سالانه یک میلیون هکتار به بیابان‌های ایران اضافه می‌شود

 معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت: روند تخریب منابع در طول چند سال گذشته باعث شده سالانه یک میلیون هکتار به بیابان‌های کشور اضافه شود.

پرویز گرشاسبی در نشست خبری با اشاره به این‌که ایران در حال حاضر 32 میلیون هکتار بیابان دارد، اظهار کرد: ضرورت مدیریت جامع حوزه آبخیزداری کشور ایجاب می‌کند که همه مسئولان دست به دست هم داده و برنامه‌ریزی بخشی را به سمت برنامه‌ریزی فرابخشی سوق دهند. البته خوشبختانه برنامه‌ریزی برای گسترش آبخیزداری را در برنامه ششم توسعه و در چهار کلان‌حوزه اجرا خواهیم کرد و این مقوله در صورت اهتمام و همبستگی وزارت نیرو و سازمان محیط زیست با سازمان منابع‌طبیعی امکان‌پذیر خواهد بود.

این مسئول با اشاره به بروز خشکسالی و اقدامات حفاظت منابع، احیای حوزه‌های آبخیزداری و کنترل کانون‌های گرد و غبار در کاهش اثرات سوء آن، ادامه داد: مقرر بود تا پایان برنامه پنجم توسعه هشت میلیون هکتار عملیات آبخیزداری انجام شود که متاسفانه به‌خاطر مباحث اقتصادی دولت و تحریم‌ها، فقط 3.5 میلیون هکتار از آن محقق شد. این در حالی است که بر اساس ارزیابی‌های صورت‌ گرفته، از 25 پروژه آبخیزداری و 38 ایستگاه آبخوان‌داری، هر هکتار عملیات آبخیزداری منجر به استحصال 520 مترمکعب آب، کاهش فرسایش خاک به میزان 8 تن، کاهش رسوب به میزان 5.5 تن و افزایش 120 کیلوگرم علوفه می‌شود.

معاون سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری تصریح کرد: امروزه دولت به این نتیجه رسیده که برنامه‌های آبخیزداری حرکت مثبتی در راستای اقتصاد مقاومتی است؛ چرا که هر مترمکعب آب تولید شده توسط پروژه‌های آبخیزداری فقط 2400 ریال هزینه دارد، در حالی که همین مقدار آب اگر توسط سدسازی وزارت نیرو تولید شود 12 هزار و 500 ریال هزینه دارد. علاوه بر این، متاسفانه ما سالانه 13 میلیارد مترمکعب آب، بیشتر از آنچه تغذیه کرده مصرف می‌کنیم. از این‌رو می‌توان گفت امنیت ملی در پروژه‌های آبخیزداری نهفته است.

گرشاسبی یادآور شد: خوشبختانه در برنامه ششم توسعه 14 میلیون هکتار عملیات آبخیزداری مورد هدف قرار گرفته که عمدتا در بحث استحصال آب است. همچنین 11 میلیارد مترمکعب آب تولیدی ناشی از کاهش تبخیر آب خواهیم داشت که توسط احیای مراتع و تقویت پوشش گیاهی صورت خواهد گرفت. در طرح نجات دریاچه ارومیه نیز یک میلیارد و 800 میلیون مترمکعب از محل کاهش تبخیر به دبی آب رودخانه‌ها اضافه خواهد شد.

معاون سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور افزود: اگر برخورد با طبیعت و مدیریت منابع آب به روند کنونی خود ادامه دهد سال به سال شاهد بیابان‌زایی بیشتری خواهیم بود. از این‌رو مدیریت منابع باید عاقلانه و دینامیک باشد. البته خوشبختانه پارسال موفق شدیم 8000 هکتار را در ارومیه بیابان‌زایی کنیم، این در حالی است که ماده 14 قاون افزایش بهره‌وری به این مسئله تاکید می‌کند که در این خصوص پای وزارت نیرو در میان نیست و وزارت جهادکشاورزی باید وارد عمل شود.

