چه کسی با "روحانی" ائتلاف می‌کند؟

بازار اختلافات و ائتلافات همیشه در موسم انتخابات داغ‌تر می‌شود. اکنون که فضای سیاسی کشور تحت تاثیر انتخابات آتی مجلس شورای اسلامی قرار گرفته شاهدیم که هر دو جریان سیاسی اصلاح طلب و اصولگرا علی رغم اختلافات درونی خود به دنبال شکل دادن ائتلاف‌ها و استفاده از ظرفیت‌های طیف‌های مختلف هستند. اضافه شدن نیروهای معتدل نزدیک به دولت که در انتخابات ریاست جمهوری با تکیه بر میانه روی توانستد پیروز میدان شوند به این بازی، اوضاع را پیچیده‌تر می‌کند.

فرصت باقی مانده تا انتخابات روشن می‌کند که اختلافات کنونی چطور ادامه یا خاتمه خواهد یافت، کدام طیف‌ها سهم بیشتری از مناسبات انتخاباتی می‌گیرند و چه کسانی محور وحدت می‌شوند. چانه زنی‌های سیاسی در این مدت مسیر ائتلاف‌ها تعیین کرده و معلوم می‌شود که نقش منافع ملی و منافع جناحی در آرایش انتخاباتی نیروهای سیاسی کشور چقدر است.

نگاهی به وضعیت کنونی اصلاح طلبان و اصولگرایان نشان می‌دهد که هر دو جریان با مشکلات و اختلافات درونی قابل توجهی دست به گریبان هستند. اگرچه نعیمی رز سخنگوی فراکسیون رهروان با تاکید بر اینکه اختلاف نظر‌ها میان اصولگرایان سلیقه ایی است و نه مکتبی از عزم این جریان برای دستیابی به وحدت می‌گوید و باور دارد که اختلافات بین اصولگرایان موجب قدرت گیری رقیب خواهد شد اما اظهار نظرهای اخیر چهره‌های مطرح اصولگرا در ماه‌های اخیر روشن می‌کند که اختلاف نظر‌های کنونی چیزی فرا‌تر از اختلاف سلیقه است.

نکته اینجا است که این مصلحت اندیشی در جریان اصولگرا نیز محل اختلاف است. برخی از اصولگرایان بر این باورند که ائتلاف با افراطیون آینده جریان اصولگرایی را به خطر انداخته و این برای کسب اکثریت مجلس دهم، بهای گزافی است.

فاصله موجود میان تندرو‌ها و میانه رو‌ها اصولگرا را می‌توان اصلیترین چالش این جریان به حساب آورد زیرا بسیاری از اصولگرایان با اعتقاد بر اینکه پذیرش طیف تندرو و سهم خواهی‌های آنان حتی اگر به پیروزی در انتخابات آتی منجر شود هم به آینده و اعتبار این جریان آسیب خواهد زد.

در مقابل برخی از اصولگرایان نیز از واگذار کردن این مصاف و شک گیری مجلسی شبیه مجلس ششم نگران هست و به صرافت افتاده‌اند که برای جلوگیری از این شکست حتی با طیف تندروی پایداری هم ائتلاف کنند.

بازگشت احتمالی یاران احمدی‌نژاد را نیز نمی‌توان در حساب و کتاب‌های جریان اصولگرا بی‌اثر دانست. حلقه مدیران رییس جمهور پیشین که این روز‌ها در شهر‌ها مختلف جلسه تشکیل می‌دهند و هر از گاهی هم در دفتر ولنجک به برنامه ریزی می‌پردازند را باید در مناسبات اصولگرایان جای داد. اخیرا خبرهایی مبنی بر نزدیکی طیف موسوم به پایداری به آنان از ارومیه و دیگر جا‌ها می‌رسد. این در حالی است که چهره‌های سر‌شناس و میانه رو اصولگرا تمایلی به این ائتلاف ندارند.

