سازندگان روبات تارنواز از مشکلات می‌گویند

دانشجويان همواره با مشكلات زيادي در ايران روبه‌رو هستند؛ از امكانات آموزشي تا هزينه‌هاي زندگي. هميشه شنيده‌ايم كه نخبگان فرار مي‌كنند و بسياري از دستاوردهاي‌شان به نام كشورهاي ديگر ثبت مي‌شود. اين واقعيت زندگي نخبگان است، آنها نياز به حمايت دارند اما اين حمايت‌ها بسيار محدود است و نمي‌تواند نيازهاي آنها را پاسخگو باشد. چندي پيش خبر ساخته شدن روبات‌هاي نوازنده با بازتاب‌هاي بسيار خوبي در جهان به گوش همه رسيد. روبات‌هايي كه ساز مي‌زنند و يك گروه هستند. اين گروه موسيقي ساخته دست دانشجويان جوان ايراني است. آنها اين كار را با هدف ترويج صلح انجام مي‌دهند.

اين روبات‌ها كه حدود سه سال وقت اين دانشجويان را گرفته نخستين بار است كه در جهان ساخته مي‌شوند. اين گروه موسيقي شامل پيانيست، گيتاريست، تاريست، كيبورديست و درامر است كه همه مي‌توانند هر نت موسيقي را بزنند. دانشجويان مهندسي برق دانشگاه بهشتي موفق به اين كار بزرگ شدند. مجتبي حيدري، محمد عليپور، امير آشوري و وحيد فضل‌الله‌زاده توانستند اين كار را انجام دهند. در كنار ساخت حرفه‌يي اين روبات‌ها اين دانشجويان اعتراضات زيادي نسبت به امكانات آموزشي براي خودشان داشتند و معتقدند كه هيچ‌گونه همكاري با آنها انجام نشده است. اين اولين بار است روبات‌هاي نوازنده كه داراي هوش مصنوعي هستند در دنيا ساخته مي‌شوند دغدغه‌هاي اين دانشجويان براي ترويج فرهنگ كشورشان در جاي خود جالب و زيباست اما تمامي اين بچه‌ها نياز به حمايت‌هاي زيادي دارند تا بتوانند فعاليت‌هاي بيشتري داشته باشند.

اين ايده از كجا آغاز شد و شما به چه دليلي اين كار را انجام داديد؟

ما خودمان هم ساز مي‌زنيم و هم كار روباتيك انجام مي‌دهيم. اين ايده را داشتيم كه روبات پيانيست بسازيم. يكبار رفتيم پيش يكي از اساتيد كه پروژه بگيريم، استاد ما قبلا فكري داشت كه روبات گيتاريست بسازد اما گفت بسيار كار زمان‌گيري است. چند تا از دانشجويان ايشان توانستند كه اين را بسازند اما كيفيت زيادي نداشت. ما سعي كرديم كه نخستين روبات گيتاريست را بسازيم و اين كار را انجام داديم. حتي براي اين روبات حركت گذاشتيم كه بتواند به صورت كامل اين ساز را بزند. بعد در اينترنت گشتيم كه دقيقا در دنيا چه مدلي از روبات‌هايي كه ساز مي‌زنند ساخته شده كه ديديم هيچ كدام شبيه اين چيزي نيست كه ما ساخته‌ايم. بعد از اينكه گيتاريست را ساختيم به نظر ما رسيد كه چرا فقط گيتاريست بسازيم ؟ كم‌كم سعي كرديم كه يك گروه موسيقي داشته باشيم و از آنجايي كه در ايران معمولا كار گروهي معنايي ندارد تلاش كرديم اين مساله را به سمت روبات‌ها بياوريم تا بتوانيم از آنها در راستاي توليد و تبليغ موسيقي ايراني استفاده كنيم. به اين نتيجه رسيديم كه از سبك موسيقي تلفيقي استفاده كنيم تا آهنگ‌هاي بيشتري بتوانيم توليد كنيم. بعد از گيتاريست و پيانيست سعي كرديم كه يك ساز ايراني بسازيم. اين كار بسيار كار سختي بود به اين دليل كه فاصله‌هاي مختلف در سازهاي ايراني اندازه ثابتي ندارد. ما ساز تار را ساختيم كه درگيري زيادي براي ساختن اين ساز داشتيم. بايد روبات را به گونه‌يي تنظيم مي‌كرديم كه شكم ساز به راحتي در دستان و انگشتان روبات قرار بگيرد. تار بسيار ساز ظريفي است اما بالاخره ما توانستيم اين ساز را بسازيم. بسياري از وسايلي كه ما مي‌خواستيم به دليل تحريم‌ها به دست ما نمي‌رسيد و مجبور بوديم خودمان تمام ابزار را توليد كنيم.

