خانه‌به‌دوشی کاربران ایرانی در شبکه‌های پیام‌رسان

دردسرسازی اپلیکیشن‌های ارتباطی برای کاربران ایرانی تمامی ندارد. بعد از فیلتر پرحاشیه وی‌چت و دردسرهای لاین و تانگو، ایرانی‌ها این بار به وایبر پناه آورده و پس از مدتی به‌عنوان بزرگ‌ترین کاربران این شبکه اجتماعی در جهان شناخته شدند اما این ماجرا هم دیری نپایید و وایبر هم با اختلالات گسترده مواجه شد. اختلالاتی که گفته می‌شد سرنخ آن به اپراتورها برمی‌گردد؛ اپراتورهایی که حالا با روی کار آمدن جدیدترین تکنولوژی‌های ارتباطی، مشتریان فناوری منسوخ خود را از دست داده و با کاهش شدید درآمد مواجه شده بودند. اختلالات مکرر در برقراری ارتباط با وایبر سبب شد که بار دیگر کاربران ایرانی به دنبال اپلیکیشن جایگزین دیگری بگردند.

این بار تلگرام، اپلیکیشن روس - آلمانی به‌عنوان گزینه جدید کاربران ایرانی مطرح شد و در روزهای اخیر موج گسترده مهاجرت ایرانی‌ها از وایبر به این اپلیکیشن اتفاق افتاد. تلگرام که به سرعت توانسته بود نظر کاربران ایرانی را به خود جلب کند بنا به اعلام الکسا، مرجع جهانی رتبه‌بندی سایت‌های اینترنتی، مقام دوم کاربران خود را به ایرانی‌ها اختصاص داد اما زمان زیادی از این رخداد
نگذشته است که دوباره اختلال بلای جان کاربران ایرانی شده و دیگر پیام‌رسان محبوب‌شان را نیز با کندی و چالش‌هایی در دسترسی مواجه کرد. داستان دربه‌دری کاربران ایرانی بین اپلیکیشن‌های محبوب جهان برای بار چندم تکرار شد و باز هم مثل همیشه هیچ‌کس مسئولیت این قضیه را به عهده نگرفت. این ماجرا درحالی رخ می‌داد که در دو شب گذشته پیام‌های بسیاری از سوی کاربران در محیط تلگرام دست به دست شد. «خداحافظ تلگرام»، «فیلتر از ساعت ١٢ فردا شب»، «آی‌پی سرور ایران هک شد» و... اینها بخشی از پیام‌هایی است که ایرانی‌ها برای هم مخابره کردند و وزارت ارتباطات را به‌عنوان مقصر آن شناختند.

وزارت ارتباطات فیلتر  را  رد کرد
درحالی‌که شایعه‌سازی مبنی بر فیلتر تلگرام به اوج خود رسیده بود، محمدرضا فرنقی‌زاد، سخنگوی وزارت ارتباطات به تسنیم گفت که این موضوع درحد شایعه‌ای بیشتر نیست و وزارت ارتباطات هیچ‌گونه نامه‌ای برای فیلتر تلگرام دریافت نکرده است. سخنگوی وزارت ارتباطات همچنین خطاب به کاربران شبکه‌های اجتماعی گفته بود که کاربران به شایعاتی که در گروه‌های اجتماعی مطرح می‌شود توجه نکنند برای این‌که این حرف‌ها واقعیت ندارد. او همچنین تأکید کرده بود: اگر قوه قضائیه تصمیم به فیلترینگ شبکه‌ای داشته باشد می‌تواند به صورت مستقیم اقدام به فیلترینگ کند بدون این‌که جریان را به وزارت ارتباطات منتقل کند.

فرنقی‌زاد تأکید کرده بود: شبکه‌های اجتماعی بیشترین حمایت را از سمت وزارت ارتباطات داشته‌اند و در گذشته نیز این مشهود بوده است؛ با این حال قبلا هم اخباری مبنی بر فیلترینگ برخی شبکه‌ها منتشر می‌شد اما این اتفاق نمی‌افتاد و مشخص می‌شد که دروغ است.

مخابرات با  اپلیکیشن‌های جهانی زاویه ندارد
علاوه بر سخنگوی مخابرات خبرنگاران پیش از این اختلال در تلگرام را با مسئولان مخابرات هم در میان گذاشته بودند. بر همین اساس علیرضا صیدی، مدیرعامل مخابرات تهران نیز اعلام کرده بود که مخابرات در اختلالات تلگرام مقصر نیست و اصولا از لحاظ فنی قادر به انجام این کار هم نیست. صیدی همچنین تأکید کرده بود که اپراتورها و مخابرات با اپلیکیشن‌های ارتباطی محبوب جهان زاویه ندارند بلکه برعکس این اپلیکیشن‌ها باعث درآمدزایی برای مخابرات می‌شود؛ زیرا استفاده از این اپلیکیشن‌ها مشروط به خرید بسته‌ها و حجم اینترنتی است و اینترنت یکی از بخش‌های درآمدزا برای مخابرات است.