بارز‌ترین اختلاف موجود در این زمینه را می‌توان در فاصله ایجاد شده میان علی لاریجانی و محمدرضا باهنر دید. باهنر در ماه‌های اخیر بار‌ها از امکان ائتلاف با جبهه پایداری‌ها سخن گفته و احتمال ائتلاف با اصلاح طلبان میان رو را محکوم به شکست دانسته است. او ضمن تمایل استفاده از ظرفیت‌های پایداری بر ضرورت ائتلاف زیر چتر جامعتین نیز تاکید کرده است و بعد از این موضع گیری بود که حزب موتلفه - یکی از اعضای جبهه پیروان خط امام و رهبری - نشستی سه‌جانبه با حضور جبهه پایداری و جمعیت ایثارگران برگزار کرد.

احتمال ائتلاف اصولگرایان میانه رو با دولتی ها

گفتنی است که اختلافات درونی اصولگرایان در مواردی جزیی‌تر شده و در درون یک طیف خاص نیز دیده می‌شود. به عنوان نمونه می‌توان به اختلاف دو نسل پیر و جوان موتلفه اشاره کرد.

این در حالی است که موضع علی لاریجانی و هوادارانش تنها به مخالفت با ائتلاف با تندرو‌ها ختم نمی‌شود و زمزمه‌هایی مبنی بر احتمال ائتلاف آنان با اعتدالیون نزدیک به دولت نیز شنیده می‌شود.

سوال اینجااست که این ائتلاف در شرایط کنونی چقدر می‌تواند قابل تحقق باشد و در این صورت تکلیف مناسبات اعتدالیون با اصلاح طلبان چه خواهد بود. حسین کنعانی مقدم کار‌شناس مسایل سیاسی اصولگرا و دبیرکل حزب سبز در گفت‌و‌گو با فرارو در خصوص انجام اقدامات عملی برای ائتلاف حزب اعتدال و توسعه و طیف نزدیک به لاریجانی ابراز بی‌اطلاعی کرد و گفت: به نظر می‌رسد که اعتدالیون به دنبال ائتلاف با نیروهای میانه رو هر دو جریان سیاسی کشور هستند.

وی افزود: مواضع مشترک میانه چهره‌های میانه رو اصولگرا، اصلاح طلب و دولتی‌ها سبب می‌شود که چنین ائتلافی صورت گیرد.

این کار‌شناس مسایل سیاسی با تاکید بر اینکه هیچ یک از دو جریان اصلاح طلب و اصولگرا قادر نیستند اکثریت مجلس آتی را به دست آورند، گفت: ائتلاف با اعتدالیون راهکار مناسبی برای به دست آوردن کرسی‌های مجلس است و شاید اتفاقی که در پارلمان انگلستان می‌افتد در مجلس شورای اسلامی نیز شاهد باشیم.

کنعانی مقدم در پاسخ به این سوال که آیا در صورت ائتلاف نیروهای نزدیک به دولت با لاریجانی و همفکرانش امکان ایجاد ائتلاف با اصلاح طلبان را از میان می‌برد؟ گفت: روشن است که افراطیون هر دو جریان از چنین ائتلافی استقبال نمی‌کنند و از میانه رو‌ها فاصله بیشتری می‌گیرند. در مورد اصلاح طلبان نیز همین طور است و اگر اعتدالیون با اصولگرایان میانه رو ائتلاف کنند حتما شاهد خواهیم بود که بخشی از اصلاح طلبان از چهره‌های میانه رو خود فاصله بگیرند.

وی احتمال صورت گیری ائتلاف میان حزب اعتدال و توسعه، اصولگرایان میانه رو و اصلاح طلبان معتدل را بسیار زیاد دانست و گفت: این بهترین راهکاری است که یک ترکیب منطقی در مجلس آتی شکل می‌دهد.

