آيا امسال هوا گرم‌تر از سال‌هاي قبل است؟

روزهاي داغ تابستان آمده و دماي هواي شهرهاي كشور، ‌روز به روز بيشتر مي‌شود. مرداد ماه را مي‌توان گرم‌ترين يا شايد يكي از دو ماه گرم سال دانست، ‌آنقدر كه داد اهالي شهرهاي جنوبي ايران درآمده است.

به گزارش روزنامه اعتماد، ‌هر روز عكس‌هايي از آثار افزايش دماي هوا در شهرهاي جنوبي و جنوب شرقي و غربي كشور دست‌به‌دست مي‌شود و دماسنج‌هاست كه درجه‌هاي ٥٠ به بالا را نشان مي‌دهند. در خبرها آمده بود كه ماه ژوئن گذشته، گرم‌ترين ژوئن تاريخ شناخته شد. بنابر گزارش‌هاي سازمان ملي اقيانوسي و جوي ايالات متحده امريكا، دماي ژوئن سال ٢٠١٦، ۹/. درجه سلسيوس بيشتر از ميانگين دماي قرن بيستم شد.

در اين ميان، گازهاي گلخانه‌اي در جهان، تاثير بسزايي در افزايش دماي كره زمين داشته كه سال به سال هم تاثيرات بيشتري به دنبال خواهد داشت.
سرپرست گروه‌هاي آسيب‌پذيري و انطباق طرح ملي تغيير آب و هوا در سازمان محيط زيست عوامل گوناگوني را در اين افزايش دما در دهه‌هاي اخير موثر مي‌داند. عليرضا مساح معتقد است تنها تاثير گازهاي گلخانه‌اي نيست كه باعث اين افزايش دما شده است.

مساح در اين خصوص گفت: چهار عامل روي اين افزايش دما مي‌توانند تاثير بگذارند. يكي از آنها، پديده‌هاي دورپيوند است مثل بحث ال نينيو كه در سال گذشته، ‌شديدترين ال‌نينيو را در ٦٠ سال گذشته شاهد بوديم، ‌البته الان داريم در فاز لانينو مي‌رويم اما همچنان ال نينيو هم جزو عوامل طبيعي محسوب مي‌شود. عامل دوم، عوامل طبيعي است مثل فعاليت‌هاي خورشيدي يا نزديك شدن مدار زمين به دور خورشيد كه به شكل طبيعي از پيدايش بشر تاكنون رخ داده و مي‌دهد، ‌گاهي زمين از خورشيد دور مي‌شود كه يخبندان‌ها را ايجاد مي‌كند و گاهي نزديك مي‌شود كه گرماي هوا افزايش مي‌يابد.

مساح، سومين و مهم‌ترين عامل افزايش دما را افزايش گازهاي گلخانه‌اي مي‌داند و معتقد است: اگر بتوانيم ثابت كنيم افزايش دماي ژوئن از تاثير گازهاي گلخانه‌اي بوده، مي‌توانيم بگوييم تغيير اقليم رخ داده است. در واقع افزايش دما متاثر از اين چند عامل است به شكل كم و زياد.

تنها عاملي كه از نگاه مساح، ‌غيرطبيعي و انسان‌ساز است، ‌گازهاي گلخانه‌اي است كه موثرتر از بقيه عوامل محسوب مي‌شود. مساح درباره دوره‌هاي زماني و احتمال افزايش دما نيز گفت: ما دو بحث داريم، يكي اينكه در گذشته افزايش دما مربوط به كدام عامل است و ديگري اينكه در آينده چه اتفاقي مي‌افتد.

آنچه مشخص است اين است كه گذشته خيلي مهم نيست، اما اينكه ميزان اين افزايش در آينده چه خواهد شد، ‌پيش‌بيني‌هايي داريم كه مدل‌هايي هستند به نام «گردش عمومي جو». اين مدل‌ها وضعيت گازهاي گلخانه‌اي را درنظر مي‌گيرند و وضعيت متغيرهاي اقليمي را پيش‌بيني مي‌كنند. در اين مدل‌ها، نسبت دوره ٢٠١٦ تا ٢٠٣٥ ميلادي كه دوره‌اي ٢٠ ساله است را به دوره ٢٠ ساله گذشته كه از ١٩٨٦ تا ٢٠٠٥ بود درنظر گرفتند، ‌مشخص شد يك تا يك و نيم درجه افزايش دما را نسبت به آن دوره خواهيم داشت.

در اين افزايش دما، شاهد تبخير زياد منابع آبي، ‌كاهش رطوبت خاك، ‌كاهش رواناب‌ها و به تبع آن افزايش آتش سوزي در جنگل‌ها خواهيم بود. حتي اگر ميزان بارش مان همين قدر باشد يا حتي ١٠ درصد افزايش پيدا كند، ‌تبخير آنقدر زياد خواهد بود كه كاهش رواناب‌ها را خواهيم داشت.

