ایران؛ قطب جدید پروازهای بین‌المللی

 هرقدر به ماه میلادی نوامبر نزدیک‌تر می‌شویم، انتشار اخباری از اشتیاق سرمایه‌گذاران برای ورود به صنایع مختلف ایران بیشتر می‌شود. یکی از صنایع بسیار پرطرفدار ایران که ظرفیت سرمایه‌گذاری و فعالیت بسیاری دارد، صنعت هوایی است.

ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خود دارای مسیرهای هوایی ایده‌آلی است که گذر از آنها علاوه بر کوتاه کردن زمان سفر از هزینه‌های سوخت  و هدررفت سرمایه می‌کاهد. اما این یک روی ماجراست. ایران کشوری است که ٢٢‌سال پس از ساخت هواپیما استفاده از آن را آغاز کرد.

زیربنای صنعت هوایی ایران در دهه ٣٠میلادی با کمک آلمان بنا شد و هواپیماهای «یونکرز» در ‌سال ١٣٠٤ در ایران اجازه پرواز یافتند. حتی سازمان هواپیمایی کشوری ایران قبل از سازمان  ایکائو تأسیس شد و در‌ سال ١٣٢٨ اولین شرکت هواپیمایی ایران  به‌وجود آمد. به این ترتیب ایران نخستین کشور در منطقه بود که صنعت هوایی خود را تأسیس کرد.

 با وجود قدمت نزدیک به ٩٠ساله این صنعت در ایران، تحریم‌ها سبب‌شده تا بسیاری از کشورها تصمیم بگیرند مسیرهای خود را دورتر کنند و هزینه بیشتری بپردازند تا از جریمه‌های کلان بین‌المللی لغو تحریم درامان بمانند اما به‌نظر می‌رسد این وضع در حال تغییر است.

 بازگشت روزهای خوش بخش هوایی ایران اکنون چندان دور به نظر نمی‌رسد. در همین زمینه سایت خبری «سنتر فوراویشین» (Center For Aviation)  گزارشی از اشتیاق سرمایه‌گذاران خارجی و فرصت‌های موجود در صنعت هوایی ایران منتشر کرده است.

اقتصاد ایران ایده‌آل برای سرمایه‌گذاری
در گزارش سایت خبری «سنتر فوراویشین» آمده است:   رفع تحریم‌های هوایی ایران در آینده‌ای نزدیک برای غرب و ایران پرسود است. بر این اساس دستیابی به توافق نهایی برای لغو کامل یا موقت تحریم‌های اعمال شده بر صنعت هوایی ایران تا مهلت  نوامبر ٢٠١٤ بسیار محتمل است و به این ترتیب فرصتی برای سایر کشورها به‌وجود می‌آید تا به این صنعت جذاب در ایران وارد شوند.  همچنین به نوشته سایت خبری CAPA، ایران نیز به توافق هسته‌ای نیاز دارد تا اقتصاد در تنگنای خود را رها کند و دوباره به فناوری خارجی و سرمایه‌گذاری بین‌المللی دست یابد. زیرا ممکن است ایران فقط به ٢٠‌میلیارد از ٨٠‌میلیارد دلار دارایی‌های بلوکه شده خود در خارج دسترسی داشته باشد.

از سوی دیگر ایران پتانسیل اقتصادی زیادی دارد؛ اقتصادی ٥٠٠‌میلیارد دلاری که با در اختیار داشتن نفت پتانسیل‌های فراوانی دارد، جمعیت جوان و تحصیلکرده  ٧٧میلیونی و بورسی که شیوه سرمایه‌گذاری در آن شبیه لهستان است. این در حالی است که ایران این اواخر در مهار تورم، کاهش نرخ بیکاری و تثبیت ارزش ریال موفق عمل کرده است.

 ارجحیت مسیرهوایی تهران
بنابر اعلام مراجع رسمی بین‌المللی، تهران پتانسیل زیادی دارد تا به قطب پروازهای بین‌المللی تبدیل شود زیرا ساعات پرواز آن بر قطب‌های پرواز در منطقه خلیج‌فارس (تقریبا در هر زمینه‌ای) ارجحیت دارد. در همین زمینه  فرهاد پرورش، مدیرعامل شرکت ایران ایر اعلام کرده این شرکت هوایی تصمیم دارد با همتایان خود در خلیج‌فارس و قطب‌های پرواز بین‌المللی در این منطقه رقابت کند. در حال حاضر با وجود تحریم‌ها ٣٦شرکت هوایی ایرانی و خارجی در ایران فعالیت می‌کنند که برخی از آنها اخیرا به برنامه‌هایی برای گسترش ظرفیت در ٢٠١٤ و ٢٠١٥ خود اشاره کرده‌اند. شرکت «فلای دبی» (flydubai)   اخیرا خط هوایی جدیدی به تهران و مشهد راه‌اندازی کرده و از سوی دیگر شرکت هوایی امارات نیز دفعات پروازهای هواپیمای A٣٨٠خود را به ایران افزایش داده است.

