کاهش سن بلوغ؛ پیامد چاقی دختران ایرانی

علی ربانی؛ متخصص کودکان، فوق‌تخصص غدد ،رییس مرکز طبی کودکان و رییس بیست‌وششمین همایش بین‌المللی بیماری‌های کودکان در روزنامه شرق نوشت:

یکی از مشکلاتی که کودکان به‌ویژه دختران را طی سال‌های اخیر تهدید می‌کند، شیوع پدیده چاقی است. هم‌اینک در شهرهای بزرگ به‌ویژه در تهران با معضل چاقی خفیف و تسریع بلوغ مواجه هستیم که در صورت بی‌توجهی به این پدیده و ادامه سبک فعلی زندگی با چاقی شدید کودکان روبه‌رو خواهیم شد. در پژوهشی که در سال1389خورشیدی در مرکز طبی کودکان (وابسته به دانشگاه علوم‌پزشکی تهران) به سرپرستی اینجانب انجام شد، مشخص شد در ۲۰سال گذشته تعداد کودکان مبتلا به چاقی سه‌برابر شده است.

نیمی از این کودکان در سن 12.5 سالگی به بلوغ کامل رسیده‌اند. در این پژوهش هشت‌هزار دختر ایرانی با متوسط سنی 10سال که علایم بلوغ در آنها شروع شده بود، مورد بررسی قرار گرفتند. بر اساس این پژوهش، دختران در سنین بلوغ 14درصد چاق‌تر شده بودند این در‌حالی است که بر اساس استانداردهای پزشکی در دوران بلوغ فرد نباید دچار افزایش وزن شود. نکته قابل‌تامل یافته‌های این پژوهش آن بود که هرچه شاخص توده بدنی (BMI) که سنجشی آماری برای مقایسه وزن و قد یک‌فرد است، در کودکان بیشتر بود، شانس ورود به مرحله بلوغ را در آنان افزایش می‌داد.

 یافته‌های این پژوهش نشان داد بلوغ در دختران ایرانی مانند کشورهای دیگر مورد مطالعه از قبیل مصر و آمریکا و بعضی از کشورهای اروپایی زودتر رخ می‌دهد و در مواردی حتی در سن هفت‌سالگی آغاز می‌شود که به آن «بلوغ زودرس» اطلاق می‌شود که به معنای شروع علایم بلوغ در زیر هفت‌سالگی است. این پدیده می‌تواند نشان‌دهنده یک بیماری باشد. هم‌اینک چاقی، معضل و اپیدمی تمام کشورهای جهان به‌شمار می‌رود و این مشکل تنها مخصوص کشور ما نیست، هرچند نسبت به کشورهای مورد مطالعه، ایران در زمینه کاهش سن بلوغ به‌ویژه در میان کودکان چاق در رتبه‌اول قرار داشت.

دومین نتیجه این پژوهش بیانگر طولانی‌بودن پروسه بلوغ بود زیرا هرچند معمولا دوران بلوغ دوسال است، ولی متوسط طول دوران بلوغ در ایران بیشتر است. یعنی به‌طورکلی هم سن شروع بلوغ در ایران زودتر و هم سن خاتمه آن دیرتر است. از دلایل کاهش سن بلوغ در کودکان به‌ویژه در دختران، چاقی بر اثر تغییر فرهنگ غذایی از غذاهای سنتی به سمت غذاهای آماده به‌ویژه فست‌فودها و بی‌تحرکی است که این امر سلامت آنان را مورد تهدید قرار داده است.

گفتنی است چاقی به دودسته چاقی خفیف و شدید تقسیم می‌شود. چاقی خیلی شدید سبب بلوغ دیررس و چاقی خفیف باعث پایین آمدن سن بلوغ می‌شود که هردو پیامدهای منفی زیادی را در کودکان به دنبال دارد. از عمده پیامدهای منفی کاهش سن بلوغ می‌توان به متوقف‌شدن رشد قد کودکان اشاره داشت. وقتی بلوغ شروع می‌شود، هیپوتالاموس، هیپوفیز و غدد جنسی (گنادوتروپین‌ها) فعال می‌شوند که حاصل آن تحریک‌کردن غده هیپوتالاموس توسط غده هیپوفیز است.

