چطور شوت بزنید که گل شود؟

یک استاد اقتصاد دانشگاه شیکاگو به تازگی کتابی را منتشر کرده که بخشی از آن به نحوه زدن ضربه پنالتی اختصاص دارد.

اگرچه به نظر می رسد که اقتصاددانان باید بیشتر وقت خود را به مسایلی اختصاص دهند که به مسایل کلان و خرد اقتصاد مربوط می شود اما دامنه علم اقتصاد به حدی گسترده شده که از آن در بسیاری از پدیده های دیگر نیز بهره گرفته می شود. استیون لویت (Steven Levitt)، استاد اقتصاد دانشگاه شیکاگو اخیرا کتابی را همراه با یک روزنامه نگار به نام استیفن دابنر (Stephen Dubner) منتشر کرده که در آن پدیده زدن ضربه پنالتی در مسابقات فوتبال مورد بررسی قرار گرفته است. در این کتاب که "Think Like A Freak" ("نامتعارف بیاندیش") نام دارد آمده:
 
"بررسی ضربات پنالتی که در سطح اول فوتبال جهان زده شده نشان می دهد که 75 درصد این ضربات به گل تبدیل می شوند و به همین خاطر اگر یک فوتبالیست پشت ضربه پنالتی قرار بگیرد به احتمال 75 درصد ضربه او گل خواهد شد اما او چگونه می تواند احتمال موفقیت ضربه اش را افزایش دهد؟ به طور حتم اگر او توپ را با سرعتی زیاد به یکی از گوشه های دروازه شوت کند حتی اگر دروازبان جهت توپ را درست تشخیص داده باشد هم ضربه پنالتی گل می شود اما چنین شیوه ای برای پنالتی زدن کمی ریسکی است چرا که تلاش زیاد برای اینکه توپ به گوشه دروازه برود ممکن است باعث شود که توپ راهی خارج از چارچوب شود.
 
اکنون پرسش اینجاست که شما به عنوان یک پنالتی زن، ضربه را به سمت راست خودتان بزنید یا به سمت چپ. اگر شما مانند بسیاری از فوتبالیست ها راست پا هستید، زدن ضربه به سمت چپ می تواند ضربه قوی تر باشد یعنی سرعت و دقت بهتری داشته باشد اما مشکل اینجاست که دروازبان ها هم از این موضوع اطلاع دارند و به همین خاطر است که آن ها در 57 درصد مواقع به سمت چپ شما (پنالتی زن) شیرجه می زنند و تنها در 41 درصد مواقع به سمت راست شما می پرند.
 
البته راه ساده تری هم برای گل کردن توپ وجود دارد و آن اینکه توپ را به وسط دروازه شلیک کنید. اصولا دروازبان ها در ضربات پنالتی صبر نمی کنند که ببینند توپ به کدام سمت می رود و بعد شیرجه بزنند چرا که در آن صورت وقت کافی برای رسیدن به توپ را نخواهند داشت و در نتیجه آن ها از قبل تصمیم می گیرند که به سمت چپ یا راست شیرجه بزنند و همانطور که گفته شد دروازبان ها در 57 درصد مواقع به سمت چپ ضربه زننده و در 41 درصد مواقع به سمت دیگر می پرند و در نتیجه تنها در 2 درصد مواقع در وسط دروازه باقی می مانند. در نتیجه اگر شما توپ را به وسط دروازه شلیک کنید احتمال گل شدن توپ شما به شدت افزایش می یابد.
 
با این حال اما بیشتر فوتبالیست ها با اینکه می دانند دروازبان احتمالا در وسط دروازه باقی نمی ماند اما از زدن توپ را وسط دروازه اجتناب می کنند، چرا؟ خب نکته اول این است که به سختی می توان توپ را به همان سویی زد که درواربان ایستاده است، در واقع حتی اگر بدانید که او احتمالا به یکی از دو سو شیرجه می رود باز هم از نظر روانی به سختی می توان توپ را به راهی وسط دروازه کرد. مورد دیگر این است که اگر پنالتی زن ها ضربات بیشتری را راهی وسط دروازه کنند آنگاه دروزابان ها هم به مرور زمان دفعات بیشتری را در وسط دروازه باقی می مانند و در واقع با شرایط جدید تطبیق می یابند. در نتیجه در بلندمدت زدن پنالتی ها به وسط دروازه خیلی مفید نخواهد بود هرچند که احتمالا در جام جهانی پیش رو به کار می آید.
 
اما دلیل دیگری نیز وجود دارد که باعث می شود فوتبالیست ها توپ را به وسط دروازه شلیک نکنند و آن "هراس از عدم موفقیت" است. اگر شما توپ را به یکی از گوشه ها بفرستید و دروازبان آن را مهار کند هرچند هواداران و سرمربی تیم شما ناراحت می شوند اما شما خیلی مورد سرزنش قرار نمی گیرید. اما اگر توپ را به وسط دروازه بزنید و توپ گل نشود، همه شما را متهم می کنند که چرا ضربه را راهی یکی از گوشه ها نکردید.

در واقع وقتی ضربه پنالتی یک بازیکن گل نمی شود، اگر او ضربه را به وسط دروازه زده باشد در مقایسه با مواقعی که توپ را راهی گوشه دروازه کرده فشار روانی به مراتب بیشتری را متحمل می شود. به همین خاطر است که برخی بازیکن با اینکه می دانند زدن توپ به مرکز دروازه شانس گل شدن و در نتیجه موفقیت تیم را افزایش می دهد اما به خاطر اینکه منافع شخصی خود را نیز در نظر می گیرند، ترجیح می دهند که توپ را راهی یکی از گوشه ها کنند و امیدوار باشند که دروازبان در جهت دیگری شیرجه بزند."
 
نویسندگان کتاب "نامتعارف بیاندیش" پیش تر نیز کتاب هایی با عنوان "Freakonomics" و "Super Freakonomics" را منتشر کرده بودند که با اقبال گسترده ای مواجه شده بود. در آن کتاب ها نیز بسیاری از پدیده های اجتماعی و حتی ورزشی با نگاه اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته شده بود.