هدف اصلي از اين پروژه چه بود ؟ چه اندازه طول كشيد تا اين كار را انجام داديد؟

تمام اين پروژه حدود سه سال طول كشيد. ما براي خودمان يك مرامنامه نوشتيم كه هدف از اين كار ترويج صلح باشد. يكي از مهم‌ترين اهداف ما براي تشكيل گروه موسيقي ترويج صلح بود. در كنار اين بحث‌ها بايد قبول كنيم كه موسيقي امروز ما به خصوص در سبك پاپ غني نيست و ما نياز به يك تحول داريم. خواستيم كه كشور خودمان و مردم ايران را به جهان بشناسانيم. اينكه ما مردمي ضد جنگ و اهل صلح هستيم. بسيار شنيديم كه ديدگاه خوبي به خاطر فعاليت رسانه‌هاي غربي درباره مردم ايران و فرهنگ‌مان ايران وجود ندارد، ‌شايد اين‌گونه بتوانيم فرهنگ را به جهان معرفي كنيم. تشكيل گروه موسيقي مي‌تواند مفاهيمي مثل كمك به ديگران، ‌صلح، دوستي و اميد به زندگي را به همه جهان معرفي كند. در موسيقي‌هاي غربي بعضي از گروه‌هاي آنها براي صلح و فرهنگ مردم خودشان مي‌خوانند و اين مرز‌بندي‌ها همه فراتر از مرزهاي جغرافيايي است.

به نظر شما جامعه امروز چگونه جامعه‌يي است كه شما احساس كرديد كه نياز به روبات‌هاي نوازنده داريم؟ در واقع اين كار چه اندازه مي‌تواند به توليد فرهنگ كمك كند؟

جامعه‌يي كه امروز در جهان است يك جامعه ماشيني و كامپيوتري است و علاقه داريم كه در اين راستا سعي كنيم كمي از سنت‌ها را حفظ كرده و اين ازهم‌گسيختگي را كه در تمامي جوامع وجود دارد از بين ببريم. همه مي‌دانند كه روبات‌ها يك ماشين هستند و قطعا احساسات انساني را ندارند. ما مي‌خواستيم با اين كار به صورت نمادين نشان دهيم كه حتي روبات‌ها هم مي‌توانند به فكر انسان‌ها باشند و در خدمت ما فعاليت كنند. در واقع ما ماشين صلح ساختيم. چرا بايد روبات‌هايي بسازيم كه گلوله شليك كنند، ما روباتي ساختيم كه نت موسيقي به سمت مردم جهان شليك كند. البته كه بايد وسايل دفاعي در كشور وجود داشته باشد اما چقدر بهتر بود كه اصلا نيازي به اين وسايل در هيچ كشوري احساس نمي‌شد. تكنولوژي در اين راستا به ما كمك كرد كه روبات‌هايي را بسازيم كه بتوانيم صلح را ترويج دهيم.

تكنولوژي به كار رفته در اين روبات‌ها چيست و دقيقا چگونه فعاليت مي‌كند؟ من در ميان صحبت‌هاي شما متوجه شدم كه اينها تمام نت‌هاي موسيقي را مي‌توانند بزنند؟ اين كار چگونه امكان‌پذير شد؟

