پای ایران چگونه به المپیک باز شد؟

ورزش ایران زمانی اولین حضور در المپیک را تجربه کرد که در دوره قاجار با تصمیم مظفرالدین شاه، فرزند یکی از سیاستمداران آن زمان با لقب «پرنس» در مسابقات شمشیربازی المپیک ۱۹۰۰ پاریس شرکت کرد.


به گزارش مهر، اولین حضور رسمی ورزش ایران در ادوار مختلف بازی های المپیک، سال ۱۹۴۸ با اعزام کاروانی متشکل از ۳۸ ورزشکار در رشته های تیراندازی، مشت زنی، وزنه برداری، کشتی آزاد، بسکتبال و ژیمناستیک به المپیک لندن انجام شد اما پیشینه حضور ایران در این بازی ها به ۱۱۶ سال پیش یعنی ۴۸ سال پیش از برگزاری المپیک ۱۹۴۸ لندن می رسد؛ زمانیکه یک دانشجوی ایرانی در دوره قاجار و به عنوان نخستین ایرانی به المپیک اعزام شد.

معرفی اولین المپین ایران و نتیجه ای که در المپیک گرفت
«فریدون ملکم» اولین ورزشکار ایرانی حاضر در ادوار مختلف بازی های المپیک بود. وی  دانشجو و پسر "میرزا ملکم خان ناظم الدوله" از سیاستمداران دوره قاجار بود. فریدون ملکم که نامش در سایت www.sports-reference.com فریدون خان ملکم و عنوانش شاهزاده به ثبت رسیده‌ است، سال ۱۹۰۰ در رقابت های شمشیربازی دومین دوره بازی های المپیک شرکت کرد.

فریدون ملکم در رقابت های اسلحه اپه المپیک ۱۹۰۰ پاریس و در بخش دیدارهای انفرادی شرکت کرد اما در همان رقابت اول برابر حریف خود شکست خورد و از دور مسابقات کنار رفت.

بدین ترتیب ایران یا همان پرشیا، در دومین دوره المپیک که گفته می‎شود ۲۸ کشور در آن شرکت داشتند، صاحب نماینده بود. دراین دوره از المپیک زنان برای اولین بار اجازه شرکت در بازی‎ها را پیدا کردند و رقابت‌های خود را در دو رشته گلف و تنیس برگزار کردند. همزمان با این بازی‎ها نمایشگاه بین‌‏المللی پاریس نیز برگزار شد و به همین دلیل مظفر الدین شاه قاجار در جریان بازی‏ها و به خاطر بازدید از این نمایشگاه عازم فرانسه شد.

ماجرای انگشتر برلیان در اعزام «پرنس» ایرانی به المپیک ۱۹۰۰ فرانسه
اگر حضور شمشیرباز اسلحه اپه ایران در بازی‏های المپیک ۱۹۰۰ فرانسه را مبدا حضور ایران در این بازی‏ ها بگیریم، پیشینه حضور ایران در المپیک نوین به ۱۱۶ سال می‏رسد؛ آن زمان نام "پرشیا" مورد استعمال خارجیان برای کشور ایران بود و مظفرالدین شاه قاجار هم حکومت ایران را به دست داشت. با تصمیم وی بود که پسر "میرزا ملکم خان ناظم الدوله" یعنی همان «فریدون ملکم» در المپیک ۱۹۰ فرانسه شرکت کرد.

اما همانطور که گفته شد عنوان وی شاهزاده ثبت شده است چرا که پیش از اعزام وی به المپیک فرانسه پدرش که آن زمان مسئولیت سفارت ایران در چند کشور اروپایی را بر عهده داشت، در مقابل اهدای یک انگشتر برلیان، لقب افتخاری «پرنس» را برای پسرش از شاه قاجار گرفت و اینگونه شد که اولین ورزشکار ایرانی با عنوان شاهزاده و پرنس در المپیک به میدان رفت.

البته در تاریخچه شرکت ایران در المپیک نامی از این پرنس دیده نمی‌شود. در حقیقت به علت عدم حضور رسمی ایران در این دوره از المپیک، شرکت وی در المپیک از طرف کمیته بین المللی المپیک به رسمیت شناخته نمی‌شود. با این وجود این اولین حضور یک ایرانی در المپیک نوین می‌باشد. در این زمان خاندان قاجار در ایران حکومت می‌کردند.

