فرارو- مرتضی واعظ، هنر بداهه نوازی در موسیقی ایرانی، مفهومی است که طیف وسیعی از شیوه های اجرایی را در بر می گیرد. نوازندگان بسیاری تحت این مفهوم به ارائه موسیقی پرداخته اند که در یک تقسیم بندی بر اساس میزان فاصله گیری آنها از ردیف دستگاهی موسیقی ایرانی می توان آنها را دسته بندی کرد.
در دسته اول نوازندگانی حضور دارند که صرفا به اجرای نعل به نعل ردیف می پردازند تنها احساس لحظه ای خود را به گوشه های ردیف بدون کم و کاست اضافه می کنند. در این اجرا تمامی قطعات اعم از آوازی و ضربی از ردیف انتخاب می شود. از نوازندگان برجسته این سبک می توان به میرزا عبدالله، آقا حسین قلی و مجید کیانی (نوازنده معاصر سنتور) نام برد.
در دسته دوم نوازندگانی هستند که در حین اجرا گاه از قطعات ضربی ساخته شده توسط خود یا دیگران استفاده می کنند و به ندرت تصنیفی قدیمی را چاشنی اجرای خود قرار می دهند. از میان آنها می توان به درویش خان، ابوالحسن صبا، سعید هرمزی و یوسف فروتن و از نسل بعد به داریوش طلایی اشاره کرد.
دسته سوم نوازندگانی هستند که در دوره ای از موسیقی ایرانی با تعیین یک دستگاه در چهارچوب ردیف به اجرای بداهه می پرداختند. فاصله گیری از گوشه های ردیف در آثار این دسته از موسیقی دانان بروز بیشتری دارد. قطعات ضربی اغلب به صورت بداهه اجرا می شود. جلیل شنهاز، احمد عبادی، حسن کسایی، و بسیاری از هم نسلان آنها به این نوع از بداهه پردازی تمایل داشتند.
دسته چهارم که به آرمانهای بداهه پردازی نزدیکتر شده اند، آن دسته از نوازندگانی هستند که گاه حتی انتخاب دستگاه را تا شروع اجرا به تاخیر می اندازند و بر اساس حسی که از مخاطبان خود دریافت می کنند شروع به اجرای برنامه خود می کنند. محمدرضا لطفی و حسین علیزاده را می توان در این دسته جای داد.
قطعه سایه روشن که به لحاظ دسته بندی در دسته سوم جای می گیرد از تجربیات دو دهه پیش داریوش طلایی نوازنده سرشناس تار و سه تار است. اگرچه بیشتر آثار طلایی در دسته دوم قرار می گیرد اما او پس از یک وقفه 12 ساله در اجرای صحنه ای در ایران بار دیگر به این نوع از بداهه پردازی روی آورده است.
طلایی در بروشور کنسرت اخیر خود در تهران نوشته است که «بر خلاف برداشت عموم، بداهه پردازی خلق موسیقی از نقطه صفر نیست.» او معتقد است که بداهه پرداز با پشتوانه ای از دانش و فرهنگ و تسلط به فنون نوازندگی برای موقعیت و مخاطبی خاص، موضوعی را به فراخور حال زمان و مکان مطرح می کند و بسط و گسترش می دهد.
(تصاویر) تولد باورنکردنی «دوقلوهایی» با پاهای عنکبوتی 
حقوق دلاری چوپان افغانستانی در ایران 
عکس | عجیب‌ترین کامنتی که در اینستاگرام برای سردار آزمون ثبت شده 
ویدیو | صحبت های ناصر محمدخانی در مورد قتل همسرش 
عکس | کامنت جنجالی «احمد خمینی» علیه پرسپولیسی‌ها 
شمارش معکوس برای ملاقات با شاسی‌بلند جنجالی ایرانخودرو 