شکل گیری ائتلاف میان میانه روهای هر دو جریان و نزدیکان به دولت اعتدال گرا در حالی به عنوان یک احتمال مطرح می‌شود که صفرنعیمی‌ رز سخنگوی فراکسیون رهروان در گفت‌و‌گویی با اشاره به اینکه وحدت بین جریان اصولگرا و اصلاح طلب قابل جمع نیست گفته بود «این دو جریان در دو فاز مخالف هم قرار دارند.»

وی با بیان اینکه البته بین جریان اعتدالی دولت و برخی از اصولگرایان معتدل مجلس قرابت‌هایی وجود دارد، گفت: اما بین اصولگرایان معتدل و اصلاح طلبان تشابهی وجود ندارد و این دو جناح همواره در رقابت با یکدیگر بوده‌اند.

سخنگوی فراکسیون رهروان در عین حال با اشاره به اینکه هم در بین اصولگرایان و هم در بین اصلاح طلبان افرادی وجود دارند که معتقد به اصول گرایی اصلاح طلبانه واصلاح طلبی اصولگرایانه هستند گفته است که اگر جریانات و احزاب منافع گروهی را کنار بگذارند و منافع حداکثری را مد نظر قرار دهند حتما می‌توان به وحدت دست پیدا کرد.

به هر ترتیب باید منتظر ماند و دید که تلاش‌های باهنر برای نقش محوری دادن به جامعتین و همزامان ائتلاف با تندرو‌ها به کجا می‌رسد. روشن است که اگر کار در ارودگاه اصولگرایی‌‌‌ همان طور که باهنر می‌گوید، پیش رود؛ جامعتین، جبهه پیروان خط امام، جبهه پایداری و احمدی نژادی‌ها با هم در یک سو قرا می‌گیرند و طیف نزدیک به علی لاریجانی در سوی دیگر. به همین خاطر نمی‌توان از احتمال نزدیکی لاریجانی و اعتدالیون نیز غافل شد زیرا شکل گرفتن چنین ائتلافی‌‌ همان قدر که آرایش انتخاباتی و شانس پیروزی اصولگرایان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، در وضعیت رقیب اصلاح طلب نیز نقش خواهد داشت.

اردوگاه اصلاح طلبان

روشن است که اصلاح طلبان نیز از نظر وحدت و یکپارچکی با چالش‌هایی مواجه هستند. اگرچه وضعیت در ارودگاه آنان نسبت به رقیب اصولگرا بهتر است و نتیجه انتخابات ۹۲ و پیروزی اعتدالیون که از نظر مشی سیاسی به اصلاح طلبان نزدیکی‌هایی دارند این امید را ایجاد کرده که در انتخابات آتی موفق باشند اما اختلافات درونی مسائله ای است که آنان هم دچارش هستند.

نمونه روشن این اختلافات، جایگاه حزب ندا (نسل دوم اصلاح طلبی) است. ندایی‌ها اعلام کرده‌اند که در راستای شورای هماهنگی جبهه اصلاحات عمل خواهند کرد اما این حزب از ابتدا آن طور که باید مورد استقبال چهره‌های سر‌شناس اصلاح طلب قرار نگرفته است لذا این نگرانی وجود دارد که در نزدیکی انتخابات مشکلاتی ایجاد شود.

ارایه فهرست واحد نخستین و مهم‌ترین استراتژی اصلاح طلبان برای موفقیت در این انتخابات است لذا تهیه چنین فهرستی خود می‌تواند محلی برای ایجاد اختلافات باشد و مدیریت کردن فضای سیاسی و دستیابی به این هدف کار دشواری است.

یکی دیگر از مشکلات اصلاح طلبان که این روز‌ها زمزمه‌های آن به گوش می‌رسد اختلافات موجود میان شورای هماهنگی جبهه اصلاحات و شورای مشورتی رییس دولت اصلاحات برای داشتن نقش محوری در شکل دادن آرایش سیاسی این جریان است.

علاوه بر این اصلاح طلبان همچون همه ادوار گذشته انتخابات با چالش عبور از فیلتر شورای نگهبان نیز مواجه هستند و به همین خاطر شاهد بودیم موسوی لاری از احتمال تعامل با برگزار کنندگان انتخابات  سخن گفته بود.

