رضا ارحام صدر؛ شکرپاره اصفهان، مردی که اولین کمدین ایران بود
پربیراه نخواهد بود اگر از رضا ارحام صدر بهعنوان یکی از اولین کمدینهای ایران نام ببریم. ارحام صدر، علاوهبر تاثیری که بر تئاتر ایران گذاشت، دروازههای مکتب کمدی را نیز به روی هنر ایران گشود.
فرارو- در تاریخ هنر ایران، گاهی با چهرههای مهم و درعینحال نهچندان مشهوری برخورد میکنیم. با پیگیری زندگی هرکدام از این چهرهها، به خدماتی که انجام دادهاند واقف خواهیم شد.
به گزارش فرارو، رضا ارحام صدر، باوجوداینکه احتمالا برای عموم مردم ایران نام آشنایی نیست، اما از چهرههای بسیار مهم فرهنگ ایران به شمار میرود. او در 12 اردیبهشت سال 1302 در اصفهان متولد شد و در 24 آذر 1387 در شهر زادگاهش از دنیا رفت.
شکرپاره اصفهان، مردی که اولین کمدین ایران بود
تئاتر ایران در سالهای ابتدایی قرن 14 شمسی، رفتهرفته شمایل جدیدی پیدا میکرد. فعالان این حوزه، حالا دیگر تئاتر را به نمایشهای روحوضی و تعزیه تقلیل نمیدادند. این بود که بهمرور، سبکها و مکاتب جدیدی در جایجای ایران شروع به شکلگیری کرد.
عبدالحسین نوشین، مصطفی اسکویی، اکبر رادی، سیدعلی نصر، بهرام بیضایی، رضا ارحام صدر و... ازجمله چهرههایی بودند که هرکدام از مناظری به شکلگیری تئاتر ایران کمک کردند. در آن سالها، هرکس به اندازه توانی که داشت و از منظری در حال گسترش مرزهای تئاتر ایران بود.
دراینبین، رضا ارحام صدر را باید یکی از حاشیهنشینها و درعینحال چهرههای حیاتی رشد تئاتر در ایران دانست. ارحام صدر، برعکس دیگر پیشتازان تئاتر در ایران، ترجیح داد تا بهجای نقلمکان به تهران، فعالیتش را در اصفهان ادامه بدهد. رادی از رشت به تهران رفته بود، نوشین تربت حیدریه را برای حضور در تهران ترک کرده بود و بههمینشکل، هرکدام از این چهرهها از گوشهوکناری به سودای تئاتر راهی تهران شده بودند. بااینحال، رضا ارحام صدر، با وجود همه درخواستهایی که برای نقلمکان به تهران داشت، ترجیح داد تا مسیرش را در همان شهر زادگاهش ادامه بدهد.
ارحام صدر، از روحیهای بذلهگو و شوخ برخوردار بود. همین روحیه باعث شد تا نمایشهای او از رنگوبوی دیگرگونهای برخوردار باشند. رفتهرفته آوازه ارحام صدر، بهعنوان نویسنده و کارگردانی که در آثارش رگههایی از طنز گزنده اجتماعی دیده میشد، همهجا پیچید. کمدی اجتماعی- انتقادی تا پیشاز صدر در ایران چندان شناخته شده نبود، همین مسئله باعث شد تا وی را بهعنوان بنیانگذار کمدی انتقادی در ایران به رسمیت بشناسند.
صدر، دوران دبستان و دبیرستان را در اصفهان پشتسر گذاشت و در ادامه مدتی را به خوزستان رفت تا در رشتههای فنی شروع به کار کند. قصد داشت تا برای ادامه تحصیل به انگلیس برود که بهدلیل ابتلا به بیماری مالاریا، از این مهم جا ماند. این شد که تحصیلاتش را تا دریافت مدرک کارشناسی فلسفه، در اصفهان سپری کرد. در ادامه به تئاتر رو آورد و خیلی زود در کنار بزرگان تئاتر اصفهان قرار گرفت. با همکاری با ناصر فرهمند، از بنیانگذاران تئاتر در اصفهان، تجربیات اولیهاش را تکمیل کرد و رفتهرفته به اصلیترین چهره در تئاتر اصفهان بدل شد.
با بازی در فیلم شبنشینی در جهنم، مسیر صدر به سمت سینما باز شد. بااینحال روح او چندان با این هنر نوپا، سازگاری نداشت و ترجیح داد تا به تئاتر برگردد. او پساز بنیان نهادن، گروه تئاتر سپاهان، گروه دیگری را با نام، گروه هنری ارحام پایهریزی کرد. این دو گروه، تعداد زیادی از بهترین نمایشهای کمدی-انتقادی تاریخ ایران را روی صحنه بردند. طبع طناز ارحام صدر، باعث شد تا به وی لقب «شکرپاره اصفهان» را بدهند.
برای سالها ارحام صدر ممنوعالتصویر و خانهنشین بود. در نهایت نیز در 24 آذر سال 1387، پساز تحمل یک دوره بیماری، از دنیا رفت و در شهر زادگاهش به خاک سپرده شد.
