فقط 14سال زمان برای مهار ویروس ایدز

فرارو- 14سال تا سالِ 2030 باقی است. شاید زمانِ کمی نباشد؛ در این چندسال می‌توان بیماری‌های زیادی را ریشه‌کن کرد و جان آدم‌های زیادی را هم نجات داد. آیا 14 سال برای بیماران ایذر نیز کافی است؟ اما چرا می‌گوییم ایدز؟  چون 2030 سالی است که فرصت ایران برای مهار بیماری HIV به‌پایان می‌رسد.

به گزارش فرارو، ایران از کشورهاییست که به توسعه هزاره متعهد شده و تعهدکنندگان به توسعه هزاره موظف‌اند تا سال 2030 با گسترش بیماری ایدز مقابله کنند.

درنتیجه ما 14 سال وقت داریم تا طرح 90/90/90 را اجرا کنیم. در این طرح ایران باید بتواند از نظر توسعه خدمات درمانی و اطلاع‌رسانی و ارتقای فرهنگ عمومی 90 درصد مبتلایان به ایدز را شناسایی کند. همچنین 90 درصد از مبتلایان شناسایی‌شده را تحت‌درمان ضدتروویرسی قرار دهد و درنهایت قابلیت انتقال ویروس را در 90 درصد بیماران به صفر برساند.
آیا ایران می‌تواند؟ وضعیت بیماری ایدز در ایران به اعتقاد اکثر کارشناسان خوب نیست. شاید شناساییِ کمتر از 30 درصد از مبتلایان اولین نشانه از بدبودن وضعیت باشد.

75 هزار ایرانی ایدز دارند. 75 هزارتا البته تخمینی است که مسئولان می‌زنند، چراکه تا کنون تنها 32 هزار بیمار ایدز در کشور شناسایی شده‌اند که 25 هزار نفرشان زنده‌اند.

بررسی‌های اخیر نشان داده که به‌جز این 25 هزار نفر بقیه مبتلایان یا از بیماری‌شان بی‌اطلاع هستند و یا آن‌که تحت پوشش مراکز درمانی قرار ندارند.

گفته‌شده از میان مبتلایان 84 درصد را مردان و 16 درصد را زنان تشکیل داده‌اند و درصد زنان مبتلا هم رو به افزایش است.

همچنین طبق آمارهای رسمی 500 تا 600 بیمار مبتلا به ایدز در سال شناسایی می‌شوند که رقمِ بسیاری کمی برای مقابله با این بیماری است.

اگر بنا را بر این بگیریم که هرسال 600 بیمار شناسایی شوند پس تا 14 سال دیگر تنها 8 هزار و 400 نفر از 75 هزار بیمار مبتلا به ایدز در کشور شناسایی خواهند شد. در این‌صورت با اهداف جهانی فاصله زیادی خواهیم داشت.

به گفته کارشناسان و مسئولان جهان و ایران، شناسایی بیماران مبتلا به ایدز در ایران اولین قدم برای مقابله با این بیماری است؛ موضوعی که در کشور با چالش مواجه است.

چرا شناسایی و تحت پوشش قرار دادن بیماران ایدز در کشور تا این حد دشوار است؟

مردم چقدر از ایدز می‌دانند؟
شاید تا همین چندسال پیش مثلا سال‌های 80 تا 90 آگاهی کمتری نسبت به بیماری ایدز وجود داشت اما به گفته پژوهش‌گران در سال‌های اخیر به کمک رسانه‌ها این آگاهی بالاتر رفته است.

مثلا در یکی از پژوهش‌ها در سال 77 نشان داده‌ شد که تنها 7 درصد از معتادانِ مرد زندانی در زنجان از مسری‌بودن این بیماری مطلع بوده‌اند.

اما به زعم کارشناسان در سال‌های اخیر آگاهی افراد معتاد نسبت به بیماری‌ها و به‌خصوص ایدز که یکی از راه‌های اصلی‌اش انتقال از طریق تزریق مخدر است بیش‌تر شده است.

