چرا فیلم «محمد، رسول ‌الله، (ص)» تا امروز موفق نبوده؟

یادداشت دریافتی- رضا جمشیدی؛ فیلم «محمد، رسول ‌الله، (ص)» از همان لحظۀ دریافت پروانۀ ساخت نگاه‌های زیادی را به جانب خود معطوف کرد، اما حاشیه‌های پیرامون این فیلم با اکران عمومی آن در «سی‌ودومین جشنواره فیلم فجر» شکل گرفت.

در همین زمان و در اقدامی عجیب که دارای پیشینه در «جشنوارۀ فیلم فجر» است، کارگردان یکی از فیلم‌های شاخص، یعنی فیلم «محمد، رسول ‌الله، (ص)»، به عنوان رئیس هیئت داوران «سی‌ودومین جشنواره فیلم فجر» انتخاب شد و عملاً این فیلم برای گریز از شکست احتمالی در بخش‌هایی از مسابقه، از رقابت «جشنوارۀ فیلم فجر» کنار گذاشته شد.

فیلمی که می‌خواهد در میادین جهانی موفق باشد، باید ابتدا در عرصه‌های داخلی توفیق پیدا کند.

با اکران گستردۀ این فیلم نیز حاشیه‌های گوناگونی دربارۀ آن به وجود آمد یا به آن نسبت داده شد، ازجمله اختصاص بیش‌از ‌اندازۀ سالن‌های سینمایی به این فیلم که با محروم‌کردن دیگر فیلم‌ها از برخی از سالن‌های سینمایی آن‌ها همراه بود، بلیت رایگان، بلیت نیم‌بها و... .

در این میان، رسانه‌های مخالف سینمای نفتی و دولتی به‌شدت به انتقاد از این فیلم پرخرج که هزینۀ آن در خبرهای مختلف بین 100 تا 300 میلیارد تومان تخمین زده شده است، پرداختند.

نباید از یاد برد که سینما یکی از انواع هنر است که همچنان با عنوان صنعت از آن یاد می‌شود و لازمۀ صنعت درآمدزایی است.

هزینه‌های هنگفت فیلم «محمد، رسول ‌الله، (ص)» برای سینمای غیردرآمدزایی همچون سینمای ایران بسی سنگین است، آن هم در شرایطی که اقتصاد ما حال‌و‌روز چندان مساعد و مَصاعدی ندارد. برخی از صاحب‌نظران سینما نیز انتقادهایی تخصصی را به این فیلم، به‌ویژه به فیلم‌نامۀ آن، وارد می‌دانند.

در مقابل حامیان فیلم «محمد، رسول ‌الله، (ص)» که برخی از آن‌ها اگرچه معروف‌اند و درزمینۀ تخصص خود صاحب‌نظر، اما مخاطبانی معمولی و ناآشنا به فنون سینمایی‌اند، به جای پاسخ‌های قانع‌کننده به منتقدان به تعریف و تمجید از این فیلم می‌پردازند و برخی از دست‌اندرکاران این فیلم نیز وعده‌هایی دربارۀ اکران جهانی آن می‌دهند که تا به امروز نشانی از آن نیست.

پرسش اصلی این است که آیا فیلم «محمد، رسول ‌الله، (ص)» تا به امروز در تحقق هدف اصلی آن که عبارت است از «نشان‌دادن اندکی از بزرگی‌های پیامبر رحمت (ص) و دین اسلام» آن‌هم در شرایط امروزی که در برخی از محافل فرهنگی یا تبلیغاتی جهانی نام اسلام را با افراط، داعش، انتحار و... پیوند می‌زنند، موفق بوده است یا نه؟

متأسفانه پاسخ منفی است.

به دور از اغراق است، اگر گفته شود که نه این فیلم و نه هر اثر دیگری در شناساندن شخصیت والای پیامبر اکرم (ص) به مسلمانان- و نه افراط‌گرایانِ از هردست یا مسلمانان اسلام‌ناشناس- چندان توفیق نخواهد یافت، چراکه ایشان با ابعاد گوناگون سیرۀ نبوی به اندازه‌ای آشنایی دارند که نمی‌توان با یک تریلوژی چندساعته آن را نشان داد.

البته این فیلم قطعاً می‌تواند در شناساندن پیامبر رحمت (ص) به نسلی که کمتر مطالعه می‌کنند و حتی تجاهل را فخر می‌دانند، موفق باشد و این‌گونه نیز بوده است (در اکران ایران).

فیلم «محمد، رسول ‌الله، (ص)» در اکران جهان اسلام نیز ناموفق بوده است، آن‌هم در شرایطی که بسیاری از سرزمین‌های اسلامی با افراطی‌گری‌های بی‌حدومرز دست‌وپنجه نرم می‌کنند و چهره‌ای خشن از اسلام به جهانیان نشان داده می‌شود؛ البته عدم اکران این فیلم در جهان اسلام نیز برگرفته از همین نگاه‌های افراطی و در برخی از موارد سیاسی است.

فیلم «محمد، رسول ‌الله، (ص)» بر خلاف ادعاهای نخستین سازندگانش در اکران جهانی و اکران برای غیرمسلمان‌ها بسیار ناموفق بوده است.

حضور این فیلم در «جشن اسکار» که خود فرصتی برای دیده‌شدن است نیز، ناموفق بود و نتوانست به سیاهۀ فیلم‌های اصلی راه یابد.

البته نباید نادیده گرفت که وضعیت روابط سیاسی ما با جهان از یک‌طرف و نگاه اسلام‌ستیز برخی از رسانه‌های غربی که نزدیک به دو دهه است آشکارا در فیلم‌ها و سریال‌هایشان نمایش داده‌ می‌شود نیز از طرف دیگر، از جمله دلایل عدم اکران «محمد، رسول ‌الله، (ص)» در محافل جهانی است.

طبیعی است در شرایطی که چهره‌ای خشن و تروریسم ‌مبنا از اسلام در رسانه‌های تصویری جهانی نمایش داده می‌شود، نمایش فیلمی که سعی در نشان‌دادن چهرۀ واقعی اسلام، آن‌هم با تأکید بر پیشرو این آیین دارد با مشکلات متعددی مواجه شود.

همچنین عدم اجازۀ اکران فیلم‌های روز منسوب به سینماهای آمریکا، اروپا، هند، آسیای شرقی و... در سالن‌های سینمایی ما نیز می‌تواند یکی از دلایل اصلی عدم توفیق این فیلم و دیگر فیلم‌های شاخص ایرانی در اکران جهانی باشد؛ چراکه این ارتباط می‌باید دوسویه باشد و نباید انتظار داشت در چنین شرایطی فیلم‌های ایرانی اکران جهانی داشته باشند.

در روزهای آتی اگر سازندگان فیلم «محمد، رسول ‌الله، (ص)» درزمینۀ اکران جهانی این فیلم به وعده‌های خود عمل کنند، نه‌تنها این فیلم در تحقق هدف اصلی آن که همانا «نمایش چهره‌ای معقول از اسلام محمدی (ص)» است، موفق خواهد بود، بلکه بسیاری از هزینه‌های ساخت آن نیز جبران خواهد شد تا هم پاسخی بر منتقدان هزینه‌های هنگفت این فیلم باشد و هم زمینه را برای ساخت ادامۀ آن هموار سازد؛ چراکه با وضعیت موجود ممکن است این فیلم نیز به سرنوشت سه‌گانۀ فیلم «ملک سلیمان (ع)» دچار شود و به گونه‌ای ناقص رها شود.