ادامه جنجال شجریان، صدا و سیما و "ربنا"

پیش از هر چیز روزنامه خبر گزارش داد که پخش نشدن «ربنا»ی استاد شجریان از صداوسیما در طول ماه مبارک رمضان قطعی شد.

سمیه قاضی‌زاده نوشت: اگرچه مدتی است حواشی دور استاد آواز ایران طی تمام سال‌های فعالیت او به اوج خودش رسیده است و بعد از شکایتی که از صداوسیما کرد زمزمه‌های پخش نشدن ربنا به گوش می‌رسید اما این خبر قطعی نشده بود. به گفته یکی از مدیران ارشد صداوسیما که درخواست کرد اسمش عنوان نشود، طی جلسه‌ای که چهارشنبه شب در محل صداوسیما با حضور مشاوران ارشد این سازمان در خصوص پخش «ربنا» برگزار شد، حاضران به این نتیجه رسیدند این آواز ماندگار را پخش نکنند.

این فعال فرهنگی که خود از عدم پخش این آواز ماندگار مذهبی بسیار متاسف بود گفت: «متأسفانه در شورای مشاوران صداوسیما هم بار دیگر ماجرای پخش ربنای آقای شجریان مطرح شد اما الان دیگر صداوسیما مخالفت می‌کند. در آنجا بحث‌هایی مطرح شد نظیر اینکه ربنا نه متعلق به آقای شجریان است و نه صداوسیما بلکه متعلق به مردم است. با این حال باز هم قرار بر این شد که ربنا امسال در ماه رمضان پخش نشود. باید بگویم که از این بابت بسیار متأسفم چرا که همه ایرانی‌ها از ربنا خاطرات خوشی را دارند.»

استاد آواز ایران که پیش از این در سال 74 نامه‌ای به رئیس وقت صداوسیما نوشته بود تلویحاً تنها اجازه پخش ربنا را به صداوسیما داده بود و عنوان کرده بود که «دعای ربنا که هدیه من به ملت ایران است» اما امسال و بعد از شکایتی که درباب رضایت نداشتن از پخش آثارش از صداوسیما کرد ظاهراً صداوسیما قرار را بر این گذاشته که این آواز ماندگار دیگر مهمان سفره‌های افطار ایرانیان نباشد.

پیش از این معاون حقوقی صداوسیما خبر از بررسی حقوقی درخواست استاد شجریان داده بود اما بعد از آن، «محمدحسین صوفی» معاون صدای صداوسیما صحبت‌های دیگری مبنی بر پخش نشدن حتی ربنا و دیگر ادعیه‌ای که شجریان خوانده است کرد. سپس شایعه‌ها خبر از جلسه میان شجریان و ضرغامی دادند که در آن شجریان تنها اجازه پخش آثارش که حاوی مضامین ملی و انقلابی هستند نداده و پخش ربنا مشکلی ندارد. اما بلافاصله برگزاری چنین جلسه‌ای از سوی سایت دل‌آواز تکذیب شد.

با این حال این روزها انواع و اقسام سایت‌های اینترنتی نسخه‌های الکترونیک این آواز را روی صفحه‌های وب قرار داده‌اند و کاربران مختلف را دعوت به شنیدن و دانلود این قطعه تا پیش از آغاز ماه مبارک می‌کنند.

آواز ربنا طبق سنت اجرایی این دعاها روی الحان قرآنی خوانده شده است. این قطعه از دستگاه «رست» یا «راست» شروع شده و در خاتمه به دستگاه «عجم» (شبیه ماهور) مدلاسیون می‌شود. آواز ربنا که در حقیقت می‌توان آن را تلاوت آوازی قرآن کریم نامید، بیان آوازی آیات 193 و 194 سوره مبارکه آل عمران است.

باز در همین روزنامه از قول وکیل شجریان می‌خوانیم: اعلام می‌کنم که اگر عذرخواهی هم بکنند تا آخرین مرحله قانونی جلو می‌رویم. چراکه معتقدم این دفعه حق برای جامعه هنردوست هم هست.