تبلیغ عجیب همراه اول برای جایگزینی
درست در همین وضع که مخابرات خود را از اتهام اختلال‌افکنی در تلگرام مبرا می‌کند، در روزهای گذشته پیامی از طریق وایبر برای کاربران ارسال شده است مبنی بر این‌که کاربران ایرانی با استفاده از وایبر پول خود را در جیب اسراییلی‌ها نریزند و اپلیکیشن فارسی «ساینا» را جایگزین وایبر کنند. در این پیام همچنین به کاربران توضیحاتی ارایه شده است مبنی بر این‌که بستر امنیتی بهتری برای کاربران در اپلیکیشن ارتباطی ساینا فراهم شده است. نکته این پیام جالب که در روزهای گذشته به صورت گسترده برای کاربران ارسال شده این است که ساینا یک اپلیکیشن ارتباطی مربوط به اپراتور همراه اول است.

ساینا و بیستون که اپلیکیشن ارتباطی ایرانسل یا اپراتور دوم است، با وجود تبلیغات گسترده اپراتورها در ماه‌های گذشته نتوانسته توفیقی در جذب کاربران ایرانی داشته باشد و حالا اپراتورها تلاش می‌کنند به جای ارایه خدمات خلاقانه و رقابت با سایر اپلیکیشن‌ها از تکنیک تخریب استفاده کنند.درحالی‌که اپراتور اول وایبر را اپلیکیشن اسراییلی لقب داده است، گزارش بلومبرگ حاکی از آن است که مقر ثبت شده و امتیاز تجاری اپلیکیشن وایبر از آن آمریکایی‌ها و قبرسی‌هاست و برنامه‌نویسان این اپلیکیشن ٢ نفر بلاروسی و ٢ نفر اسراییلی بوده‌اند. گاردین نیز در گزارشی به اختلال وایبر در ٣ کشور خاورمیانه شامل سوریه، لبنان و عربستان اشاره می‌کند و می‌نویسد اختلال در سوریه به دلیل جنگ و در دو کشور عربی نامبرده به دلیل کاهش سود شرکت‌های مخابراتی است.

نگاه دولتی ، ریشه رقابت ناسالم اپراتورها
در ایران اختلال‌های عجیب و غریب اپلیکیشن‌های ارتباطی در شرایطی رخ می‌دهد که نه صاحب امتیاز اصلی اپلیکیشن‌ها مشکل خاصی را برای دسترسی ایرانی‌ها گزارش کرده‌اند و نه هیچ‌کدام از مسئولان ایرانی زیر بار این اختلال‌ها می‌روند. با این وجود متهم ردیف اول اختلال‌ها شرکت مخابرات و اپراتورها بوده‌اند که گفته می‌شود اپلیکیشن‌ها را در تضاد با منافع مالی و درآمدهای خود احساس می‌کنند. حالا در شرایطی که نگاه دولتی به اقتصاد باعث مرگ خلاقیت و رقابت در تولیدات داخلی شده است، صنعت فناوری اطلاعات نیز از این قاعده مستثنی نبوده و گویا مخابرات ترجیح داده است اصل رقابت سالم را نادیده بگیرد.

این درحالی است که با نگاهی گذرا به غول‌های تجاری صنعت آی.تی به راحتی متوجه می‌شویم مبنای رشد این صنعت بیش از هرچیز بر ایده‌های خلاقانه و کارآمد پایه گذاری شده است و از این رهگذر اپلیکیشن‌نویسی نیز به‌عنوان یک مدل ارزان قیمت کسب‌وکار در جهان شناخته می‌شود که بیشتر با اتکا به نوآوری، درآمد تجاری خود را تضمین می‌کند. علاوه بر این با بررسی مدل کسب و کار محبوب‌ترین و بزرگ‌ترین اپلیکیشن‌های ارتباطی جهان به سادگی متوجه می‌شویم که بنیان این اپلیکیشن‌ها براساس ایده‌ای خلاقانه و متفاوت از سوی برنامه نویسانی بوده است که گاه سرمایه تجاری‌سازی ایده خود را نداشته‌اند و تنها براساس تفکر خلاقانه و ایده برتر صاحب ثروت شده‌اند. درحالی‌که اپلیکیشن‌های ارتباطی اپراتورها با یدک کشیدن پشتوانه مالی نیرومند می‌تواند به راحتی اصل رقابت سالم را مبنای درآمدزایی خود قرار دهد نه این‌که با تخریب و اجبار مشتریان را به موضع‌گیری در برابر تولیدات خود وادار کند.