مقایسه روزهای گرم سال
سناريوي افزايش ٥ درجه‌اي تا ٢١٠٠
معضل گازهاي گلخانه‌اي، ‌بحثي است كه در كاپ ٢١ كه سال گذشته در پاريس برگزار شد، ‌آنقدر جدي بود كه كشورهاي توسعه‌يافته متعهد شدند تا سال ٢١٠٠ ميزان انتشار گازهاي گلخانه‌اي‌شان را به حدي برسانند كه تنها زمين ٢ درجه گرم‌تر شود. كشورهاي در حال توسعه هم در كنار آنها، تعهد به مشاركت دادند.

علي‌اصغر رجبي، رييس مركز ملي هوا و تغييرات اقليم سازمان محيط زيست هم با تاييد تاثير زياد گازهاي گلخانه‌اي، ‌گفت: پديده گرم شدن كره زمين، جهاني است، آن‌هم به خاطر غلظت ذرات منتشرشده‌اي است كه براي جو درنظرمي‌گيريم.

هرچه غلظت و حجم اين ذرات در جو بيشتر شود، بازتابش مجدد نور زمين به زمين بيشتر مي‌شود. در واقع نور خورشيد مستقيم از اينها رد مي‌شود و به زمين مي‌رسد، ٢ درصد جذب زمين مي‌شود و ٩٨ درصد به فضا برمي‌گردد. هرچه غلظت اين ذرات بيشتر شود، بازتابش نور به زمين بيشتر مي‌شود و افزايش دما خواهيم داشت.

اين ذرات در واقع همان گازهايي معادل co٢ و مشابه آن هستند. رجبي با اشاره به سناريوي نوشته شده در IPCC (هيات بين‌الدولي تغيير اقليم) در خصوص پيش‌بيني دماي هوا با تاثير از گازهاي گلخانه‌اي تا سال ٢١٠٠ گفت: چنانچه وضعيت همين‌طور پيش رود، مدل‌هاي مختلفي را مي‌توان پيش‌بيني كرد. IPCC سناريويي را تا سال ٢١٠٠ شبيه‌سازي كردند كه نشان مي‌دهد از ١٨٥٠ كه انقلاب صنعتي شروع شد، سير دما را ركورد كردند. اعلام كردند از حالا به بعد اگر اين روند ادامه‌دار باشد، مي‌تواند افزايش‌هاي بيشتر هم داشته باشيم. در بدترين سناريوها، افزايش دما را نسبت به سال ١٨٥٠ تا ٥ درجه هم پيش‌بيني كردند.

او به كاپ ١٦ اشاره كرد و گفت: بر اين اساس، ‌در كاپ ١٦ در مكزيك تصميم مهمي گرفته شد كه در آن هدف‌گذاري كردند كه تا سال ٢١٠٠ دماي كره زمين تا ٢ درجه بيشتر نشود.

بر اساس اعلام سازمان هواشناسي هواي تهران تا امروز، ‌ركورد ۴۱.۶ درجه را داشت. اما از ابتداي سال تا هفته اول مرداد، ‌گرم‌ترين روز سال، ‌پنجشنبه گذشته بود كه ۴۱.۶درجه سانتيگراد ثبت شد. اما در سال‌هاي اخير، ركورد هواي تهران با ٤٣ درجه شكسته شده است. احد وظيفه درخصوص بيشينه دماي تهران در سال‌هاي گذشته گفت: در سال‌هاي ١٩٥٨، ١٩٧٣، ‌١٩٧٥و ٢٠٠٣، در تهران دماي ٤٣ درجه هم داشتيم.

اما بيشينه دماي تهران در امسال، ‌تا امروز ۴۱.۶ درجه بوده است. اما ترتيب مشخصي ندارد كه هر سال نسبت به سال قبل حتما افزايش دما داشته باشيم. هرسال نوساني دارد، بعضي سال‌ها در زمستان منفي ١١يا ١٤ درجه هم داشتيم. سال ٨٦ براي ده روز كمينه دماي تهران زير صفر بود.

اين موج‌ها عبور مي‌كنند. او همچنين در خصوص دماهاي اعلام شده در شهرهاي مختلف كشور گفت: اينكه از روي دماسنج خودرو دماي هوا را اعلام كنيم، ‌استاندارد نيست. در مراكز هواشناسي، ‌دماسنج بايد درون جعبه چوبي سفيدرنگي كه شبكه است و باد در آن حوالي جريان دارد باشد. ضمنا نبايد زيرنظر تابش مستقيم آفتاب باشد. همچنين بايد در دو متري سطح زمين قرار گيرد. به اين دما، ‌دماي دو متري مي‌گويند كه همان دمايي است كه در گزارشات هواشناسي خوانده مي‌شود.