آغداشلو به خانه برمی‌گردد!

 سیف‌الله صمدیان در شب تقدیر از هنرمندان رویدادهای شاخص تجسمی سال گفت: مطمئنم چسب آغداشلو از جنسی نیست که به تن خارج از ایران بچسبد؛ مطمئنم که او به‌زودی بازمی‌گردد.برای بسیاری از ما هویت ایرانی با هنرمندی مثل آیدین آغداشلو معنادار می‌شود. مطمئنم آیدین به خانه برمی‌گردد!.

مراسم تقدیر از ابراهیم حقیقی، آیدین آغداشلو، کامبیز درم‌بخش، محسن راستانی، محمد فرنود و احمد معینی‌جم، که هنرمندان منتخب رویدادهای مهم تجسمی سال 1393 هستند به عنوان بخشی از برنامه‌های دوازدهمین جشن تصویر سال در خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

سیف‌الله صمدیان -دبیر جشن تصویر سال و جشنواره‌ی فیلم تصویر- در این مراسم درباره برنامه جدید تصویرسال یعنی تقدیر از آثار و رویدادهای شاخص هنرهای تجسمی 93 گفت: امسال پنج رویداد با قدردانی از شش هنرمند انجام می‌شود. اسمش را «تجلیل» نمی‌گذاریم؛چرا که ما فقط در حد امکانات خود از هنرمندان قدردانی می‌کنیم. این برنامه‌ی تقدیر از حرکت‌های شاخص هنری در واقع جمع‌بندی بهترین‌های سال است که به‌عنوان رویدادهای مهم سال در عرصه هنرهای تجسمی بازبینی و قدرشناسی می‌شوند.

در این مراسم کامبیز درم‌بخش به‌خاطر انتشار کتاب «مینیاتورهای سیاه» که از سوی نشر تاش منتشر شده،محسن راستانی به‌خاطر انتشار کتاب «زمان سخت» که از سوی نشر انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس منتشر شده، ابراهیم حقیقی برای نمایشگاه مروری بر پوسترهای 40 سال گذشته‌اش، آیدین آغداشلو به‌خاطر نمایشگاه نقاشی‌هایش بعد از 40 سال و محمد فرنود و احمد معینی‌جم برای گزارش تصویری جداگانه‌شان از جام جهانی2014 برزیل ثبت کرده‌اند، تقدیرشدند.

همچنین مالتی مدیاهای جداگانه‌ای برای هر یک از رویدادهای منتخب سال توسط مرکز فیلم تصویر ساخته شده بود.

کارهای درم‌بخش، امید بخش و سرشار از نوآوری‌ است
نخستین بخش این مراسم به نمایش مالتی‌مدیای مربوط به کتاب «مینیاتورهای سیاه» کامبیز درم‌بخش اختصاص داشت.

هادی حیدری –کاریکاتوریست- در باره‌ی کارهای درم‌بخش گفت: سخن گفتن درباره شخصیتی که تمام زندگی و کارش امید بخش و حرکت آفرین و سرشار از نوآوری بوده، بسیار سخت است. استاد درم‌بخش در طول این سالیان، شعر و شعور و خط و حرکت را در آثارش به جاودانگی رسانده و هم‌بال با کمال هنری، منظره‌ای از کمال شخصیتی و حرفه‌یی را به تصویر کشیده است. او در اوج کمال حرفه‌یی و هنری، فروتنی و افتادگی و صمیمیت را چنان در کنار یکدیگر نشانده که برای هم‌نسلان او و برای نسل‌های بعد، آموزنده و دلنشین است.درباره آثار درم‌بخش بسیار گفته و نوشته شده است و چه خوب که بعد از سال‌ها مهاجرت، فصل تازه‌ای از خلاقیت هنری او آغاز شده است.شناخت نزدیک‌تر او غنیمتی برای هم‌نسلان ما است.

این کارتونیست درم‌بخش افزود: سنت استفاده از زبان استعاره در دوره‌های مختلف تاریخ کارتون در ایران و کشورهای نظیر ایران متداول بوده است. کتاب «مینیاتورهای سیاه»نمونه درخشانی از این شیوه است. زبان استعاره میراثی است که از ابتدای ورود هنر کارتون در ایران نسل به نسل چرخیده و به کارتونیست‌های نسل نو رسیده است. زبانی که هنوز کارایی خویش را دارد و راه حل موثری است برای گریختن از چنگال سانسور.

