خطای فردی؛ هزینه‌تراشی ملی

---

مردم شریف افغانستان که برادران دینی و فرهنگی ما ایرانیان هستند، به طور مشخص از آغاز تهاجم نظامی اتحاد جماهیر شوروی، به کشورهای همسایه از جمله ایران پناه آورده و بسیاری از آنان در کشورمان ماندگار شده‌اند. بر اساس اعلام نماینده مقام معظم رهبری در امور افغانستان، امروزه حدود 9000 طلبه و بیش از 10000 دانشجوی افغان در ایران مشغول به تحصیل‌اند و تعدادی که اندک هم نیست، با تابعیت افغان به صورت قانونی یا غیرقانونی به کشورمان رفت و آمد دارند.

جمهوری اسلامی از ابتدای شکل گیری تاکنون هزینه مادی و معنوی فراوانی برای پناهجویان افغان پرداخته و سیاست کلی تکریم مهاجران را در دستور کار خود قرار داده است. اخیراً از مقام معظم رهبری نقل شده است که «آقا نه تنها می‌گویند مهاجرین را رعایت  کنید بلکه خواستار تکریم آن‌ها هم هستند. تکریم بالاتر از رعایت قانون است. بالاتر از احترام است».

علیرغم این توصیه ها چند روزی است کلیپی در فضای مجازی انتشار یافته که هر بیننده ای را آزار می‌دهد. در این قطعه تصویری ـ که اصالت و صحت آن تاکنون به تأیید نرسیده ـ ظاهراً یکی از مأمورین انتظامی، رفتارهای به شدت تحقیرآمیزی با مهاجرین افغان داشته، از این صحنه ها تصویربرداری کرده و به هر ترتیب این روزها در فضای سایبر دست به دست می‌شود.

پیرامون این موضوع ذکر نکاتی چند، خالی از لطف نیست:
1- جمهوری اسلامی و رهبران و مدیران ارشد آن از ابتدای شکل گیری نظام، مهاجرین مسلمان و به ویژه مهاجرین افغان را با آغوش باز پذیرفته و تکریم نموده‌اند تا آنجا که برادران افغان عمدتاً نه در اردوگاه های مهاجرین بلکه در میان ایرانیان زندگی کرده‌اند. سیاست نظام سیاسی بر رفع موانع زندگی مهاجرین بوده و به گواه شواهد، روز به روز از مشکلات زندگی آنان در خاک جمهوری اسلامی کاسته شده است. غرض آنکه دولتمردان جمهوری اسلامی کوشیده‌اند تا در حد امکان تسهیلات زندگی مهاجرین در دوران ناامنی افغانستان را کاهش دهند و آنجا که مشکلاتی وجود داشته، لابد اجتناب ناپذیر بوده است.

2- زشتی رفتار صورت گرفته با مهاجرین افغان در کلیپ مورد بحث هیچ جای تردید ندارد و به فرض اینکه افراد مذکور مهاجرین غیر قانونی بوده و بازداشت شده بودند، مجوز رفتار غیرانسانی، تحقیر آمیز و زننده مذکور فراهم نمی‌آورد. بی تردید رفتار مأمور در آن فیلم نادرست بوده و با سیاست های کلی نظام، توصیه های مقام معظم رهبری و رویکرد مسئولین ناسازگار است.

3- فرهنگ ایرانیان مملو از مهرورزی، مهمان نوازی و مظلوم دوستی است یا لااقل در آن غالباً نشانی از تحقیر و تمسخر دیگران وجود ندارد. رفتار صورت گرفته با مهاجرین بازداشت شده که در میان آنان افراد میانسال و مسن نیز حضور دارند، نشان دهنده افول اخلاقی و فرهنگی در زوایای مغفول جامعه است. البته تعمیم این امر به کل مردم ایران یا حتی مأمورین نظامی امری دور از صواب است لکن رفتارهایی از این دست نشانه ها و زنگ خطرهایی است که بی توجهی به آن‌ها می‌تواند عواقب وخیم اجتماعی و فرهنگی داشته باشد.

4- کلیپ پخش شده ـ به فرض صحت ـ ضربه مهلکی به اعتماد عمومی مردم افغانستان نسبت به دولت جمهوری اسلامی ایران به عنوان پناهگاهی امن و همیشگی وارد می‌کند. اتفاقی که سرمایه اجتماعی اندوخته شده ورای مرزهای جمهوری اسلامی را که با هزینه گزاف بدست آمده است را ویران می‌کند. اتفاقاتی از این جنس هرچند فردی است اما در نبرد رسانه ای علیه جمهوری اسلامی ایران، دستمایه تبلیغ علیه نظام و اتهام زنی بیگانگان و هدررفت تلاش های بیش از سه دهه کشور در قبال مهاجرین افغان است.

5-در شرایط جدید که نگاه سیاست خارجی کشور بیش از پیش بر همسایگان و جهان اسلام متمرکز است، رفتارهای این چنینی می‌تواند مانعی در مسیر گسترش روابط سیاسی با کشور افغانستان که اشتراکات دینی، فرهنگی و جغرافیایی فراوانی با آن داریم، شود و فرصت بازیگری فعال‌تر در این کشور به منظور تخفیف ناامنی و گسترش ثبات را از جمهوری اسلامی سلب یا این امر را مشکل تر کند.

با آنچه گفته شد انتظار می‌رود که مسئولین ذیربط با سرلوحه قرار دادن منویات مقام معظم رهبری، به نظام مند کردن قوانین مهاجرت، اطلاع رسانی آن‌ها و در صورت نیاز برخورد قانونی و منطقی با نقض قوانین اهتمام و با ارائه آموزش های لازم به مامورینی که در معرض مواجهه با مهاجرین و پناهجویان هستند، از تکرار حوادثی از این دست که بسیار فراتر از خطاهای شخصی است، پیشگیری نمایند. بدیهی است شناسایی و توبیخ عاملان این امر اقدامی حداقلی در جهت ممانعت از تکرار رفتارهای مشابه در آینده خواهد بود.