مهدی معزی گزارش داد: شجریان، تلویزیون و کیهان؛ یک شاکی و دو متهم. متهم دوم البته اصرار زیادی دارد تا به حاشیه‌های حول و حوش شجریان و خودش دامن بدهد. مثل کاریکاتور دیروز در صفحه 14 که البته مقدمه‌ای طولانی داشت؛ محمدرضا شجریان حدود یک هفته بعد از انتخابات ریاست جمهوری، صدا و سیمای ایران را با نامه‌ای در بن‌بست قرار داد؛ «همان طور که اطلاع دارید صدا وسیما مستمراً اقدام به پخش سرودهای میهنی اینجانب به ویژه سرود «ایران ‌ای سرای امید» می‌کند. اینجانب در سال 1374 نیز اعلام کردم راضی به پخش آثار خود از صدا و سیما نیستم.

مجدداً تقاضای خود را تکرار کرده و تأکید می‌کنم آن سازمان هیچ نقشی در تهیه این آثار نداشته و شایسته است به حکم شرع و قانون سریعاً کلیه واحدهای آن سازمان از پخش صدا و آثار من خودداری کنند.» اما به این شکایت اولیه شجریان بی‌توجهی شد تا او از طریق مراجع قانونی دیگر اقدام کند. او در گفت‌وگو با یکی از شبکه‌های بین‌المللی، دوباره این موضوع را مطرح کرد که این صحبت‌ها منجر شد به انتشار مقاله‌ای علیه او در روزنامه کیهان تحت عنوان ما مثل او وطن‌فروش نیستیم؛ «چاپ به موقع یادداشت کیهان خطاب به محمدرضا شجریان در همسو شدن وی با جریان‌های برانداز و ضدانقلاب آن سوی مرزها سبب خنثی شدن ترفند دشمن در حوزه موسیقی و ناکام ماندن آنان از سوءاستفاده از هنرمندان پاک و بی‌غل و غش این حوزه گردیده است. . . . . شجریان در این مدت به مهره مناسب اجنبی و استعمارگر پیر مبدل گردید که مأموریت اهداف پشت پرده دولت انگلیس را در جامعه موسیقایی ایران به انجام رساند. این در حالی است که بسیاری از اساتید برجسته موسیقی حاضر به وطن‌فروشی نشدند.»

کیهان که این بار شجریان را آلت دست انقلاب‌گران مخملین و البته در حوزه موسیقی معرفی کرده بود، حسابی خشم استاد را برانگیخته بود تا آقاسی مقدمات شکایت را هرچه سریع‌تر فراهم کند. 

بعد از این «ربنا»ی شجریان و حس نوستالژیک در ماه رمضان به وسط آمد، رمضانی که نزدیک است. اما شاید در این رمضان، صدای شجریان دیگر چاشنی برنامه‌های رادیو و تلویزیون نشود. حتی اگر ربنا باشد و از کلیپ‌های سیاسی به دور. موضوعی که صوفی، معاون صدای ضرغامی اعلام کرد: «رادیو حتی در ماه رمضان هم ربنا و ادعیه شجریان را پخش نمی‌کند.»

اما مدیر نظارت و ارزشیابی مرکز موسیقی صداوسیما چیز دیگری به زبان آورد تا تناقض در سیاست‌ها به اوج برسد؛ «پس از روشن شدن ابعاد حقوقی این مسئله که احتمالاً در مورد آثار مختلف متفاوت خواهد بود، احتمالات لازم از سوی شبکه اعمال خواهد شد؛ بنابراین هر گونه تصمیم‌گیری و مصوبه حقوقی که بر اساس درخواست این هنرمند اتخاذ شود، حتی اگر شامل دعای «ربنا» نیز باشد، مورد توجه و پذیرش قرار خواهد گرفت.»

«به نظرم زیاد مهم نیست.» این واکنشی سرد بود از سوی محمدعلی رفیعی، مدیر برنامه‌های محمدرضا شجریان به چاپ کاریکاتور روزنامه کیهان در صفحه 14. رفیعی که این کاریکاتور را ندیده بود و دیدی هم نسبت به این کاریکاتور نداشت، علاقه‌ای به پیگیری نسبت به این موضوع نشان نمی‌داد؛ «از آقای شریعتمداری انتظاری بیش از این نداریم. اصلاً کیهان را لایق نمی‌دانم که پاسخی بدهم. باید طرف در شأن ما باشد تا پاسخ بدهیم. به نظرم زمان پاسخش را می‌دهد. کاری که آنها می‌کنند بیهوده است. چون استاد را همه می‌شناسند. شخصیت و منشش را هم. مطمئن هستم که شکایت دوباره از روزنامه کیهان را هم آقای آقاسی در رأس برنامه‌هایش قرار می‌دهد.» 