این مسئول همچنین با تاکید بر احیا و حراست از مراتع که بخش بی‌دفاع منابع‌ طبیعی است، گفت: امروزه 84 میلیون هکتار مرتع داریم که 56 درصد از مساحت کشور را تشکیل داده و در تعادل اقلیم و کنترل گازهای گلخانه‌ای نقش به‌سزایی ایفا می‌کند. این در حالی است که از 960 هزار خانوار وابسته به این مراتع، دام‌های 500 هزار خانوار زیر 20 هزار رأس است و حذف خانوارهای زیر 50 هزار رأس، منوط به ایجاد معیشت جایگزین از برنامه‌های سازمان است.

وی تاکید کرد: خوشبختانه امروزه در اجرای برنامه‌های بیابان‌زدایی یکی از کشورهای موفق آسیا به‌شمار می‌رویم و تاکنون موفق شدیم 8000 هکتار از بیابان‌های کشور را تحت پوشش این برنامه‌ها قرار دهیم. البته 7.7 هکتار از مساحت بیابان‌های کشور، به عنوان کانون بحران شناخته شده و برای اجرای برنامه‌های بیابان‌زدایی در اولویت قرار دارد، به گونه‌ای که خوشبختانه امسال هشت منطقه از خوزستان، آذربایجان غربی و شرقی و جازموریان به مساحت تقریبی 50 هزار هکتار تحت امور مقابله با پراکنش گرد و غبار قرار گرفتند.

گرشاسبی با اشاره به تشکیل کارگروه ملی با ریاست وزیر جهاد کشاورزی، جهت هماهنگی بین دستگاه‌ها و برای مقابله با بیابان‌زایی، خاطرنشان کرد: امروزه می‌توان به صراحت گفت سدسازی و مدیریت غلط مراتع، مهم‌ترین عامل بیابان‌زایی به شمار می‌رود. در خصوص اجرای همه طرح‌های آبخیزداری نیز متاسفانه دولت با مشکل مالی و اعتبار مواجه است، به گونه‌ای که پارسال فقط 65 درصد و امسال حدود 45 درصد از منابع مصوب در این راستا را از دولت گرفته و به استان‌ها دادیم.

این مسئول تصریح کرد: تبصره پیشنهادی ما به دولت این بود که برای اجرای طرح‌های آبخیزداری، 80 درصد از منابع مالی را سازمان و 20 درصد مابقی را مردم تامین کنند و به عبارتی استقبال برای اجرای طرح‌هایی از این دست، از جانب خیران باشد، همان‌طور که در هرمزگان خیران تاکنون 14 سد به ارزش 40 میلیارد ریال ساخته‌اند. در واقع مردم می‌توانند بخشی از سرمایه‌هایشان را در جهت حفاظت از منابع آب و خاک صرف کنند.

وی همچنین در ادامه گفت: پروژه منارید (تقویت و انسجام سازمانی در راستای مدیریت یکپارچه منابع طبیعی) معتقد است برای مدیریت در منابع طبیعی باید انسجام سازمانی را تمرین کنیم. در واقع این پروژه در هشت کشور شمال آفریقا و آسیای میانه انجام می‌گیرد و فعالیت‌های سه سال اخیر ما، بین این هشت کشور بهترین پروژه بوده و سایر اعضا هنوز اقدامی در این راستا انجام نداده‌اند. این در حالی است که پروژه مذکور در استان‌های یزد، سیستان و بلوچستان، کرمانشاه، تهران و سمنان اجرا می‌شود و نسبت به پروژه‌های بین‌المللی قبلی کامل‌تر بوده و مولفه‌های بیشتری را شامل می‌شود.

گرشاسبی تاکید کرد: در سی و هشتمین نشست کنفرانس عمومی یونسکو، ایجاد مرکز بین‌المللی مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز در سرزمین‌های گرم و خشک پیشنهاد دولت جهوری اسلامی بود که به تصویب نهایی مجمع عمومی رسید و امروزه ما در حال اجرای مقدمات برای ایجاد مرکز هستیم. در واقع یونسکو در بخش آب 54 مرکز دارد ولی همه آن‌ها منطقه‌ای بوده و این مرکز بین‌المللی به کل جهان سرویس خواهد داد. شورای حکام آن نیز از 6 مرکز منطقه‌ای (آسیا، آفریقا و آمریکای جنوبی) تشکیل شده است.