حیدری همچنین بیان کرد: طراح ژرف‌اندیش ما وقتی فضا را برای بیان دیدگاه‌ها و انتقادات صریح و شفاف محدود می‌بیند، قالب معروف مینیاتور را انتخاب می‌کند و ایده‌های انتقادی خود را در این ظرف ریخته و عرضه می‌کند.مینیاتورهای سیاه درم‌بخش در واقع به فضای سیاسی و اجتماعی دهه 50 در ایران باز می‌گردد. آن دوران زمانی بود که درم‌بخش دوران شور و بی پروایی جوانی را تجربه می‌کرد از همین رو است که خلاقیت و نگاه انتقادی تند و تیز نسبت به قدرت در خطوط و مفاهیم این آثار خودنمایی می‌کند.

او به یکی از کارهای این کتاب که «سرباز مغول در آب» را نمایش داده اشاره کرد و گفت: اثر سرباز مغول تصویر واقعی‌اش را در آب می‌بیند، اما توهم دارد که دشمن در مقابلش ایستاده و با تیر و کمان به قصد کشتن او بر می‌آید.درم‌بخش همان‌دوران، صاحبان قدرت را نیز از نقد بی‌نصیب نگذاشته است؛ آنجا که پادشاهی سوار اسب است و مُلازمان برای آن که همایونی را پرجلال و جبروت جلوه دهند، ذره‌بینی را جلوی او قرار داده‌اند تا از اندازه واقعی‌اش بزرگ‌تر جلوه دهند. درم‌بخش برای آنکه حال را در گذشته روایت کند و به این شیوه ذهن مخاطب را به حرکت درآورد از شخصیت‌های امروزی استفاده کرده است.

این کاریکاتوریست همچنین بیان کرد: این اثر از لابه‌لای اوراق رنگ پریده روزنامه «آیندگان» که در اوایل دهه 50 منتشر می‌شد شکل گرفت. درم‌بخش در دهه پنجاه ستون ثابتی تحت عنوان «مینیاتورهای سیاه» را به راه انداخته بود و مفاهیم و اندیشه‌های انتقادی‌اش را با زبان مینیاتور ارائه می‌کرد. ایده نخستین انتشار این مجموعه از کارهای درم‌بخش را حسن کریم‌زاده با نشر تاش در میان گذاشت و بعد از آن کارها جمع‌آوری شد.

حیدری ادامه داد: یکی از معضلات کار این بود که هیچ آرت‌ورک و نسخه باکیفیتی از کارها در دسترس نبود. تعدادی زیراکس و آرشیو روزنامه آیندگان تمام چیزی بود که آن‌ها در اختیار داشتند و با همیاری درم‌بخش و بازتولید بعضی کارها این کار به انتشار رسید. گردآوری این مجموعه آثار که در نشریه آیندگان و در فاصله 52 تا 54 منتشر شده بودند در قالب کتاب «مینیاتورهای سیاه» از سوی نشر تاش منتشر شده است.

حقیقی جانشین شایسته‌ای برای ممیز است
سپس مالتی‌مدیای مربوط به گزیده‌ی 40 سال پوسترهای ابراهیم حقیقی پخش شد و امیر اثباتی -طراح صحنه و لباس سینما-درباره او و پوسترهای سینمایی‌اش سخن گفت .

اثباتی، حقیقی را هنرمندی چند وجهی دانست و گفت: کارهای او از نظر موضوعی به فیلم‌های بلند و پوسترفیلم‌های کوتاه و همچنین پوسترهای جشنواره‌ها تقسیم می‌شود. در دوره اول حضور شاخص آقای حقیقی را در دوجنبه می‌توان دید؛ یکی آنجا که در کانون پرورش فکری در کنار هنرمندان و طراحان مطرح،پوسترهای زیبایی طراحی کرد و مجموعه نفیسی رقم زد و دیگری دوره‌ای بود که پوسترهایی را برای سینمای آزاد ارایه کرد که در آن‌ها می‌توان نگاه تازه‌ای را دید.