محمدحسین آقاسی، وکیل خانواده شجریان. او که بعد از انتخابات اسمش در رسانه‌ها با شجریان بیشتر گره خورد؛ کاریکاتور را دیده بود؛ «امروز در هواپیما بودم که تصادفاً دیدم. آخر من که کیهان نمی‌خرم.»

وقتی از او پرسیدیم که استاد شجریان هم این کاریکاتور را دیده‌اند، جواب داد: «نه. آقای شجریان از این موضوع خبر ندارند. معتقدم که نباید ایشان را بیشتر از این اذیت کنیم. فردا (امروز) هم به دادسرا می‌روم تا متمم شکایت را به دادسرا اعلام کنم. بعد ببینم که آیا جواب صدا و سیما آمده یا نه؟» گفتیم چرا شکایت از روزنامه کیهان را فقط به دادسرا می‌برد؛ «علاقه‌ای ندارم تا شکایت را به غیر از دادسرا ببرم؛ چراکه هیأت نظارت هم به نوعی از نزدیکان آقای شریعتمداری به حساب می‌آید. 

وزیر خانه‌نشین این روزهای ارشاد هم به نوعی از دوستان ایشان هستند و شکایت از طریق ارشاد سبک کردن خودمان است.» او که از شکایت ناامید بود، ادامه داد: «اگر روزنامه کیهان بزرگ‌ترین تخلف مندرج در قانون را هم انجام دهد، یا با استدلال رد می‌کنند یا اگر نتوانند جریمه 300، 400 هزارتومانی را در نظر می‌گیرند. آنچه در سابقه شکایت از کیهان به آن برخورده‌ام، محکوم شدن این روزنامه به جریمه‌ای معادل 200 تا 400 هزار تومان بوده است. به هرحال آقای شریعتمداری در دایره قدرت هستند.»

محمدحسین آقاسی، قبلاً گفته بود که اگر کیهان عذرخواهی کند ما از شکایت خودمان صرف‌نظر می‌کنیم؛ اما انگار بعد از انتشار کاریکاتور قضیه برای او فرق کرده؛ «من قبلاً گفته بودم که اگر کیهان عذرخواهی کند ما از شکایت خود صرف‌نظر می‌کنیم. 

اما الان اعلام می‌کنم که اگر عذرخواهی هم بکنند این کار را نخواهیم کرد و تا آخرین مرحله قانونی جلو می‌رویم. چراکه معتقدم این دفعه حق برای جامعه هنردوست هم هست. بعضی نسبت به مسایل دینی واکنش نشان می‌دهند. اما افرادی هم در جامعه هستند که دیدگاه فرهنگی دارند و این افکار برای آنها محترم است.

همان طور که بعضی با اهانت به دین عصبانی می‌شوند، برای بعضی دیگر هم اهانت به افکار فرهنگی باعث عصبانیت می‌شود. برای همین تا آخرین اقدامی که باید صورت بدهیم، پیگیری می‌کنیم. البته این شکایت جنبه دیگری را هم پوشش می‌دهد؛ محک دادگستری. به هرحال وضعیت جدیدی برای این دستگاه پیش آمده. باید ببینیم که دادگاه چه خواهد کرد.» از او پرسیدیم که بالاخره چه حکمی صادر می‌شود؛ «طبیعتاً با این جرایم نمی‌توانند کیفرخواست صادر نکنند. 

به خصوص با تکرار جرمی هم که به وجود آمده برخورد باید شدیدتر باشد. اما اطمینان دارم که خبری نخواهد شد. اگر روزنامه دیگری این جرم را مرتکب می‌شد، حداقل با توجه به اصرار به هتک حیثیت برای مدتی تعلیق می‌شد. اگر اصلاح‌طلب هم باشد که اصلاً بسته می‌شود.»