به نظر می رسد اصلاح طلبان برای داشتن کاندیداهای با احتمال تایید صلاحیت بیشتر باید ار الگویی انتخابات ۹۲ استفاده کنند و این به معنی تمایل به سمت میانه روی است. با این فرض احتمال ائتلاف میان اصلاح طلبان و اعتدالیون نزدیک به دولت بیشتر می‌شود.

سوال اینجاست میانه روهای هر دو جریان چگونه به میدان می‌آیند و دولتی‌ها با کدام یک از دو جریان ائتلاف می‌کنند؟ همچنین می‌توان پرسید که احتمال ائتلاف سه جانبه دولتی‌ها، اصلاح طلبان و اصولگرایان میانه رو چقدر است؟

محمدرضا خباز معاون تقنینی معاون پارلمانی رییس جمهور در گفت و با فرارو شکل گیری این ائتلاف سه جانبه را مهم‌ترین عامل در ایجاد یک مجلس منطقی و با کیفیت دانست، و گفت: در نه دوره مجلس گذشته توجه و تمرکز بر کمیت را تجربه کرده‌ایم. یعنی نیروهای سیاسی اصلاح طلب و اصولگرا تمام توان خود را به کار گرفته‌اند تا تعداد کرسی‌های بیشتری به دست آورند اما اکنون زمان آن است که کیفیت مجلس را مورد توجه قرار داده و شیوه دیگری اتخاذ کنیم.

وی افزود: پیشنهاد من این است که آقایان هاشمی، خاتمی، ناطق نوری و لاریجانی با همفکری هم یک آیین نامه داخلی برای بالا بردن کیفیت مجلس ارایه کنند و از یک فهرست ۲۹۰ نفره که بر مبنای آن آیین نامه تهیه شود حمایت کنند. در این صورت حتما شاهد شکل گیری مجلسی کیفی و دقیق خواهیم بود که بتوان نقش ریل گذار - به تعبیر مقام معظم رهبری – را ایفا کند.

خبار ادامه داد: در دورن هر دو جریان افراد کیفی و معتدلی هستند که می‌توانند در مجلس در کنار دولت اعتدال گرا قرار گرفته و کشور را از فضای افراط و تفریط خارج کنند.

عضو حزب اعتماد ملی در پاسخ به این پرسش که آیا چنین ائتلافی قابل تحقق است یا خیر، گفت: در انتخابات ریاست جمهوری ۹۲ در حقیقت از همین استراتژی بهره بردیم. آن زمان هم پیشنهاد این بود که یک نفر از آقایان عارف و روحانی کناره گیری کرده و آقایان هاشمی و خاتمی از فرد باقی مانده حمایت کنند.

وی در واکنش به اینکه در انتخابات ۹۲ اصلاح طلبان خواهان قرار گیری چهره‌های اصولگرا در کنار کاندیدای خود نبودند، گفت: آقای روحانی اصلاح طلب نیست و در انتخابات به عنوان یک اصولگرا نیز حاضر نشد. در حقیقت مشی تازه اعتدال را پیش گرفت و اصلاح طلبان و چهره‌های سر‌شناس اصولگرا و میانه رو از وی حمایت کردند لذا این پیشنهاد آزمونی است که قبلا انجام شده و موفق بوده است.

خباز در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه آیا اصولگرایان و طیف نزدیک به لاریجانی پذیرای ائتلاف با اعتدالیون و اصلاح طلبان میانه رو خواهند بود، گفت: این پیشنهادی است که به ذهن ما می‌رسد تا نتیجه بهتری در انتخابات به دست آید. باید دید که چطور از آن استقبال می‌شود البته نیازی هم نیست که همه طیف‌های مختلف از آن استقبال کنند و پذیرش آن از سوی اکثریت کافی است تا یک مجلس منطقی و با کیفیت تشکیل دهیم.