پای ایران چگونه به المپیک باز شد؟
 ورزش ایران همزمان با چهاردهمین دوره بازی‎های المپیک که سال ۱۹۴۸ در لندن برگزار شد، یعنی پس از اینکه در کمیته بین‎المللی المپیک پذیرفته شد و نامش در کنار دیگر اعضای این کمیته قرار گرفت، «به طور رسمی» وارد بازی‏های المپیک شد.  البته کمیته بین ‏المللی المپیک برخلاف دیگر سازمان‏های بین‎المللی به کشورهایی که دارای استقلال سیاسی نیستند نیز اجازه شرکت در بازی‌های المپیک را می‎دهد، طوریکه بسیاری از مستعمرات و کشورهای غیر مستقل مانند پورتوریکو، برمودا و هنگ کنگ اجازه دارند به صورت کشورهایی مستقل، تیم‎ها و ورزشکاران خود را در بازی‏ها شرکت دهند. برهمین اساس درحال حاضر ۲۰۳ کشور در بازی‏های المپیک شرکت می‏کنند و این رقم از ۱۹۳ کشوری که سازمان ملل متحد به رسمیت می‎شناسد، بیشتر است.

اما در مجموع  از المپیک ۱۹۰۸ لندن به بعد بود که ورزشکاران تحت مقررات خاصی با معرفی از سوی کشورهای عضو کمیته بین‌المللی المپیک حق شرکت در بازی‎های المپیک را پیدا می‎کردند در حالیکه تا پیش از آن ورزشکاران می‎توانستند به صورت انفرادی در این رویداد شرکت کنند؛ همانگونه که اعزام کاروان ورزشی از سوی کشورها یا اعزام ورزشکاران انفرادی و دسته جمعی از سوی باشگاه‎های و اتحادیه‎های ورزشی (به خصوص در اروپا) برای حضور در المپیک رایج بود.

برهمین اساس سال ۱۹۰۰ به هنگام برگزاری دومین دوره المپیک نوین که بنا به اصرار «بارون پیر دو کوبرتن»- کسی که در بازگشایی المپیک نوین پیشگام بود - به میزبانی فرانسه برگزار شد، پادشاه قاجار تصمیم به اعزام نماینده ای از ایران به المپیک گرفت و باعث شد برای نخستین بار پرچم ایران در کنار دیگر شرکت کنندگان در المپیک به اهتزاز درآید.

حضور ایران درهمایش المپیک ۱۹۳۶ برلین
از المپیک ۱۹۰۰ که «فریدون ملکم» که به عنوان اولین ایرانی در آن شرکت داشت تا المپیک ۱۹۴۸ لندن که ایران با کاروانی متشکل از ۳۸ ورزشکار به طور رسمی در المپیک شرکت کرد، ایران در هیچ یک از ادوار بازی‌ها نماینده‎ای نداشت. البته کمیته برگزاری بازی‎های المپیک ۱۹۳۶ آلمان زیر نظر "رایش سوم" علاقمند بود تا تمام کشورهای جهان در این بازی‎ها شرکت کنند. حتی برای کشورهایی که در کمیته بین‎المللی عضویت نداشتند یا نمایندگان آنها در بازی‎ها غایب بودند، اردویی با نام "همایش تربیت بدنی و ورزش" ترتیب داده بود.

پیش از برگزاری این بازی‎ها، ایران که صاحب تشکیلات نیم بند شده بود، دعوت نامه شرکت در این اردو را با امضای سه مقام ارشد آلمانی دریافت کرد. در این دعوت نامه از ۳۰ معلم ورزشی برای حضور در این برنامه دعوت شد. البته انتخاب معلمانی که آشنا به یکی از زبان‎های انگلیسی، آلمانی یا فرانسه بودند، سخت بود. اما رضا شاه ماموریت رسیدگی به این برنامه را به اسماعیل مرآت سپرد و او هم با تعیین محمود وکیلی به عنوان سرپرست هیات اعزامی، ۱۸ نفر از دانشجویان منتخب محصل در آلمان و فرانسه را برای شرکت در این گردهایی برگزید و اینگونه ایران در همایش جهانی تربیت بدنی المپیک ۱۹۳۶ برلین شرکت کرد.