این مدیر هنری کمپین تبلیغاتی در سینمای ایران، همچنین به پایه‌گذاری گرافیک مدرن توسط مرتضی ممیز اشاره کرد و گفت: پوسترهایی که زنده‌یاد مرتضی ممیز طراحی کرد در ذائقه‌ی علاقه‌مندان سینما تاثیرگذار بود و یکی از کسانی که آن را پی‌گرفت حقیقی بود. بعد از انقلاب قدری به تبلیغات سینما توجه ‌شد و بنیاد سینمایی فارابی به گرافیک در سینما توجه بیشتری نشان می‌داد.

او افزود: حقیقی قبل از انقلاب پوستر فیلم سینمایی طراحی نکرد چرا که در آن دوره، طراحی پوستر گونه‌ی خاصی بود و به گرافیست‌های تحصیل‌کرده میدان داده نمی‌شد و در این میان فقط ممیز با شیوه خاص خود طراحی‌هایی داشت. در این دوره هم پوستر فیلم‌هایی که در ایران تولید می‌شد و یا فیلم‌های خارجی که در ایران به نمایش در می‌آمد توسط طراحان گرافیک توانایی طراحی شدند که به اعتقاد اثباتی این پوسترهاذائقه‌ها را تغییر داد.حقیقی را یکی از کسانی بود که در این موضوع تاثیر گذاشت و این اعتبار حقیقی را جانشین شایسته‌ای برای زنده‌یاد مرتضی ممیزمی‌کند.

اثباتی با اشاره سیاست‌گذاری‌های متفاوت در عرصه‌ی مدیریت سینمایی کشور گفت: یکی از آسیب‌های گرافیک سینما بی‌توجهی به پوسترهای سینمایی بود، به‌ همین خاطر بیشتر پوسترهای سینمایی یکدست شدند و نسل جدید که از امکانات جدید استفاده می‌کرد، دیگر کارهایشان هویتی که در پوسترهای حقیقی و ممیز وجود داشت را ندارند. تز نرم‌افزار تصویر ناخوشایندی از گرافیک ایجاد کرده است و به دلیل همین جریان، در حوزه پوسترهای سینمایی، حقیقی کم‌کارتر شده است؛ زیرا تهیه کنندگان می‌دانند او از اصول خود کوتاه نمی‌آید و اگر پوسترهایی در سال‌های اخیر طراحی کرده به اصولش پایبند بوده است. به نسل جدید طراحان گرافیک توصیه می‌کنم که تسلیم جریان حاکم نشوند و خلاقیت را مد نظر داشته باشند.

نقش هنرمندان برای ترویج اخلاق ویژه است
مجید سرسنگی -مدیرعامل خانه‌ی هنرمندان ایران- به‌عنوان سخنران دیگر این مراسم، با اظهار خوشحالی از برگزاری دوازدهمین جشن تصویر سال گفت: اگر سلامت و مدیریت خوب همراه رویدادی باشد، آن رویداد می‌تواند ادامه داشته و سال به سال گسترش یابد و فعالیت‌های جدیدی به زوایای هنری هنرمندان اضافه کند. به صمدیان و همکارانش خسته نباشید می‌گویم که چراغدوازدهمین سال این جشن را با وجود تمام سختی‌هایش روشن نگه داشته‌اند.

او همچنین با اشاره به حضور هنرمندانی که از آن‌ها در این شب قدردانی شد، گفت: برای ما باعث افتخار است که امروز به بهانه‌ی این برنامه اردات مجدد خود را به پاس فعالیت هنری این دوستان بیان کنیم.وقتی صحبت از میراث فرهنگی می‌کنیم، باید بدانیم که میراث فرهنگی ما صرفا چند تابلوی نقاشی و بنا نیست؛ میراث فرهنگی ما خود هنرمندان هستند و به میراث فرهنگی هم پیشنهاد کرده‌ام که جایی در میراث فرهنگی ما برای هنرمندان و خالقان آثار باز کنند.