همچنین در مقاله‌ای تحت‌عنوان "نقش رسانه‌های ارتباط جمعی در آگاهی و پیش‌گیری از ایدز در بین دانشجویان" که در سال 91 و دانشگاه آزاد انجام شد میزان آگاهی 81.2 از دانشجویان از ایدز در حد متوسط و بالاتر اعلام شد.

این درحالی‌است که در سال‌های قبل دانشجویان آگاهی کمتری نسبت به این بیماری داشته‌اند.

با این‌حال کارشناسان معتقدند آگاهی نسبت به نحوه ابتلای به ایدز و راه‌های جلوگیری از آن همچنان در بخش زیادی از جامعه وجود ندارد.

عدم استفاده از سرنگ تزریقی و تاکید بر استفاده از لوازم جلوگیری در برقراری ارتباط جنسی از موضوعاتی است که پزشکان و فعالان اجتماعی سعی در جا انداختن آن‌ها در جامعه دارند.

تابویِ پایدار ایدز
همه ماجرا آگاهی نیست. بیماری ایدز با وجود اینکه 30 سال از کشفش در ایران می‌گذرد هنوز تابوست. تابویی که مسائل جنسی بر آن سایه افکنده است.

پژوهشی 9 ماهه در سه کلینیک مشاوره بیماری‌های رفتاری در تهران، کلینیک‌های والفجر و 22 فروردین وابسته به دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی و کلینیک مشاوره بیمارستان امام خمینی انجام شد که در آن نشان داده شده بیماران مبتلا به ایدز در فشار شدید انگ، تبعیض و طرد از اجتماع هستند.

ریشه انگ و طرد بیماران مبتلا به ایدز بیش از همه به مسائل جنسی‌ای برمی‌گردد که در سال‌های اخیر نیز شدت یافته است.

چندسال پیش نشستی در انجمن جامعه‌شناسی ایران با عنوان "درآمدی بر جامعه‌شناسی ایدز" انجام شد که سخنرانان آن به معضل بزرگ انگ اجتماعی بیماری ایدز اشاره کردند.

فرداد درودی –پزشک و مدیر کشوری برنامه مشترک سازمان ملل متحد- در این نشست گفت در ایران 2 گروهِ پزشکان در رتبه اول و خانواده در رتبه دوم بیش‌ترین انگ‌ها را به افراد مبتلا به ایدز می‌زنند.

مزدک دانشور نیز در تحلیل انگِ اجتماعی که بر روی مبتلایان ایدز هست گفته در ایران چه در فرهنگ سنتی و چه گاهی درمیان روشنفکران و نویسندگان انگِ ننگ را بر بیماریهای جنسی شاهد هستیم.

به گفته این انسان‌شناس پزشکی در سال‌های اخیر ایدز بیماری‌ای از آن "دیگری" قلمداد می‌شده‌ و سخن‌گفتن از راه‌های انتقال جنسی آن سانسور شده‌است.

کارشناسان معتقدند همین سانسورها از دلایل انگ‌زنی از سویی و بالارفتن آمار ابتلا به ایذر از راه جنسی از سوی دیگر بوده‌است.

بنا بر آمار انتقالِ جنسی ایدز در ایران به بالای 13 درصد رسیده‌است. به همین‌دلیل کارشناسان از موج سوم این بیماری در کشور سخن می‌گویند.

مینو محرز –رییس مرکز تحقیقات ایدز- می‌گوید نگرانی درباره این آمار زمانی زیاد می‌شود که می‌دانیم آگاهی جنسی در کشور بالا نیست.

به اعتقاد مینو محرز آگاهی‌ها از مسائل جنسی مقطعی است و افراد به‌درستی نمی‌دانند رفتارهای پرخطر جنسی شامل چه‌رفتارهایی می‌شوند.

مشکلات جنسی در جامعه ما سر دراز دارد و به‌گفته پزشکان متخصص از عمده‌ترین مشکلات آن ناآگاهی‌های جنسی است. چندی‌پیش بود که  رییس یکی از مراکز تحقیقات سلامت خانواده 70 درصد مشکلات زوجین را به عدم‌آگاهی جنسی‌اشان ربط داد.

