اما تبلیغ محصولاتی مثل چیپس و پفک که مضرات آنها اظهر من‌الشمس است، ادامه دارد. البته این نوع تبلیغات به مواد غذایی منحصر نمی‌شود. چندی پیش وزارت بهداشت صراحتا اعلام کرد: «تبلیغات صداوسیما درباره شامپوهای ضد ریزش مو دروغ است و افکار عمومی را گمراه می‌کند.» این وزارتخانه از سفارش‌دهندگان و سفارش‌گیرندگان تبلیغات خواست از ادعاهای اغراق گونه و خارج از مجوز صادره اجتناب کنند.

مهر سال جاری، مدیر کل نظارت بر فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل سازمان غذا و دارو نیز با بیان این که تبلیغات نباید عوامفریبانه باشد، از رسانه ملی خواست بر تبلیغات غیر واقعی فرآورده‌ها نظارت بیشتری داشته باشد. امیرحسین جمشیدی اظهار کرد: همه اسناد بالادستی، نظیر سیاست‌های کلی سلامت و برنامه پنجم، این سازمان را مجاب می‌کند که به مقوله فرآورده‌های طبیعی و سنتی، نگاه ویژه‌ای داشته باشد. او ادامه داد: در ۱۰ سال گذشته رشد تولید این فرآورده‌ها افزایش داشته، به گونه‌ای که حدود ۲/۱ پروانه در هر روز کاری صادر شده و اهل فن می‌دانند که کار کوچکی نیست.

جمشیدی تصریح کرد: تبلیغات کمکی برای ترویج فرآورده‌های طبیعی و سنتی است تا فرهنگسازی در ارتباط با این فرآورده‌ها صورت گیرد اما زمانی که ادعاهای مطرح شده از مجوزهای مربوطه و اثبات شده فراتر می‌رود، امکان گمراهی مصرف‌کنندگان و مردم به وجود می‌آید.

فشار خون و نمک دریا
یکی از انواع مواد غذایی که تبلیغاتی دروغین و شاید از سر ناآگاهی در مورد آن زیاد دیده می‌شود، نمک دریاست. آمارها نشان می‌دهد یک چهارم مردم ایران به بیماری فشار خون مبتلا هستند. اگر این آمار را مستقیما به این نوع نمک نسبت ندهیم، تبلیغاتی که در مورد تاثیر نداشتن این نمک بر فشار خون وجود دارد، می‌تواند با سلامتی مردم و افزایش این بیماری در کشور نسبت داشته باشد؛ تبلیغات ناآگاهانه و وسیع انواع نمک‌های سنگ و نمک دریا به عنوان نمک‌های طبیعی، مبنی بر دارا بودن خواص درمانی و نیز نداشتن اثرات منفی بر بیماران فشار خون بالا، بیماران قلبی، دیابتی و زنان باردار، تهدیدی جدی برای مردم محسوب می‌شود.

میزان ید موجود در نمک دریا بسیار کم است و در هر کیلوگرم آن تنها ۰.۷ میلی‌گرم ید وجود دارد و با توجه به مقدار ید مورد نیاز روزانه یک انسان که ۱۵۰ میکروگرم (۰.۱۵ میلی‌گرم) است، یک فرد بالغ باید روزی ۲۰۰ گرم نمک دریا مصرف کند تا میزان ید مورد نیاز بدنش تامین شود. در حالی که می‌توان با مصرف حداکثر ۵ گرم نمک تصفیه شده ید دار، میزان ید مورد نیاز بدن را تامین کرد. عوارض جبران‌ناپذیر نبود ید از یک سو و همچنین وجود فلزات سنگین همچون سرب، کادمیوم و جیوه که منجر به بروز انواع سرطان و بیماری‌های کلیوی می‌شود، همچنین وجود گچ و شن و ماسه به عنوان یک ناخالصی غیر محلول در نمک‌های معمولی معرفی شده به عنوان نمک‌های طبیعی باعث گمراهی آحاد مردم شده، مصرف آن تهدید جدی برای سلامت مردم محسوب می‌شود. این در حالی است که فشار خونی ایده‌آل بوده که کمتر از ۱۲۰ باشد؛ فشار خون غیر نرمال بین ۱۸۹ تا ۱۳۰ است. ۶۰ درصد سکته‌های مغزی ناشی از فشار خون بالا و ۴۲درصد سکته‌های قلبی با فشار خون بالا حادث می‌شود.

گول تبلیغات سیگار‌های الکترونیکی را نخورید!
یکی از مسائل دیگری که بی ارتباط با این نوشتار نیست، تبلیغات وسیعی است که حول سیگارهای الکترونیکی صورت گرفته و آن را برای ترک سیگارهای معمولی یا بدون ضرر برای سلامتی جلوه می‌دهد. خوشبختانه این مورد در رسانه ملی تبلیغ نمی‌شود اما فضای مجازی پر است از تبلیغات دروغینی که حول این محصول وجود دارد. شبکه‌های ماهواره‌ای نیز از قافله عقب نمانده‌اند و تا جایی که امکان دارد، پیاز داغ ماجرا را زیاد کرده‌اند.

بر اساس تحقیقات جدیدی که به تازگی منتشر شده است، استعمال و استفاده از سیگارهای الکترونیکی ممکن است برای قلب مضر باشد. نتایج این تحقیقات حاکی از آن است که نشانه‌های وجود و بروز بیماری‌های قلبی در استفاده‌‌کنندگان سیگارهای الکترونیکی از افراد عادی بالاتر است و به طور مثال این دسته از افراد دارای سطوح بالاتری از آدرنالین در قلب خود نسبت به افراد عادی بوده‌اند. بنابراین گول تبلیغات دروغین در مورد این محصول را نخورید.»