بوتاکس تزریق می‌کنم، پس هستم!

می‌گویند اهمیت‌یافتن بدن، از پیامدهای اساسی ظهور جامعه مدرن است که در آن افراد با دستکاری ویژگی‌های ظاهری بدن و فاصله‌گیری از مفهوم «بدن‌طبیعی»، مبادرت به ساخت بدن‌اجتماعی می‌کنند. یعنی درواقع خود را با مقتضیات زمان یا نوعی طبقه اجتماعی وفق می‌دهند. بدن و ظاهر آن تابعی از یک مد می‌شود. تابعی از یک شرایط و نشان‌دهنده یک موقعیت.

به‌عنوان مثال بد نیست بدانید که در کشور ما ٤٠‌درصد افرادی که عمل زیبایی بینی انجام می‌دهند نیازی به آن ندارند! یا این‌که جراحی زیبایی بینی بین مردان از زنان بیشتر شده است. دکتر غلامرضا امیریان معتقد است، تنها ٦٠‌درصد افرادی که برای جراحی بینی مراجعه می‌کنند واقعا به جراحي نياز دارند. او هم دلایل بالا بودن آمار بالای جراحی بینی در ایران را عمدتا ناشی از مسائل فرهنگی و چشم و هم‌چشمی مي‌داند.

در همین زمینه پژوهشگران حوزه خانواده و زنان در توضیح و تبیین چرایی مصرف بالای لوازم‌آرایش در ایران، به مفهوم مصرف متظاهرانه و مادی‌گرایی اعتقاد دارند. مصرف متظاهرانه به معنای روشی است که فرد برای مطرح‌شدن خود و جلب‌نظر افراد دیگر با استفاده از لوازم‌آرایشی و نوع پوشش، به‌کار می‌برد. برخی معتقدند، این روش‌ها براساس الگوهای رسانه‌ای و ترفندهای تبلیغاتی شکل می‌گیرد و برخی معتقدند که این موضوع چیزی نیست جز برخاسته از محدودیت‌هایی که با فرار از آنها، نمود در وضع ظاهری افراد پیدا می‌کند. اما سوال این است که آنها چگونه روند جامعه‌پذیری خود را دنبال می‌کنند؟

حدادی، پژوهشگر حوزه خانواده و زنان می‌گوید: فرد با پذیرش خودابژه‌سازی، در فرآیند جامعه‌پذیری به دو نوع عملکرد دست‌می‌زند. عملکرد اول که علت عملکرد دوم است، نظارت و مراقبت بدنی است. یک دختر از طریق رسانه به مدل استاندارد زیبایی دست پیدا می‌کند و خود را با این مدل مقایسه می‌کند؛ ماحصل مقایسه دایمی خود با مدل‌های زیبایی رسانه‌ها منجر به نوعی نارضایتی و شرم از بدن می‌شود؛ چراکه بدن فرد قطعا با مدل زیبایی متفاوت است.

نتیجه یافته‌های پژوهشی در تحقیقی که در این حوزه انجام شده و شامل ٢٤٤ زن ساکن در شهر تهران و ١٧٣ دانشجوي دختر تحصیلات تکمیلی ساکن خوابگاه‌های تهران بوده، نشان می‌دهد که اکثریت نمونه، بیش از متوسط داراي مصرف متظاهرانه بوده‌ و همچنین، اکثریت نمونه؛ بالاتر از متوسط در روابط‌شان مادي‌گرا بوده‌اند. زنان ساکن تهران، مصرف متظاهرانه بیشتري از دانشجویان شهرستانی ساکن خوابگاه دارند. از طرف دیگر، گروه‌هاي سنی هم متفاوت هستند؛ گروه سنی ١٨ تا ٢٨ ساله با گروه سنی ٣٦ تا ٤٥ ساله در متغیرهاي مواظبت بدنی داراي تفاوت معنادار هستند و می‌توان گفت که گروه‌هاي سنی جوان‌تر؛ به‌طور معناداري بدن خود را بیشتر مورد ارزیابی و مواظبت قرار می‌دهند و درباره چگونگی نمود بیرونی بدن‌شان حساسیت بیشتري دارند.

تحقیقات انجام شده پیرامون زیبایی و بدن در خارج از کشور در مقایسه با تحقیقات داخل کشور از حیث کیفیت و کمیت در مرتبه بالاتری قرار دارد. گروه تحقیقاتی داو در ‌سال ٢٠٠٤ در پژوهشی با عنوان «زیبایی نقادانه» طی بررسی ٣٢٠٠ زن از ١٠کشور جهان در گروه سنی ١٨ تا ٦٤‌ سال که به‌صورت پیمایش تلفنی انتخاب شده بودند، دریافتند که ٤٤‌درصد از زنان بر این باور هستند که زیبایی‌، مقوله‌ای فراتر از ویژگی‌های جسمانی است. یافته‌های همین تحقیق نشان می‌دهد، زنان، مفهوم زیبایی را به‌عنوان ویژگی‌های جسمانی ذاتی، امری کهنه و منسوخ دانسته و در عوض، موقعیت‌ها و تجربیات را به‌عنوان عامل توانمندساز در احساس زیبایی درنظر گرفته‌اند. از دیگر نتایج تحقیق یاد شده این است که ٢١‌درصد از زنان با خرید محصولات زیبایی و ١٧‌درصد از زنان با نگاه‌کردن به مجلات مد، زیبایی را تجربه می‌کنند.

اما در این میان کار و کاسبی کلینیک‌های جراحی محدود، تغذیه، پاکسازی و خدمات پوستی سکه است که حالا بسیاری از پزشکان‌عمومی ‌هم ترجیح می‌دهند پس از ٧‌سال درس‌خواندن و دکترشدن، یک دوره آموزشی کوتاه برای انجام خدمات زیبایی ببینند و به‌جای ویزیت بیماران مبتلا به آنفلوآنزا، بوتاکس و ژل به‌صورت و بدن مراجعانشان تزریق کنند؛ فعالیتی که هم درآمد بیشتر و هم مراجعان زیادی نصیب‌شان می‌کند.

آیا تمام اینها نشانه بروز جامعه‌ای مدرن و به‌روز شدن مردمان این جامعه است یا حاکی از یک بیماری اکتسابی است؟ در نبود كاركرد صحيح نهادهای فرهنگی، تعاملات درون جامعه، جامعه را به کدام سمت‌وسو خواهد برد؟