اين روبات‌ها هوش مصنوعي دارند و كاملا هوشمند هستند و كاري كه ما انجام مي‌دهيم اين است كه به آنها نت موسيقي مي‌دهيم و آنها دقيقا اين نت را مي‌زنند. حتي كساني كه ايده خاصي از موسيقي و برنامه‌ريزي روبات بلد نيستند به راحتي مي‌توانند با اين روبات‌ها كار كنند زيرا روبات‌ها هوش مصنوعي دارند و خودشان مي‌توانند تحليل كنند كه چگونه بايد كار كنند. اينها يكسري موتور دقيق دارند كه مثلا براي انگشت‌ها هستند. تقريبا براي هر آهنگي حدود 100 نت به آنها داده مي‌شود و وقتي خودشان شروع به تحليل اين نت‌ها مي‌كنند چندين موتور شروع به فعاليت مي‌كنند و اين روبات‌ها نت 100 خطي را تبديل به نت 14 هزار خطي مي‌كنند زماني بود كه ما خودمان اين نت‌ها را تايپ مي‌كرديم تا اين روبات‌ها بتوانند بزنند اما امروز براي اين روبات‌ها شبكه عصبي به وجود آورديم و خودشان 100 خط نت را تبديل به 14 هزار خط مي‌كنند و مي‌نوازند.

در زماني كه شما به ساختن اين روبات‌ها مشغول بوديد آيا جست‌وجو كرديد كه در جهان دقيقا در اين بخش چنين چيزي ساخته شده يا خير؟ اين روبات‌ها ثبت هم شده‌اند؟

در جهان زماني كه ما شروع به ساختن كرديم چند روبات ساخته بودند كه اصلا روبات هوشمند و مكانيكي نبود، بعد از اينكه ما چند روبات ساختيم دوباره جست‌وجو كرديم و ديديم كه روبات‌ها به نوعي طراحي شده‌اند كه محدوديت حركت داشتند ولي روبات‌هاي ما پنج ميكرومتر دقت دارند البته هنوز به جهان معرفي نشده‌اند. البته كه ما اين روبات‌ها را ثبت اختراع كرديم و سازمان جهاني اختراعات از ما دعوت كردند كه در فستيوالي شركت كنيم و آنها از ما خواستند كه ابتدا اين روبات‌ها را در خارج از كشور رونمايي كنيم اما ما گفتيم كه ترجيح مي‌دهيم كه ابتدا در ايران از روبات‌ها رونمايي كنيم و به همين خاطر به اين فستيوال نرفتيم براي ما سوال بود كه چرا بهترين چيزها بايد در خارج از كشور رونمايي شود و به همين خاطر رونمايي را در ايران انجام داديم. اين روبات‌ها تمامي كارهايي كه يك انسان مي‌تواند با ساز انجام دهد به صورت كامل انجام مي‌دهند. در مراسم رونمايي از اين روبات‌ها آهنگ مرغ سحر و ‌اي ايران مرز پرگهر نواخته شد.

معمولا تعداد نفرات زيادي روي اين پروژه‌ها كار مي‌كنند و هزينه‌هاي زيادي هم دارد كه دانشجويان از پس آن برنمي‌آيند، شما چند نفر بوديد كه اين كار را انجام داديد و آيا از سمت كسي هم حمايت شديد؟

اين فرآيند هوش مصنوعي و برنامه‌نويسي اين روبات‌ها واقعا كار سختي بود و وقت زيادي از ما گرفت. در كل سه سال روي ساخت اين روبات‌ها وقت گذاشتيم كه تقريبا يك مجموعه پنج نفره روي آنها كار كردند. ما دانشجو بوديم و امتحان داشتيم اما به صورت شبانه روزي روي ساخت اين روبات‌ها كار مي‌كرديم زيرا ما هدف براي خودمان تعيين كرده بوديم و مي‌خواستيم نخستين‌بار در جهان اين كار را انجام دهيم. يكي از اساتيد ما در فستيوالي در دوبي شركت كرده بود و وقتي به يكي از مقامات سفارت امريكا درباره اين روبات‌ها توضيح داده بود اين كاردار تعجب كرده بود كه در ايران مگر چنين چيزهايي وجود دارد؟ درباره هزينه‌هاي اين پروژه مي‌توانم بگويم كه با كمك مالي و علمي دكتر عشقي يكي از اساتيدمان اين روبات‌ها را ساختيم. تقريبا هر روبات داراي هزينه‌هاي ميليوني بود البته اين هزينه‌هاي ساخت روبات است و هزينه‌هاي شخصي خودمان را اصلا حساب نكرديم، حتي جوشكاري اين روبات‌ها را هم ما خودمان انجام داديم ولي اين را بايد گفت كه بسياري از مراحل ساخت اين روبات‌ها را خودمان انجام مي‌دهيم تا بيشتر هزينه نكنيم زيرا اگر مي‌خواستيم كه از بهترين ابزار براي اين روبات‌ها استفاده كنيم مجبور بوديم هزينه‌هاي بيشتري داشته باشيم و كسي ديگر نبود كه اين حجم هزينه را در اختيار ما بگذارد.

