اگه موقع رانندگی تو اتوبان دیدی همهٔ ماشینها دارن از روبهروت میان، حتماً به این معنا نیست که تو داری اشتباه میری. شاید واقعاً همهٔ اونا دارن اشتباه میان.
فرارو- فیلم «پریدن از ارتفاع کم» از بیست و سوم اسفندماه اکران خود را در گروه سینمایی هنر و تجربه آغاز کرده است. این فیلم اولین ساخته حامد رجبی است که با همراهی مجید برزگر به سینماها راه یافته است؛ داستان «نهال» که چهار ماهه حامله است و ناگهان میفهمد که جنین در شکمش مرده و تصمیم میگیرد سکوت کند و به کسی چیزی نگوید.
داستان با شخصیت اصلی (نگار جواهریان) آغاز میشود؛ او مطب زنان را با خبر مرگ جنین در رحمش و اینکه در روزهای آینده سقط جنین خواهد داشت ترک میکند. با وجود اینکه او میتواند مستقیم و به طور ناگهانی، ماجرا را به اولین غریبهای بگوید که در گوشه مطب پزشک نزدیکش میشود، اما پس از آن و در طول فیلم قادر نیست مساله خود را برای نزدیکترین افراد خانواده مانند مادر و همسرش بیان کند. دوربین آرام و نماهای بلند حامد رجبی، این زن را در روزهای آینده دنبال میکند که کارهای معمول زندگیش را انجام میدهد مثلا به دنبال آپارتمان جدیدی برای خانواده برفرض رو به بزرگ است میگردد، تا آنجا که قدم به قدم در مقابل جهان خود عصیان میکند.
برزگر پس از آخرین ساختهاش «پرویز» (که با اقبال خوبی هم از سوی منتقدان رو به رو شد و هنوز هم در گروه سینمای هنر و تجربه در حال پخش است)، این بار برای اولین بار در نقش تهیه کننده در کنار رجبی قرار گرفت تا او را در ساخت اولین فیلم بلندش همراهی کند. کسی که به عنوان نویسنده هم او را در فیلم «پرویز» همراهی کرده بود. آنان قصد داشتند تا فیلمشان را که محصول مشترک ایران و فرانسه نیز هست را به جشنواره فجر برسانند.
رجبی در توضیح فیلمش گفته: «چند سال اخیر به خاطر آلودگی هوا و پارازیتهای موجود، سقط جنین یک اتفاق رایج شده و من بعد از اینکه این فیلم را ساختم متوجه شدم متأسفانه آمار روز به روز در حال بالاتر رفتن است. «پریدن از ارتفاع کم» در مورد زندگی روزمره است و آدمی که حالا تصمیم میگیرد خودش را از مناسبات زندگی روزمره رها کند و این مسئلهای بسیار سخت است. من قسمتی از خودم را در فیلم «پرویز» جا گذاشتهام و بخش دیگری از وجودم را در «پریدن از ارتفاع کم».
برزگر هم در مقام تهیه کننده اعلام کرد: «با نزدیک شدن به جشنواره فیلم فجر بسیار علاقه داشتیم این فیلم در این جشنواره حضور داشته باشد، اما از آنجا که قوانین خیلی سختتر شده است، «پریدن از ارتفاع کم» به دلیل داشتن پروانه ویدئویی مورد قبول واقع نشد. با این حال تلاش بسیاری کردم تا از وزارت ارشاد مجوز پروانه سینمایی این فیلم را بگیرم اما موافقت نشد.»
او در آن دوران هم خیلی نسبت به این موضوع انتقاد کرد که یک فیلم بلند، با هر مجوزی که ساخته شود به هر حال فیلم بلند است و هیچ جا برای سینمایی یا ویدئویی بودن آن بحث نمیشود.
پس از این اظهارات وزارت ارشاد اعلام کرد که «قوانین ارشاد این گونه است که اگر فیلم ویدیویی درجه کیفی «الف» دریافت کند، میتواند درخواست بازبینی در شورای سینمایی بدهد. اما «پریدن از ارتفاع کم» از ارشاد درجه کیفی «ج» گرفت. به این ترتیب وزارت ارشاد «پریدن از ارتفاع کم» را بیارزش و در پایینترین سطح کیفی ارزیابی کرد و شرکت آن در جشنواره فیلم فجر منتفی شد.