در خبری دیگر مدير راديو قرآن گفت: دعاي سحر ماه مبارک رمضان امسال، تلفيقي از تک خواني و هم خواني است که تک خواني اين دعا، توسط "محمد اصفهاني" اجرا مي شود.
به گزارش خبرنگار فرهنگي ايرنا، "محمدحسين محمدزاده" مدير شبکه راديو قرآن در نشست خبري ويژه برنامه هاي ماه مبارک رمضان راديو قرآن روز يکشنبه به خبرنگاران گفت: شبکه راديو قرآن براساس وظايف و ماموريت هاي خود فضاي خوبي را براي مخاطبين و همه علاقه مندان به قرآن کريم در اين ماه شريف و پر از خير و برکت تدارک ديده است.
وي با اشاره به اينکه راديو قرآن در ماه مبارک رمضان مخاطبين جديدي پيدا مي کند، افزود: اين راديو سعي دارد ضمن ارتقاي کيفيت برنامه ها در زمينه توسعه ارتباط با مخاطبين از فضاي بوجود آمده در ماه مبارک رمضان بهره مند شود. 

مدير راديو قرآن، با بيان اينکه 30 برنامه جديد در اين ماه تقديم علاقه مندان خواهد شد، يادآور شد: دعاي ربنا بصورت تک خواني و جمعي توليد و در اين ماه پخش مي شود. 

وي، در خصوص برنامه هاي توليدي جديد از راديو قرآن در ماه مبارک رمضان گفت: توليد 20 ساعت برنامه جديد در 24 ساعت از ابتکارات جديد راديو قرآن در ماه مبارک رمضان است.
محمدزاده، در تشريح برنامه هاي جديد راديو قرآن اظهار داشت: ويژه برنامه سحرگاهي با عنوان "در خلوت حضور" و ويژه برنامه افطار نيز با عنوان "از دعا تا اجابت" از راديو قرآن به روي آنتن مي رود. 

وي، برنامه هاي "سلام يس"، "صبح ايمان"، "صراط"، "باغ آيه ها"، "آواي آسماني" و "زندگي قرآني" را از برنامه هاي توليدي اين ماه نام برد و افزود: برنامه اي در قالب کارگاه هاي آموزشي با موضوعات آموزش احکام و روخواني و تصحيح نماز و قرائت قرآن در ماه مبارک رمضان پخش مي شود. 

مدير راديو قرآن "قرآن و علوم روز" را که با همکاري بنياد پژوهش هاي قرآني حوزه و دانشگاه تهيه شده، يکي ديگر از برنامه هاي جديد اين شبکه راديويي عنوان کرد و خاطر نشان کرد: در اين برنامه حداقل سه مجموعه برنامه قرآن و طب، قرآن و حقوق و قرآن و اقتصاد مورد بررسي قرار مي گيرد که مورد استقبال جوانان قرار خواهد گرفت. 

وي برنامه هاي "رنگ قرآن"، "بشرا"، "مرواريد احکام"، "تلاوت ترتيل يک جزء"، "بوستان معرفت" را از ديگر برنامه هاي روزانه راديو قرآن ذکر کرد. 

محمدزاده، با اشاره به اينکه ساختار جديد راديو قرآن به تصويب رياست سازمان صدا و سيما رسيده است، گفت: گروه هاي برنامه ساز اين راديو عبارت از گروه هاي قرآن و انديشه، قرآن و جامعه، قرآن و مجامع قرآني، قرآن و تلاوت، قرآن و آموزش و قرآن و تفسير و علوم قرآني هستند که اين شش گروه برنامه ساز تا پنج سال آينده خواسته هاي جامعه راديو قرآن را تامين خواهد کرد. 

اما دبیر شورای معارف سیما با تاکید بر تنوع ساختار در برنامه‌های ماه رمضان از تهیه و تدارک 76 هزار و 796 دقیقه ویژه‌برنامه برای پخش در این ایام و پخش محدود ربنای استاد شجریان خبر داد.

به گزارش خبرنگار مهر، نشست خبری پرویز فارسیجانی دبیر شورای معارف سیما درباره برنامه‌های رمضان امسال برگزار شد و فارسیجانی گفت: ما از ابتدای سال برای ماه رمضان برنامه‌ریزی کرده‌ایم تا مردم بتوانند از رمضان به خوبی بهره‌مند شوند. بنابراین جلسات کارشناسی بسیاری در این باره برگزار و از تجربیات و نظرسنجی‌‌ها سال‌های گذشته استفاده کردیم.