با توجه به اينكه شما در ايران درس مي‌خوانيد به نظر شما تفاوت عمده كشور ما با ديگر كشورها دقيقا در چه نكته‌يي است؟ اصلا دانشگاه از شما حمايتي كرد؟ سيستم دانشگاهي ايران را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟ آيا شما فعاليت‌هاي ديگري هم داشته‌ايد؟

چيزي كه در ايران وجود دارد اين است كه متاسفانه بايد گفت جو علمي كه در ايران وجود دارد اين است كه همه دنبال مقاله مي‌دوند زيرا اين كار اصلا هزينه‌يي ندارند و اين مقالات كاملا تئوري هستند و ارزش زيادي ندارند اما در كار عملي آدم با يك درگيري‌هايي آشنا مي‌شود كه اصلا در تئوري مطرح نيست. مثلا براي كنترل نويز روي اين روبات‌ها يا داغ شدن آنها چيزي در تئوري وجود ندارد. توليد مقاله نوعي كارگري علمي براي غربيان است، ‌ممكن است اين حرف واكنش‌هاي زيادي داشته باشد اما يك واقعيت است اين كار سود براي كساني دارد كه تكنولوژي و زيرساخت‌هاي خوبي دارند.

ما دوتا كتاب نوشتيم و در چندين مسابقه هم داور بوديم. ما پذيرش‌هاي زيادي از كشورهاي خارجي داشتيم و اكثر دانشگاه‌ها از ما خواستند كه برويم اما ما فعلا دست نگه داشتيم و اين كار را نكرديم. متاسفانه بايد بگوييم كه ما مي‌خواهيم در ايران كار كنيم اما مسوولان با ما همكاري نمي‌كنند. گفتيم كه تحصيلات رايگان در ايران داشتيم براي چي از ايران برويم و همين جا كار كنيم. ما مي‌خواستيم همين دانشگاه بهشتي بمانيم و رفتيم دفتر استعدادهاي درخشان و به خاطر دو دهم در معدل از پذيرش ما صرف‌نظر كردند و متاسفانه بايد بگوييم كه افتخار دانشگاهي كشور معدل دانشجويان است و بايد بگوييم كه اگر مجبور شويم قطعا از ايران مي‌رويم. اين بخش استعدادهاي درخشان اصلا با ما همكاري نداشت و ما جزو نخبگان هم به حساب مي‌آييم اما دانشگاه با ما همكاري انجام نداد. اينكه به خاطر چند دهم در معدل ما نتوانيم در مقطع ارشد درس بخوانيم جاي تاسف دارد. ما واقعا وقت زيادي براي ساختن اين روبات‌ها و ديگر پروژه‌ها داشتيم و توقع داريم كه دانشگاه اين امتياز را به ما مي‌داد.

حالا شما مي‌خواهيد از ايران برويد يا مي‌مانيد؟

الان اين روبات‌ها مثل اين روبات پيانيست موتورهايي كه در آنها به كار رفته است از انسان بسيار پرسرعت‌تر فعاليت مي‌كنند. اينها به هيچ عنوان خطا نمي‌كنند و شما هر نت را صد بار هم بدهيد به آنها همان‌طور مي‌زنند. ما بسيار شنيده بوديم كه بچه‌هاي روباتيك در ايران مشكل دارند و نمي‌توانند به صورت خوبي فعاليت كنند. اما ما همچنان مي‌خواهيم در ايران كار كنيم و به فعاليت بپردازيم تا فرهنگ ايراني را به تمام مردم جهان معرفي كنيم. همان‌طور كه گفتيم اين پروژه براي ترويج صلح در جهان ساخته شد و مي‌خواهيم كه به نام ايران باشد. تنها دليلي كه مي‌تواند ما را در ايران نگه دارد اين است كه دانشگاه از ما حمايت كند تا ما بتوانيم همين‌جا درس بخوانيم و از اين پروژه‌ها انجام دهيم. تا با اين كار‌ها بتوانيم فرهنگ ايراني را ترويج كنيم و به تمام جهان نشان دهيم كه اينجا هم زندگي جريان دارد.