سیگار می‌کشم، پس هستم!

فرارو- سازمان بهداشت جهانی، مصرف سیگار را در دسته مصرف مواد مخدر جای داده است. تاثیرات سیگار بر روی سلامتی و انواع بیماری‌هایی که در پی آن به وجود می‌آیند، به مدد رسانه‌های جمعی، امروزه برای همه مشخص و روشن است؛ چه برای آنان که در زمره افراد سیگاری جای نمی‌گیرند و چه خود افراد سیگاری. یکی از هشدارهایی که در طی سال‌های اخیر درباره مصرف سیگار داده شده، سیگار کشیدن زنان است.

طبق آمار بهداشت جهانی، زنان 20% از یک میلیارد و 400 میلیون‌ فرد سیگاری در سراسر جهان را تشکیل می‌دهند. رقمی که رو به افزایش است. طبق گزارش این سازمان، تبلیغات دخانی بسیاری برای جلب مشتری بیشتر در میان زنان منتشر و تولید می‌شود. این تبلیغات تمام کشورهای دنیا، از جمله ایران را، فرا گرفته‌اند.

ایران به‌عنوان یکی از دو کشوری که بیشترین قاچاق‌ها در زمینه تولید سیگار را انجام می‌دهد، همچنین از بیشترین مصرف کنندگان سیگار نیز به شمار می‌آید. سالانه در ایران 65 میلیار نخ سیگار مصرف می‌شود که بنابر آمار 3.5 الی 4 درصد از مصرف‌کنندگان را زنان تشکلیل می‌دهند. شهرام رفیعی‌فر (سرپرست دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت) گفته است: در ازای هر 6 مرد سیگاری، یک زن سیگاری وجود دارد، این رقم در مقابله با سال‌های گذشته، پیشرفت چشمگیری داشته است.

ارائه آمارهای تفکیکی درباره دوجنس زن و مرد، سبب شده تا آمار مربوط به مصرف سیگار توسط زنان نیز بیش از پیش به چشم بیاید. بنابر آمار و نظرسنجی‌های اجتماعی، مصرف سیگار در بین زنان در دهه‌های اخیر سه‌برابر شده‌است. علاوه بر این، سیگار کشیدن زنان که پیش از این امری پنهان و دور از دید بود، در حال تبدیل‌شدن به رفتاری اجتماعی و عمومی است. این موضوع نگرانی‌های بسیاری را در بر داشته و برخی تلاش کرده‌اند تا دلایل افزایش مصرف سیگار در میان زنان را بررسی کنند.

به اعتقاد جامعه‌شناسان و روان‌شناسان، افزایش آمار مصرف سیگار در میان زنان جامعه، امری فرهنگی است و باید آن را همچنان عملی ضد ارزش خواند. طبق بررسی‌های موجود، دسته‌بندی شدن در زمره روسپی‌ها و یا دختران فراری نیز یکی از برچسب‌هایی است که به زنان سیگاری زده می‌شود.

دکتر عالیه شکربیگی (جامعه‌شناس) با اشاره به ضدارزش خواندن سیگار کشیدن زنان، معتقد است: خانواده‌های ایرانی در حال حاضر به سنتی، مدرن، پست‌مدرن و در حال گذار تقسیم می‌شوند و نمی‌توان حکمی قطعی درباره ضدارزش بودن سیگار کشیدن زنان صادر کرد، بلکه باید این امر را در بستر فرهنگی و خانوادگی آن‌ها سنجید.

داده‌ها و پیشینه پژوهشی زیادی درباره دلایل مصرف سیگار در میان زنان وجود ندارد. برخی کارشناسان مواد مخدر لاغر شدن، الگوبرداری از تماشای سیگار کشیدن زنان در فیلم‌های سینمایی و نشان دادن خود به عنوان فردی جذاب و مستقل را از دلایل سیگار کشیدن زنان می‌دانند. شهرام رفیعی‌فر نیز با اشاره به افزایش آمار مصرف سیگار و قلیان بین دختران و زنان، اجتماعی جلوه‌کردن را از دلایل اصلی این امر در میان آنان دانسته است.

دکتر شکوه دیباجی از جامعه‌شناسانی است که بر روی این موضوع پژوهش کرده است. این جامعه‌شناس می‌گوید: سیگار کشیدن زنان نمادی از دختر فراری بودن، زن روسپی بودن و یا شکستن هنجار است.

سیگار و هویت‌بخشی
در پژوهش انجام شده توسط این جامعه‌شناس همچنین آمده است: هویت‌بخشی یکی از دلایل سیگار کشیدن زنان است. احساس کاذب کسب هویت، داشتن ژست زیبا و کسب قدرت، آن چیزی است که بسیاری از زنان سیگاری مورد مطالعه از آن سخن گفته‌اند. حسی که بعد از سال‌ها تغییر می‌کند و این افراد بعد از مدتی مصرف سیگار را مضر و بیهوده می‌خوانند.

آناهیتا خدابخشی (استاد دانشگاه و خانواده درمانگر) نیز اعتقاد دارد یکی از دلایل کشیدن سیگار توسط زنان، یافتن قدرتی برابر با مردان است.

علیرضا عزیزی، جامعه‌شناس دیگری است که در رابطه با مصرف سیگار در میان زنان می‌گوید: به این دلیل که در جامعه ما، کنترل زنان برابر با کنترل جامعه است، هر نوع انحراف زنان از عرف، به‌شدت بزرگنمایی می‌شود. درحالی که سیگار کشیدن زنان یک بهانه اجتماعی و تا حدی نشان‌دهنده مخالفت با قواعد و چارچوب‌های عرفی است.

گذشته از دلایل افزایش سیگار کشیدن زنان، آگاه‌سازی نسبت به تبعات منفی آن بر روی بدن ضروری است. دکتر نصیر دهقان (عضو انجمن بین‌المللی تحقیقات تنباکو و سیگار آمریکا) ضمن هشدار درباره ابتلا به انواع سرطان و بیماری‌های قلبی در مصرف سیگار گفته است: در زنان گروه سنی 30 سال، مصرف سیگار موجب تخریب پوست و تسریع در ایجاد چین‌ و چروک خواهد شد.

آگاهی دادن درباره مصرف سیگار، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و کارشناسی شده‌ای است. علاوه بر کنترل دسترسی به سیگار باید به جنبه‌های آموزشی فرهنگی در مصرف سیگار نیز اندیشید. دکتر شکوه دیباجی بر لزوم آموزش مقابله با سیگار توسط افرادی با دانش و فهم بالا از موضاعات فرهنگی تاکید کرده است. چرا که در غیر اینصورت با افزایش بی‌رویه آن در میان زنان روبرو خواهیم بود.