عملکرد مسئولانه دربرابر ایدز
از تابو بودن راه‌های ابتلا به این بیماری بگذریم. عملکرد مسئولان در قبال مهار و آگاهی از ایدز چطور بوده‌است؟

مدیر کشوری برنامه مشترک سازمان ملل متحد در ایران معتقد است ایران برای مهار این بیماری باید تلاشش را 5 برابر کند.

در غیر این‌صورت به‌نظر می‌رسد که ایران از کشورهای دیگر برای مقابله با ایدز پس بیافتد.

البته وزیر بهداشت ایران را یکی از کشورهای موفق منطقه در کنترل ایدز می‌داند. به‌‌گفته حسن هاشمی قاضی‌زاده ایران توانسته انتقال ایدز را در بین مصرف‌کنندگان تزریقی مهار کند.

یکی از اقدامات دولت در این‌رابطه  توزيع سرنگ و سوزن به معتادان است كه در مراكز درمان ایدز توزیع می‌شود.

همچنین به‌گفته وزیر بهداشت با حمایت صندوق‌های جهانی 13 قطب آزمایشگاهی با بهترین تجهیزات برای تشخیص، مراقبت و بررسی تاثیر درمان HIV راه‌اندازی شده‌است.

به گفته مسئولان برای هر بیمار مبتلا به ایدز در ایران دست‌کم 10 میلیون‌تومان هزینه می‌شود.

با این‌حال برخی مسئولان و کارشناسان می‌گویند دولت در زمینه مقابله با ایدز ضعیف عمل کرده‌است.

آن‌ها این ضعف را بیش از همه به مسائل فرهنگی مرتبط دانسته و معتقدند دولت نتوانسته تابوی سخن‌گفتن از ایدز و راه‌های انتقال جنسی آن را بشکند.

همچنین به‌گفته کارشناسان برای انگِ اجتماعی که معضل بزرگ مبتلایان به ایدز است توسط دولت چاره‌ای اندیشیده نشده‌است.

رییس مرکز تحقیقات ایدز می‌گوید نگرش مسئولان به این بیماری منفی است و به نبع در خانواده‌ها نیز منفی خواهد بود و درنتیجه یک نوجوان نه از خانواده و نه از آموزش و پرورش چیزی درباره این بیماری یاد نخواهد گرفت.

او اما به این موضوع نیز اشاره کرده که خدمات مراقبت و درمان بیماران اچ‌آی‌وی در ایران نسبت به کشورهای دور و بر و حتی ترکیه بهتر است اما دولت به تنهایی کاری از دستش برنمی‌آید.

محرز همچنین به شعار ABC اشاره کرده که شعاری همگانی برای کنترل این بیماری است. این شعار با سه ترکیبِ  Abstience ،Being Faithful ،Continues Condom به‌معنای توصیه به‌ خویشتن‌داری از ورود به فعالیت جنسی، پای‌بندی به یک شریک جنسی و استفاده از کاندوم است.

کارشناسان معتقدند این شعار باید در ایران نیز به‌خصوص در میان نسل جوان که بیش‌تر در معرض خطر ابتلا هستند آموزش داده شود.

مزدک دانشور انسان‌شناس نیز به نقش مهم دولت در گسترش ایدز در ایران معتقد است.

او گفته دولت در ارتباط با عدم ارائه آموزش نظام‌مند در مدارس راهنمایی و دبیرستان درباره ایدز و راه‌های جنسی انتقال آن مقصر دانست.

این کارشناس همچنین به رشد 9 برابری ایدز در یک بازه زمانی اشاره می‌کند؛ درحالی که در همین بازه زمانی ایدز در جهان دوبرابر شده‌است؛ آن‌هم با موجِ جدیدی که بیش‌تر جنسی و حتی زنانه است.