در مرحله بعد، هیپوفیز، تخمدان را تحریک‌ کرده و تخمدان، استروژن یا همان هورمون جنسی زنانه را ترشح می‌کند. استروژن باعث بسته‌شدن «اپی‌فیز» یا قسمتی می‌شود که باعث رشد استخوان است. در صورتی که این اتفاق زود بیفتد، قد کودک کوتاه می‌شود. تحقیقات انجام‌شده در دانشگاه میشیگان نیز نشان داد دخترانی که در سه‌سالگی اضافه‌وزن داشتند، علاوه بر اینکه علایم اولیه بلوغ در آنان در سنین هشت تا 9‌سالگی و بعضا هفت‌سالگی آغاز شده، در سن 9سالگی وارد دوره بلوغ شده‌اند.

 از این‌رو به والدین توصیه می‌شود وزن کودکشان را کنترل کنند زیرا پایین نگه‌داشتن وزن از بلوغ زودرس جلوگیری می‌کند. از سوی دیگر با شروع علایم بلوغ به قد کودک خود توجه کنند و این را بدانند در این هنگام که فرد به بلوغ رسیده، باید کاملا مورد بررسی پزشک قرار گیرد تا سرعت سیر بلوغ فرصت رشد را از کودک نگیرد.

آسیب‌های فرهنگی از دیگر پیامدهای منفی کاهش سن‌بلوغ در کودکان است که هم برای دختران و هم پسران صادق است. علل پاتولوژیک مانند تومورهای مغزی نیز می‌تواند از علل کاهش سن‌بلوغ باشد که نیاز به بررسی‌های پزشکی دارد. بلوغ پنج‌مرحله دارد و حدود دوسال طول می‌کشد تا این مراحل خود را نشان دهند. مرحله‌اول قبل از بلوغ و مرحله‌پنجم زمانی است که فرد کاملا بالغ شده است. در مراحل‌دوم تا چهارم نیز علایم مختلف بلوغ خود را به‌تدریج نشان می‌دهند.

 طول مدت این سه‌مرحله نیز از فردی به فرد دیگر متفاوت است. یعنی ممکن است طول مدت مرحله‌دو و سه در فردی سه‌ماه و در دیگری یک‌سال طول بکشد. با توجه به اهمیت این موضوع، روز اول «بیست‌وششمین همایش بین‌المللی کودکان» به چاقی در کودکان اختصاص یافته که در آن علاوه بر متخصصان داخل کشور، میهمانانی از کشورهای آمریکا، کانادا، آلمان، سوییس، فرانسه، هلند، اسپانیا، آفریقای‌جنوبی و قطر نیز حضور دارند.

گفتنی است «بیست‌وششمین همایش بین‌المللی بیماری‌های کودکان» و «دوازدهمین همایش ملی پرستاری کودکان»، از امروز (24مهر) تا 28مهر در مرکز طبی کودکان برگزار می‌شود. با توجه به افزوده‌شدن واکسن «هموفیلوس» به طرح کشوری واکسیناسیون، از آنجا که این طرح از سوی وزارت بهداشت با هدف پوشش کامل‌تر واکسیناسیون کشوری و کاهش بیماری‌ها صورت گرفته است، در این همایش طرح جامع واکسیناسیون کشوری نیز به بحث و بررسی گذاشته خواهد شد.

علاوه‌بر طرح جامع واکسیناسیون کشوری، دستاوردهای جدیدی در زمینه‌های اطفال، غدد، ایمونولوژی، گوارش و قلب نیز ارایه می‌شود. همچنین با توجه به شیوع بیماری‌های متابولیک در کشور به‌دلیل ازدواج‌های خویشاوندی از قبیل PKU، فنیل‌کتونوری و بیماری‌های ذخیره‌ای، یکی از محورهای همایش مذکور به این موضوع اختصاص یافته که در آن روش‌های درمانی این بیماری به بحث و بررسی گذاشته خواهد شد. لازم به ذکر است در نمایشگاهی که همزمان با برپایی این همایش برگزار می‌شود، شرکت‌های تولیدکننده و واردکننده، جدیدترین محصولات و تجهیزات پزشکی و دارویی خود را ارایه می‌کنند.