پس از این ناکامی فیلم رجبی به در جشنواره فیلم برلین در بخش پانوراما پذیرفته و جزو نامزدهای بهترین فیلم اول هم شد. در نهایت هم توانست جایزه انجمن بینالمللی منتقدان سینمایی (جایزه فیپرشی پانوراما) را از این جشنواره کسب کند. این فیلم به عنوان نامزد بهترین فیلم اول در جشنواره برلین ۲۰۱۵ هم انتخاب شد.
پس از این موفقیت باز هم شایعههایی مبنی بر سیاسی بودن جوایز جشنوارههای خارجی آغاز شد. زیرا فیلمی که از نظر وزارت ارشاد کیفیت لازم شرکت در جشواره داخلی را نداشت نوانسته بود جایزه جشنوارهها خارجی را به دست آورد و رضایت منتقدان آنان را هم به خود جلب کند.
پس از آن واکنشها هم به فیلم اندکی به فضای سفید و سیاه وارد شد. عدهای آن را یک محصول قابل قبول و موفق میدانستند و عدهای هم نمونهای ضعیف و بازی داده شده توسط سیاست.
با اینحال روزنامه «شرق» در نقد این فیلم نوشت: «این اولین تجربه بلند حامد رجبی است و باید با کمی اغماض به آن نگریست. به نظر میرسد مشکل اصلی فیلم او کاستی و ضعفهایی در پیوندزدن بین منطق روانشناختی شخصیتها با ساختار و زبان سینمایی قصه است و اگر این همنشینی بین زبان سینمایی و زبان روانشناختی در بستر درام صورتبندی میشد، حتما با فیلم کمنقضتر و شستهرفتهتری مواجه میشدیم. طبیعتا نمیتوان از فیلم «پریدن از ارتفاع کم» حرف زد و از بازی خوب، متفاوت و کنترلشده رامبد جوان چیزی نگفت. بدون شک یکی از مهمترین امتیازات این فیلم بازی اوست.»
زولت گاینگ هم در سایت انجمن جهانی منتقدان سینما (فیپرشی) گفت: «افسردگی و سایر بیماریهای روانی در سالهای اخیر موضوع فیلمهای بسیاری بودهاند اما کارگردان ایرانی فیلم «پریدن از ارتفاع کم»، رویکرد متفاوتی نسبت به آنچه تاکنون به آن عادت داشتهایم، دارد. رجبی، به جای تمرکز بر تجربه درونی روان آسیب دیده، نشان میدهد که یک فرد افسرده در روابط اجتماعیاش چگونه عمل میکند و به ویژه محیط پیرامون چگونه با این موقعیت روبهرو میشود. ساختار کلی فیلم قصد دارد به شیوهای بسیار موشکافانه، فرد افسرده و محیط پیرامون وی را به تصویر بکشد و موقعیتهایی خلق کند که براساس آنها نتوانیم در نهایت هیچ یک از شخصیتها را به طور کامل و قطعی قضاوت کنیم. با مشاهده فیلم نه تنها فرد ناخوش را بهتر درک میکنیم، بلکه در بیشتر موارد عکسالعملهای معمول خود در برابر افراد افسرده را نیز بهتر میشناسیم.»
به گفته این منتقد «پریدن از ارتفاع کم» فیلمی کند با زبانی نرم است که در آن ریتم صحنهها، رنگهای بیفروغ و ترکیب بندی مینیمال نماها به شیوهای بسیار آگاهانه برای نشان دادن موضوع مورد نظر نظام یافتهاند. این فیلم اولین اثر کارگردانی با توانایی فوقالعاده نوشتن و سبک بصری به شدت سنجیده است که میتواند با آن بخش از سینمای ایران که اکنون با آثار اصغر فرهادی شناخته میشود مقایسه شود.
فیلم پریدن از ارتفاع کم با وجود بازیگران شناخته شدهای همچون «نگار جواهریان» و «رامبد جوان» در گروه سینمای هنر و تجربه اکران شد. به عقیده برزگر در ادامه نگاه متفاوت به سینمای رسمی ایران، بهتر بود این فیلم در این گروه که مخاطبان خاص خود را هم دارد به نمایش درآید.
حامد رجبی در مقطع کارشناسی ارشد در رشته سینما از دانشگاه تهران فارغالتحصیل شده است و علاوه بر ساخت چند فیلم کوتاه و دریافت جوایز بینالمللی در نگارش فیلمنامه فیلمهای «فصل بارانهای موسمی» و «پرویز» با مجید برزگر همکاری داشته است. «پریدن از ارتفاع کم» هم اکنون در گروه سینمای هنر و تجربه در حال اکران است.