سرسنگی با اشاره به سالروز وفات حضرت فاطمه(س) و عرض تسلیت این ایام، گفت: باید به شیوه زندگی این شخصیت های بزرگ توجه بیشتری کنیم.اخلاق و اخلاق‌گرایی در جامعه ما در این سال‌ها مفقود یا کمرنگ شده است. اساسا در مذهب ما چند اصل مهم است که زندگی بشر را تضمین می‌کند و یکی از آن‌ها اخلاق است. به نظر می‌رسد این اخلاق‌گرایی باید از سوی کسانی ترویج شود که الگوی جامعه هستند. مردم به هنرمندان و فرهیختگان نگاه ویژه‌ای دارند؛ بنابراین نقش هنرمندان برای ترویج اخلاق ویژه است.

مدیرعامل خانه هنرمندان ایران همچنین گفت: ما در طول تاریخ هنرمندان زیادی داشته‌ایم. بسیار از افراد بودند که آمدند و کار هنری کردند، اما به نظرم کسانی در تاریخ و فرهنگ و هنر ما به جای مانده‌اند که این اصل اخلاق‌گرایی را حفظ کرده‌اند. کسانی در این تاریخ ثبت شده‌اند که شانیت اخلاق‌گرایی را به ثبوت رسانده‌اند. نگاهی به این که در چه جایگاهی هستیم نشان می‌دهد که جامعه ما به دوری گرفتن از اخلاق فرهنگی و سیاسی رسیده است و هنرمندان می‌توانند در تبلور دوباره‌ی اخلاق‌گرایی کمک کنند. امیدوارم هنرمندان ما عاملی برای ترویج اخلاق باشند.هنرمندانی که محبوب هستند فقط به خاطر طراحی یک پوستر، عکس یا نقاشی نبوده بلکه اخلاق‌مداری آن‌ها باعث شده که سر احترام مقابل آنها فرود بیاوریم.

اگر تجربه جنگ نبود...
پس از این سخنرانی، مالتی‌مدیا از عکس‌های محمد فرنود از جام جهانی 2014 نمایش داده شد.

سپس سیدعباس میرهاشمی -‌رییس انجمن عکاسان دفاع مقدس –برای صحبت درباره‌ی عکس‌های محسن راستانی از زندگی و جنگ بوسنی و انتشار کتاب «زمان سخت» این هنرمند پشت تریبون قرار گرفت.

میرهاشمی با اشاره به تاسیس انجمن عکاسان دفاع مقدس در 12 سال پیش توضیح داد: به خاطر غفلتی که در دهه 50 و 60 در حوزه عکس حوزه دفاع مقدس شده بود این انجمن خود را موظف دانست که واردعمل شود و آثاری که مورد غفلت واقع شده و در معرض نابودی بود را جمع آوری کند. در نتیجه دوستان دور هم جمع شدند و در گردآوری و ساماندهی آثار تلاش کردند. تعداد زیادی از نگاتیوهای دوره جنگ و انقلاب را جمع شدند.

میرهاشمی‌ افزود: بر اساس وظیفه‌ای که این انجمن داشت، روی پروژه‌های عکاسان کارکرد. یکی از مباحثی که در کنار جمع‌آوری آثار توجه می‌شد نگاهی به تولیدات عکاسان هم بود. در این راستا محسن راستانی یکی از کسانی بود که عکس‌هایی در شرایط سخت داشت. علاوه بر جنگ بوسنی از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران هم عکس‌های درخشانی داشت که در هیات مدیره این موضوع مطرح شد و راستانی هم پذیرفت. آثار جمع‌آوری شد و قرار بود که در سال 1389 همزمان با نمایشگاه کتاب، این کتاب هم رونمایی شود. با وسواس‌هایی که او داشت در ابتدا بحث قطع کتاب، طراحی و چیدمان عکس‌ها پیش آمد. اگر تجربه جنگ نبود نمی‌توانستیم با محسن راستانی، کتاب را در منتشر کنیم. آن سالو سال بعد موفق نشدیم هر سال در نمایشگاه کتاب یک بنر داشتیم که «کتاب محسن راستانی منتشر می‌شود»؛ این نشان از وسواس زیاد راستانی داشت ولی در نهایت امسال کتاب «زمان سخت» منتشر و رونمایی شد.