وی در ادامه افزود: در مجموع سعی کرده‌ایم نقاط ضعف را با تدبیر به حداقل برسانیم و نقاط برتر خود را قوت ببخشیم. آخرین جلسه برنامه‌های ماه رمضان دیروز با حضور رئیس سازمان صدا و سیما برگزار شد. در مجموع همت والای مدیران شبکه‌های سیما و برنامه‌سازان جای تقدیر دارد، چون سعی کردند بهترین برنامه را برای ماه رمضان تهیه کنند.

دبیر شورای معارف سیما گفت: ماه رمضان امسال چند ویژگی دارد. اول اینکه مزین به سال اصلاح الگوی مصرف است. در واقع تلاش کردیم فرمایش مقام معظم رهبری را اصلی‌ترین سیاست و راهبرد رمضان قرار دهیم. علاوه بر آن رمضان امسال در تابستان با هفته‌ دفاع مقدس و بازگشایی مدارس تقارن یافته و سعی کردیم برنامه‌ها با حال و هوای این ایام منطبق باشد.

فارسیجانی اشاره کرد: در برنامه‌ریزی امسال هدف اصلی را کمک به ایجاد رفتار خالصانه و فاضله قرار دادیم و از طریق برنامه‌های مختلف تلاش کردیم این اتفاق بیفتد. توجه ویژه به معارف قرآن کردیم تا بتوانیم فرهنگ درست دعا را ترویج دهیم. ارتقای کمی و کیفی برنامه‌های سیما در ماه رمضان از دیگر برنامه‌های شورای معارف سیما بود.

دبیر شورای معارف سیما یادآور شد: امسال خیلی روی تنوع ساختار تاکید داشتیم. بنابراین در ساختارهای مختلف از جمله مسابقه، مستند، جنگ، ترکیبی برنامه‌های متنوعی تهیه شده و سهم ویژه برای تنوع ساختار قائل شدیم. همچنین از توان برونمرزی و مراکز استان‌ها هم برای برنامه‌های ماه رمضان استفاده کردیم.

وی در ادامه افزود: سایت شورای معارف سیما هم امروز به صورت رسمی افتتاح شد و دو هفته بعد از پایان ماه رمضان هم جشنواره برنامه‌های ماه رمضان سیما برگزار می‌شود.

فارسیجانی اشاره کرد: برای ماه رمضان امسال چهار هزار و 127 دقیقه برنامه ترکیبی، هزار و 735 دقیقه برنامه قرآنی، 14 هزار و 207 دقیقه برنامه افطار، 13 هزار و 516 دقیقه سخنرانی، 11 هزار و 895 دقیقه ادعیه، هفت هزار و 646 دقیقه فیلم و سریال، شش هزار و 279 دقیقه میزگرد و گفتگو، دو هزار و 976 دقیقه احکام، سه هزار و 125 دقیقه میان‌برنامه، هزار و 742 دقیقه مولودیخوانی، مرثیه‌خوانی و مناجات و 9 هزار و 550 دقیقه ویژه سحر پخش می‌شود.

وی گفت: "شب‌ هزار و یکم" ساعت 22:40، "اغما" 00:10 بامداد و "و این لحظه یعنی سلام" برای شب‌های قدر از شبکه یک پخش می‌شود. مجموعه‌های "گذر از پائیز" ساعت 21:30 و "دسیسه" ساعت 17:20 و یک فیلم سینمایی از شبکه دو روی آنتن می‌رود. "پنجمین خورشید" ساعت 20:15 از شبکه سه، مجموعه "نامه‌ها" هر روز از شبکه چهار، مجموعه "تهاجم" هر روز ساعت 13:20 از شبکه تهران و مجموعه "روز حسرت" هر روز ساعت 16 از شبکه قرآن پخش می‌شود.

وی درباره پخش ربنای شجریان توضیح داد: ربنای استاد شجریان یک اثر متعلق به همه مردم است و ما سعی می‌کنیم به صورت محدود از آن استفاده کنیم. علاوه بر آن برای تنوع ربناها برنامه‌ریزی متنوعی هم انجام داده‌ایم.

فارسیجانی در پایان مراسم نام همه برنامه‌ها که در ماه رمضان از شبکه‌های مختلف سیما روی آنتن می‌رود را مطرح و درباره برنامه‌ توضیحات مختصری ارائه کرد.