نوسازی ناوگان هوایی
 فرصتی برای بویینگ و ایرباس
همان‌طور که نمودارها نشان می‌دهد ناوگان ایران‌ایر دومین ناوگان قدیمی در منطقه به شمار می‌رود و این به معنای نیاز به نوسازی این ناوگان بعد از تحریم‌هاست. تولیدکنندگان غربی محتاطانه از مزایای کاهش موقت تحریم‌ها استفاده می‌کنند تا  تجهیزات امنیت پرواز و خدمات پروازی را برای ناوگان «ایران ایر» فراهم کنند. «بویینگ» و «جنرال الکتریک» نیز در آوریل ٢٠١٤ از دولت آمریکا اجازه صادرات قطعات هواپیما به ایران را دریافت و در نهایت توافق کردند برای «ایران ایر» و «ایران ایرتور» قطعات یدکی هواپیما، اطلاعات طراحی و جهت‌یابی تأمین کنند. همچنین ایرباس نیز اعلام کرده مشغول مذاکره با واشنگتن است تا اجازه صادرات قطعات یدکی به ایران را دریافت کند. سازمان هواپیمایی ایران تخمین می‌زند کشور طی ١١‌سال آتی باید بیش از ٦٠٠ قطعه وارد کند تا پاسخگوی رشد صنعت و همخوانی با قوانین و جایگزینی قطعات باشد. به گفته پرورش، ایران‌ایر در صورت رفع تحریم‌ها به‌طور آنی به ١٠٠ فروند هواپیمای پهن پیکرو کوچک نیاز دارد.

هم‌اکنون حدود ١٠٠ هواپیما در ایران  پرواز نمی‌کنند زیرا به قطعات یدکی نیاز دارند به‌طوری که بویینگ‌های  ٧٤٧ ایران‌ایر ٣٥ساله هستند. شرکت ایران‌ایر برخی از آخرین نمونه‌های ٢٠٠B/C- ٧٤٧ و A٣٠٠B٢ را در بخش تجاری به خدمت گرفته است.

 جریمه‌های سنگین
عامل بازدارنده سرمایه‌گذاران خارجی
سال‌های تحریم رابطه مالی موسسات مالی ایرانی و غربی را تیره کرده و برای بازسازی آن و همچنین توافقنامه‌های دوطرفه  به زمان نیاز است. بانک‌های آمریکایی همچنان محتاط هستند و اغلب اوقات حتی تراکنش‌های قانونی را با ایران مسدود می‌کنند. زیرا بیم از جریمه‌ها دارند. شرکت‌هایی مانند بانک «اچ‌اس‌بی‌سی» میلیاردها دلار غرامت برای نقض تحریم‌ها پرداخت کرده‌اند.

خطرهای قانونی و ضربه به اعتبار و شهرت شرکتی در معامله با ایران وجود دارد. با این وجود مدیرعامل ایران‌ایر اشاره می‌کند که امکانات مالی از سوی طرف ایرانی مشکل محسوب نمی‌شود زیرا ایران‌ایر به راحتی می‌تواند هنگام رفع تحریم‌ها به وسیله اجاره، ملزومات ناوگان خود را تأمین کند.با این وجود رفع تحریم‌ها فرایندی سخت و وقت‌گیر است و نیازمند تأیید کنگره آمریکا و پرداختن به نگرانی‌های حساس آنهاست.

 در حالی که به‌نظر می‌رسد خطر کسب‌وکار با ایران چشم‌انداز گشایش گسترده اقتصادی ایران را در ابهام فرو برده، این کشور همچنان زیر ذره‌بین سرمایه‌گذاران مشتاق است زیرا پتانسیل بازاری آن  بسیار زیاد است.

موانع برسر راه مذاکره
با وجود پتانسیل‌های فراوان ایران در صنعت هوایی سرمایه‌گذاران خارجی همچنان نگران هستند که دوعامل در روند مذاکرات هسته‌ای ایران تاثیر بگذارد. بر این اساس از دیدگاه آنها عربستان و رژیم صهیونیستی خطری برای روند مذاکرات و گشایش اقتصادی ایران محسوب می‌شود. براساس این گزارش احتمال دارد رژیم صهیونیستی به این توافق اعتراض کند اما احتمال کمی دارد خطر اقدامات انتقامجویانه علیه ایران را به جان بخرد. عربستان‌سعودی نیز مخالف توافق هسته‌ای ایران و غرب است. هرچند روابط حسنه ایران و عربستان ممکن است به امنیت و ثبات منطقه کمک کند اما عربستان هیچ‌گاه با ایران سرسازگاری نداشته است.

اظهارنظرها درباره  صنعت هوایی ایران:     
«شیخ مجید المولا» کارشناس بخش مرکز عملیاتی در امارات:     ایران یکی از فعال‌ترین بازارهای هوایی در جهان و بخشی یکپارچه از عملیات‌های هوایی امارات است.( ٢  اکتبر٢٠١٤)
«وندی شرمن» مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا:   به  محض این‌که  تحریم‌های اصلی لغو شود (که در آینده نزدیک اتفاق می‌افتد) جهان به ایران سرازیر می‌شود. (٢٥ سپتامبر ٢٠١٤)