موج سوم ایدز و زنان
پزشکان و کارشناسان گفته‌اند موج اخیر ایدز که در حال گسترش در جامعه است، موجی جنسی است که نباید آن را انکار کرد، چرا که انکار آن می‌تواند بیش از همه به زنان آسیب بزند.

مینو محرز در این‌باره گفته در دو سال اخیر ابتلای زنان به ایدز 30 درصد افزایش داشته و این نشان می‌دهد که روند انتقال ایدز یه‌سمت تماس جنسی و ابتلای زنان و در نهایت تولد نوزادان مبتلا به ایدز درحرکت است.

او همچنین تاکید کرده با افزایش سهم زنان در ابتلای به ایدز طبیعی است که عمده‌ترین نگرانی ما تغییر روند ابتلا به ایدز باشد.

حسن موسوی‌چلک نیز گفته تا پیش از این ایدز بیش‌تر یک بیماری مردانه محسوب می‌شد چرا که مردان بیش‌تر به اعتیاد و روابط جنسی محافظت‌نشده گرایش داشتند.

این در حالی است که گفته می‌شود زنان در برابری بیماری ایدز آسیب‌پذیرتر هستند.

شیرین احمدنیا -جامعه‌شناس پزشکی- دلیل این امر را سطح مخاطی دستگاه تناسلی زنان، شرایط پایین زنان از نظر پول و قدرت که به حوزه جنسی نیز تسری پیدا می‌کند دانسته‌است.

او در توضیح بخش دوم گفته یک زن در بسیاری مواقع در جامعه ما نمی‌تواند همسرش را به استفاده از وسیله جلوگیری از بارداری مجبور کند چراکه در جایگاهی پایین‌تر قرار گرفته.

به همین‌خاطر نیز بخش زیادی از مبتلایان به ایدز را زنانی تشکیل می‌دهند که بدون آن‌که بدانند شوهرشان مبتلا به ایدز است و بدون آن‌که خودشان در این انتقال سهمی داشته باشند به ایدز مبتلا شده‌اند.

گفته شده به این گروه از زنان مبتلاشده هر 3 ماه 1000 تا 2000 نفر اضافه می‌شود.

از این گروه از زنان که بگذریم زنانی که در موقیعت‌های خطرناک اجتماعی هستند بیش‌تر مورد توجه قرار می‌گیرند.

در تحقیقی که نزدیک به 10 سال پیش توسط ژاله شادی‌طلب جامعه‌شناس و تیمش انجام شد نشان داده شد که 68 درصد از زنان مجرد تن‌فروش و 75 درصد از زنان مطلقه تن‌فروش هرگز ازمایش ایدز نداده‌اند و یا از لوازم پیش‌گیری استفاده نمی‌کنند.

همچنین در سال‌های اخیر رقم قابل توجهی از معتادان و کارتن‌خواب‌های خیابانی را زنان تشکیل داده‌اند که در معرض ابتلا به ویروس ایدز هستند.

به کمک دولت بشتابیم
با همه این تفاسیر بسیاری معتقدند باید به کمک دولت آمد تا توانست از راه‌های مردمی‌تری ایدز را در کشور کنترل کرد.

راه‌اندازیِ اتوبوس‌های ایدز یکی از کارهایی بود که توانست ارتباط نسبتا خوبی با مردم درخصوص تشخیص بیماری‌اشان برقرار کند.

سالِ گذشته موسسه پیام‌آوران با کمک به همراه یک تیم پزشکی و روان‌شناسی در شهر به طور رایگان از مردم آزمایش ایدز می‌گرفت.

مدیر کشوری برنامه مشترک سازمان ملل متحد نیز در نشست جامعه‌شناس بر لزوم کمکِ NGOها به دولت اشاره کرده و گفته این مراکز در این ‌سال‌ها برای کنترل ایدز به کمک دولت‌ آمدند.

حال باید دید که با توجه به شرایط بیماری ایدز در ایران آیا ایران می‌تواند بنابر تعهداتش تا 14 سال دیگر و تا 90 درصد این بیماری را شناسایی و درمان کند یا خیر؟