بازی انگلیسی از نوع بی بی سی

از ماهها پیش خبر راه اندازی شبکه فارسی تلویزیون بی بی سی بر سر زبانها بود تا آن که بالاخره این شبکه با شکل و شمایلی در خور توجه راه اندازی شد و برنامه های خود را شروع کرد. در مورد تاخیر راه اندازی این شبکه حرف و حدیثهایی به گوش می خورد که یکی از آنها مذاکره بی بی سی با دولت ایران برای داشتن دفتری در تهران و اشکال تراشی های ایران. در این که این حرف و حدیثها تا چه اندازه ای درست بوده و چه عواملی باعث شده بود تا راه اندازی شبکه مملکت فخیمه به تاخیر بیافتد، جای بحث و تامل است، اما یک موضوع قابل توجه در این میان زمان راه اندازی آن است. به عبارتی می توان گفت که مملکت فخیمه Tشبکه فارسی خود را راه نیانداخت و موقعی راه انداخت که زمان افتتاحش از همان نوع وقت شناسی انگلیسی و در حد و اندازه های بازی انگلیسی است.

شبکه فارسی بی بی سی در دومین شب پخش برنامه های خود مستند «دایی جان ناپلئون» را پخش کرد. «کريستوفر دي بلگ»، ايران‏شناس جوان انگليسي در این مستند، رمان ایرج پزشکزاد را دست مایه کار خود کرد و با مصاحبه با نویسنده و دیگر افراد به همراه پخش قسمتهای کوتاهی از سریال «دایی جان ناپلئون» سعی داشت تا رابطه انگلیس و ایران و تصوری که ایرانیان از انگلیس دارند را به نقد کشد. آنچه که در مستند آقای بلگ بیش از هر چیز به چشم می خورد نقد تصور ایرانی از دخالت استعمار پیر در ایران بود که به زعم وی، بیشتر  شکل اسطوره ای به خود گرفته است تا واقعیت. مستند «دایی جان ناپلئون» در آخر با آرزوی برقراری دوستی بین ایران و انگلیس به اتمام می رسد که البته به معنای زدوده شدن تصور اسطوره ای ایرانی از استعمار پیر است تا از این به بعد نگوید؛ «کار کار انگلیسی ها است».

شاید اغراق آمیز به نظر رسد که بی بی سی می خواست با این برنامه،  به نوعی بیانیه خود را صادر  کند و بگوید نه تصور شما از انگلیس درست است و نه این تصور ربطی به ما دارد، اما توجه به برنامه های بعدی این شبکه و به خصوص مسئله زمان راه اندازی آن، بی بی سی چیز دیگری را در نظر دارد.

در اینجا لازم نیست که به موضعگیری مسئولان ایرانی توجهی شود تا نگاه بدبینانه آنان نسبت به این شبکه انعکاس یابد. به گفته های کسانی چون آقای صفار هرندی یا آقای محسنی اژه ای، وزرای ارشاد و اطلاعات، انتقاد جدی وارد است . صرف نظر از چنین اظهار نظرهایی جای این سوال باقی است که شبکه فارسی بی بی سی فقط قصد اطلاع رسانی بی طرفانه و آزاد وقایع جهانی به فارسی زبانان را دارد یا قضیه چیز دیگری است و سر و کار فارسی زبانان با یک بازی انگلیسی است؟!

اولین نکته ای را که باید در هر حال به خاطر داشت این است که شبکه فارسی بی بی سی یک رسانه است آن هم از نوع کاملا حرفه ای، و در یک رسانه حرفه ای مانند بی بی سی نمی توان از بی غرض و هدف بودن در ساخت و پخش برنامه ها سخن گفت. به عبارت دیگر، شبکه فارسی بی بی سی در این مدت کوتاه نشان داده که با یک برنامه ریزی حساب شده به عرصه رسانه ای فارسی زبانان وارد شده و اهداف معینی را دنبال می کند. آنچه که این ادعا را تقویت می کند توجه برنامه های شبکه فارسی است که به دور از نظرهای سیاسی، به جهت برنامه سازی رسانه ای مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

در اینجا می توان به دو مورد اشاره کرد. مورد نخست برنامه نوبت شما است که هر روز از شنبه تا چهارشنبه در دو نوبت پس از اخبار ساعت 19 و 24، حدود یک ساعت پخش می شود. شعار این برنامه این است که مخاطبان فرصت اظهار نظر در مورد موضوع تعیین شده از سوی بی بی سی دارند و به قول مجری برنامه، این نوبت شما است تا نظر خود را بیان کنید. در ظاهر، نوبت شما برنامه ای است که به مخاطبان مجال اظهار نظر آزاد را می دهد و امکان آن را فراهم می آورد که مخاطبان نظر یکدیگر را نقد و بررسی کنند. نوبت شما به خوبی توانسته ارتباط بین شبکه با مخاطبان را فراهم کند که طیف گسترده ای از ایرانیان را دربر می گیرد، چه ساکن در ایران و چه خارج از ایران.

آیا برنامه نوبت شما برنامه ای برای اظهار نظر آزاد مخاطبان است؟ در ظاهر امر چنین است اما اگر دقت شود سایه بازی انگلیسی بر آن مشهود است. برای مثال، موضوع یکی از برنامه های نوبت شما جایگاه و موقعیت ایران در جهان بود. موضوع برنامه در خور توجه است که می توانست به اظهار نظرهای جالب توجهی نیز ختم شود، اما مجری برنامه این موضوع را در پرسش خود از مخاطبان مطرح نمی کرد. مجری برنامه از مخاطبان می پرسید؛ «چرا ایران این وضعیت را دارد؟» یا این که؛ «چه چیزی مسئول این وضعیت است؟».

در واقع، بنابر پرسش مجری جایگاه و موقعیت ایران در جهان مشخص است و لازم به بررسی نیست و اکنون باید دید عامل آن چیست. عنوان برنامه و آنچه که مجری تحت آن عنوان انجام می داد با یکدیگر هم خوانی نداشت و نشان دهنده هدف خاصی بود که برنامه به دنبال آن بود. مجری برنامه با طرح چنان پرسشی تلقی منفی نسبت به جایگاه ایران در جهان را مفروض خود قرار می داد و مخاطب را خواسته یا ناخواسته به سوی چنین تلقی می کشاند. موضوع این نیست مخاطبان خود تلقی منفی به جایگاه ایران در جهان دارند یا آن که منتقدان جدی ایران هستند یا نه، بلکه موضوع در جهت گیری از پیش تعیین شده برنامه است که به اسم اظهار نظر آزاد، تکلیف چنین آزادی را آگاهانه از قبل تعیین کرده است.

شبکه تلوزیونی بسیار حرفه ای و توانمند بی بی سی فارسی که بودجه ی هنگفت خود را از وزارت خارجه ی بریتانیا ی کبیر می گیرد ، در آستانه ی انتخابات ریاست جمهوری و نیز در آستانه ی وقوع تلاطمات و مشکلات اقتصادی و اجتماعی ناشی از  سوئ مدیریت داخلی ، کاهش شدید قیمت نفت و  افزایش فشارهای اقتصادی و سیاسی امریکا پا به عرصه گذارده و وارد خانه ها شده است.

انگلیسی ها چگونه می خواهند به کمک بی بی سی ، بازی با ایران را ادامه دهند؟!