"مذاکره در عمان متفاوت از قبل است"

مذاکرات ایران و آمریکا و همچنین ایران و «1+5 » در «مسقط» پایتخت عمان، یادآور برخی خبرهایی است که پیش از این در مورد مذاکرات ایران و آمریکا در همین شهر منتشر شده بود. مذاکره در کشور میانجی می‌تواند نشان‌دهنده پیشرفت در گام‌های پایانی مذاکرات باشد. این موضوعات را با «حسین نوش‌آبادی» سفیر سابق ایران در مسقط در سال‌های 1388 تا 1391 در میان گذاشتیم:

‌برگزاری این دور از مذاکرات هسته‌ای در عمان، چه تاثیری در روند مذاکرات هسته‌ای خواهد داشت؟
پیشنهاد برگزاری مذاکرات در مسقط از طرف ایران بوده و قبل از آغاز مذاکرات هم جزو گزینه‌ها بوده است. حتی در دولت قبل هم ایران، مسقط را به‌عنوان میزبان مذاکرات پیشنهاد می‌داد که آمریکایی‌ها زیر بار نمی‌رفتند. اما الان که بخشی از راه گفت‌وگوها پیموده و بازتر شده و آنها به حسن‌نیت ایران پی برده‌اند، «مسقط» مورد توافق قرار گرفت. مذاکرات در عمان می‌تواند به بازشدن برخی گره‌ها کمک کند و فصل جدیدی را رقم بزند.

به نظر من این دور از مذاکرات می‌تواند با دورهای قبلی متفاوت باشد؛ چراکه سلطان‌نشین عمان به رفع تنش‌ها میان ایران و غرب به خصوص آمریکا علاقه‌مند است. آنها بسیاری از اوقات، مشاوره‌های خوبی هم به ایران و هم به طرف آمریکایی داده‌اند و درکل نقششان همیشه مثبت بوده است. سیاست عمانی‌ها همواره تنش‌زدایی بوده و هست. در زمانی که من سفیر بودم، مسوولان عمانی در ملاقات‌ها همواره توصیه می‌کردند که تنش‌ها بین ایران و آمریکا به حداقل برسند.
‌
قصد عمانی‌ها از تلاش و میانجیگری بین ایران و غرب به خصوص آمریکا، چیست؟
عمانی‌ها رابطه خوبی با غرب و آمریکا دارند. آنها علاوه‌بر رابطه خوب با ایران، به تهران اعتماد دارند. از طرفی عمان با ایران علاوه بر همسایگی، اشتراکات تاریخی و فرهنگی دارند. مقامات مسقط، ایران را به‌عنوان کشوری قدرتمند، باثبات و محوری در مسایل منطقه‌ای باور دارند که رفع تنش ایران با غرب، می‌تواند آرامش منطقه‌ای را در پی داشته باشد.

از آن سو آنها می‌خواهند نقش خود را در رابطه‌شان با غرب ایفا کنند. به طور مثال مسوولان عمانی، در بحث آزادی کوهنوردان آمریکایی که به جرم جاسوسی بازداشت شدند، نقش فعالی داشتند. همچنین آزادی برخی زندانیان ایرانی در آمریکا و غرب، مانند آقایان «مجتبی عطاردی» و «نصرت‌الله تاجیک» و خانم «میرقلی‌خانی»، عمانی‌ها به میانجیگری پرداختند. همانطور که عرض کردم آنها در خیلی موارد مشورت‌های خوبی ارایه می‌کردند که بعضا هم ایران با آنها مخالفت می‌کرد و دلایل برای مقامات عمانی تشریح می‌شد.
‌
این اعتماد متقابل بین تهران و مسقط از کجا نشات می‌گیرد؟
دولت عمان و شخص «سلطان قابوس» نگاه مثبتی به ایران دارند. «سلطان قابوس» تنها رییس دولتی بود که پس از انتخابات سال88 و هم در انتخابات سال92 به ایران سفر کرد و این نشان‌دهنده نگاه مثبت عمانی‌ها به ایران است. مسوولان عمانی به فکر منافع منطقه‌ای و بین‌المللی هستند. مثلا آنها در تنش‌های سوریه و عراق نقش مثبتی ایفا کردند یا در مساله حقوق بشر با ایران هماهنگ هستند.