بخش دیگر این مراسم به نمایش مالتی مدیای مربوط به نقاشی‌های آیدین آغداشلو بدون حضور این هنرمند که این روزها در خارج از کشور به سر می‌برد، اختصاص داشت.

صمدیان با اشاره به این سفر گفت: مطمئنم چسب آغداشلو از جنسی نیست که به تن خارج از ایران بچسبد؛ مطمئنم که او به‌زودی بازمی‌گردد. شاملو در مصاحبه‌ای گفته بود، «من اینجایی‌ام / چراغم در این خانه می‌سوزد». یک روز در «دهکده» به او گفتم این حرف‌ها اصلا به شما نمی‌آید، همه فکر می‌کنند که شما می‌بایست یک جهان‌وطن تمام‌عیار باشید و مرز و طبیعتا وطن‌تان به‌وسعت تمام جهان است و قطعا باور نخواهند کرد که شما اینقدر وابسته به آب و خاک خودتان باشید. در پاسخم گفت، در دوران نقاهت بعد از عمل جراحی‌ام در آمریکا، با علم به اینکه می‌دانستم که پستخانه‌ی نزدیک محل اقامتم راس ساعت 9 صبح باز می‌شود، بی اختیار و از سر شوقی مطمئن از ساعت هشت صبح خودم را جلوی در بسته آنجا می‌یافتم که شاید نامه‌ای یا یادداشتی از ایران برایم آمده باشد؛ آن روزها تمام دلخوشی من به اتصالم به ایران به همین نامه‌ها بود که در اکثر موارد به دست خالی به خانه برمی‌گشتم!

صمدیان ادامه داد: شاملو با آن وسعت نگاه و جهان‌شمولی‌ عواطف و احساساتش این‌گونه در مقابل قدرت و کشش وطن گیر می‌کند و من هم با محسن راستانی هم عقیده‌ام که برای بسیاری از ما هویت ایرانی با هنرمندی مثل آیدین آغداشلو معنادار می‌شود. مطمئنم آیدین به خانه برمی‌گردد!

آیدین دوران سختی را در آتلیه‌های نقاشی گذراند
ابراهیم حقیقی - هنرمند طراح گرافیک-، بعد از صحبت‌های صمدیان پشت تریبون رفت و درباره‌ی آیدین آغداشلو گفت: آیدین کارشناس نقاشی، منتقد، سخنور، معلم و طراح است که در همه این توانایی‌ها یکی است. به روایت بیضایی استادکار نقاشی چه می‌کند که معاصر را کهن و کهن را معاصر می‌کند؟ چگونه است که این ساخته‌ها به هماهنگی می‌رسند.خود آیدین می‌گوید منتقد باید باسواد باشد و سواد بسیط است، همان سوادی است که این روزها مهجور مانده است. منتقد باید نمونه‌های متعدد را دیده باشد و در آن رشته خاص بر فرهنگ و دوران منطقه‌اش تسلط داشته باشد.

این هنرمند افزود: بسیاری از آثار و کتاب‌هایش حادثه‌ای در سال‌های پر رنگ حضورش بوده است. اگر او امروز نقاش مهمی ‌است دوران سختی را در آتلیه‌های نقاشی گذرانده است. اگرچه تمام آثار پوسترش را نقاشانه خلق کرد، اما آن‌هارا بسیار نوگرا و هم‌سو با جهان مدرن کرده است.

حقیقی همچنین بیان کرد: تمام جلد کتاب‌هایی که برای بیضایی و شاعران معاصر یا چهره‌های پیکاسو، باخ، احمدی و اخوان یا جلد کتاب‌ها یا پوستر جشنواره فیلم طراحی کرده که در همه‌پرسی در خاطر مانده و بیشترین رای را آورده است ماندگار هستند.

در پایان این مراسم سیف‌اله صمدیان با حضور مجید ملانوروزی -مدیرکل هنرهای تجسمی و سرپرست موزه هنرهای معاصر تهران- با اهدای لوح تقدیر و هدایایی از سوی شرکت «دایاسیستم»از این شش هنرمند تقدیر کردند.