آنها نشان داده‌اند که مانند برخی کشورهای تندرو در منطقه عمل نمی‌کنند. در مجموع می‌توان گفت عمان کشوری با انگیزه و اراده برای رفع تنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است. از سوی دیگر، مقام معظم رهبری هم به مسوولان عمانی اعتماد دارند و این اعتماد هم ازسوی مقامات عمانی وجود دارد. ایران هیچ‌گاه فکر نکرده که عمان تنها به دنبال منفعت خودش است. آنها علاقه‌مند به رفع تنش‌ها هستند. بنابراین نقش مسقط همواره مثبت بوده؛ چه در مورد آزادی زندانیان ایرانی و چه در مورد آمریکایی‌های مظنون به جاسوسی. شاید در این مقطع و مورد هم عمان نقش مثبتی داشته باشد.
‌
وزیر خارجه عمان در مصاحبه‌ای گفته بود که «مسقط» بعضا میزبان برخی از گفت‌وگوهای ایران و آمریکا بوده است. این اتفاق در زمان شما بوده؟
زمانی که من در مسقط بودم، پیشنهادهایی ارایه شد اما مذاکره‌ رسمی صورت نگرفت که مربوط به دولت قبل باشد. گاهی در حد مشاوره از طرف عمان بوده است. به هر حال آنها به ایفای نقش مثبت علاقه‌مند هستند. عمان همواره مورد اعتماد دو طرف ماجرا یعنی ایران و آمریکا بوده و نگاه همه به عمان نگاهی فرصت‌ساز بوده. این مباحث حاصل ارتباطات گذشته بود. عمانی‌ها ممکن است از رفع تنش‌ها به طور مستقیم نفع نبرند اما پیامدهایش برای آنها موثر است. ضمن اینکه علاوه بر اشتراکات فرهنگی و تاریخی بین تهران و مسقط، این دو کشور تنگه هرمز را به صورت مشترک با یکدیگر اداره می‌کنند که مساله بسیار مهمی است.
‌
بنابراین برخلاف سخنان وزیر خارجه عمان، در زمان شما مذاکره‌ای صورت نگرفته است؟
بله، در زمان من اتفاق نیفتاد ولی همیشه مشورت بین ایران و عمان در جریان بوده است.

 ‌اما آقای صالحی آخرین وزیر خارجه دولت دهم، فروردین امسال مصاحبه‌ای داشتند و گفتند دو‌ سال و نیم قبل با مجوز مقام‌معظم رهبری، مذاکره مستقیم در رابطه با مساله هسته‌ای با آمریکا آغاز شده بود.
شاید در اواخر دولت دهم بوده. در دولت دهم تا زمانی که من در عمان بودم، مذاکره‌ای انجام نشده بود. به هرحال الان دیگر در حال مذاکره مستقیم با آمریکا هستیم که مجوز هم دارد. وقتی بحث مذاکره مطرح می‌شود، مجموع نظام تصمیم می‌گیرد و از مقامات ارشد مجوز اخذ می‌شود. در مجموع با توجه به نقش مثبت عمانی‌ها، آنها در این مقطع می‌توانند به پیشرفت مذاکرات کمک کنند.

‌این میانجیگری عمانی‌ها در بحث‌های گوناگون می‌تواند به میانجیگری در رابطه مستقیم بین ایران و آمریکا منجر شود؟
آنها همیشه در دیدارهایی که با مقامات ایرانی داشتند، توصیه می‌کردند که با آمریکا به طور مستقیم حرف بزنید و نگذارید پیام‌ها با واسطه ردوبدل شود، چراکه ممکن است این پیام‌ها تحریف شوند که این اتفاق نیفتاد. اما به هر حال اینکه عمانی‌ها شروع‌کننده یک حرکت روبه‌جلو و مثبت باشند، اتفاق دور از ذهنی نیست و این اقدام می‌تواند مقدمه‌ای برای پیگیری تلاش‌های‌شان به منظور ایجاد رابطه عادلانه ایران و آمریکا باشد.

ایران هم همواره اعلام کرده است اگر روزی آمریکا به حقوق، حق حاکمیتی و در مجموع نظام ما احترام بگذارد، حاضر به برقراری رابطه است؛ چراکه تا ابد نمی‌شود این رابطه قطع باشد، ضمن اینکه تنها کشوری که از نظر ایران مشروعیت ندارد و نمی‌توان با آن رابطه برقرار کرد، رژیم صهیونیستی است، اما با حفظ احترام متقابل، می‌توان با همه کشورها رابطه داشت. بنابراین احتمال و زمینه برای ایفای نقش مسقط در این مورد نیز وجود دارد.

‌برای رایزنی در مورد پذیرش میانجیگری مثلا در خصوص آزادی زندانیان ایرانی و آمریکایی، چه روندی از سوی میانجی باید طی شود تا منجر به آزادی آنها شود؟
بنده در ریز مذاکرات نبودم و اساسا سفارت‌ها در این موارد نقش آنچنانی ندارند بلکه وزرای خارجه مثلا ایران و عمان هستند که با یکدیگر به رایزنی می‌پردازند و ارتباطات اولیه برقرار می‌شود. این موضوع باید با سایر مقامات مربوطه مانند مقامات امنیتی و قضایی هم در میان گذاشته شود که در این موارد «شورای امنیت ملی» نقش دارد. چون هم مقامات امنیتی- قضایی در آن حضور دارند و هم وزیر خارجه و رییس‌جمهوری و هم اینکه رهبری در این شورا نماینده دارند. بنابراین همه در این شورا هستند و تصمیمات مهم و حساس در این شورا اتخاذ می‌شود و این تصمیمات در راستای تامین منافع کشور است.