انقلاب بنزینی «محمود» و چشم «اسفندیار»!

فرارو- حالا دیگر کسی نیست که ربط آلودگی هوای کلانشهر‌ها با بنزین آلوده را انکار کند.

پس از تشدید محدودیت‌های بین المللی بر سر واردات بنزین، وزارت نفت دولت دهم، جهت تامین بنزین مورد نیاز کشور از اواخر تابستان سال ۸۹ اقدام به اجرای طرح ضربتی تولید بنزین کرد. پیش از این، محمود احمدی‌نژاد در بحبوحه تبلیغات انتخاباتی در اردیبهشت سال ۸۸ از «طرح خودکفایی ۴۸ ساعته بنزین» پرده برداشته بود. اما طرح احمدی‌نژاد با یک سال و نیم تاخیر در شهریور ماه ۸۹ کلید خورد.

راه حلی که دولت دهم برای این امر به کار گرفت، اختصاص دادن واحد‌های پتروشیمی برای تولید بنزین و تلاش برای راه اندازی پالایشگاه‌هایی تازه بود. طرح ضربتی تولید بنزین، با تولید ۲۰ میلیون لیتر بنزین در شش مجتمع پتروشیمی آغاز شد.

وزارت نفت دولت دهم، خط تولید واحد‌های پتروشیمی در عسلویه و ماهشهر که «آروماتیک» و دیگر مواد پتروشیمی را از گاز تولید می‌کردند، با ایجاد تغییراتی به سوی تولید بنزین کشاند. با افزایش حجم تولید بنزین داخلی، دولت در تبلیغاتی وسیع اعلام کرد که در تولید بنزین به خودکفایی رسیده و با ادامه همین روند تا سال ۹۲  ايران  به جمع صادر کننده گان بنزین خواهد پيوست.

رسانه‌های همسو با دولت، از «انقلاب بنزینی احمدی‌نژاد» گفتند و نوشتند. بنزین تولید داخل انبار‌ها را پر و به پمپ بنزین‌ها، تزریق شد. این «انقلاب بنزینی احمدی‌نژاد» اما یک چشم «اسفندیار» داشت، و آن هم کیفیت بنزین تولید شده در مجتمع‌های پتروشیمی بود.

سوخت جدید که برگ برنده‌ای در مقابل تحریم بنزین محسوب می‌شد، نسبت به بنزین تولید شده در پالایشگاه‌ها از کیفیت کمتر و قدرت آلایندگی بیشتری داست. هشدارهای اولیه کار‌شناسان به جایی نرسید.

جنبه راهبردی تولید بنزین مهم بود و این حاشیه امنی برای این موجود خلق الساعه می‌ساخت. تزریق گسترده این بنزین به جایگاه‌های سوخت انجام شد. 

حالا محصولی که قرار بود، کشور را از وابستگی به خرید بنزین بی‌نیاز کند، رفته رفته به چالشی بزرگ بدل شد. نخستین واکنش مسئولان وقت به «شایعه» آلوده بودن بنزین تولید داخل، از جنس «توطئهٔ دشمنان» و «ارائه آمار و ارقام» برای تبرئه این محصول «وطن ساز» بود.

میرکاظمی، "وزیر نفت" وقت و معاونش، "رئیس سازمان استاندارد"، رویانیان "رییس ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت" و برخی از اعضای "کمیسیون انرژی مجلس" در چند نوبت با اعلام اینکه، علت آلودگی هوا تولید و توزیع بنزین داخلی نیست، از زیر بار مسئولیت شانه خالی کردند.

آنها می‌گفتند: «بنزین تولیدی در ایران با استاندارهای جهانی مطابقت دارد و در نتیجه بنزین مصرفی در آلودگی هوا بی‌تاثیر است.» 

توجیه مدیران وقت و اقدامات ضربتی از آلودگی هوای کلانشهر‌ها نمی‌کاست و کار بیخ پیدا کرد! در دی ماه ۹۱ و با تشدید آلودگی و تغییر یکی از مولفه‌های آلایندگی هوا، سوخت تولید داخل از حریم امن خود خارج و از سوی شرکت کنترل کیفیت هوا، به مرکزی پژوهشی در آلمان فرستاده شد.

در اولین بررسی‌ها، بالا بودن عدد اکتان و میزان بالای ترکیبات آروماتیک موجود در بنزین داخلی مشخص شد. ترکیبات آروماتیک شامل: بنزن، تولوئن و زایلین، همان مواد سرطان‌زای موجود در بنزین است که در استانداردهای یورو ۴ میزان آن‌ها زیر یک درصد و در بنزین تولید داخل بین دو تا سه درصد اندازه گیری شد. در همین زمان میزان گوگرد موجود در بنزین داخلی نیز  ۳.۶ برابر حد مجاز تشخیص داده شد.

همچنین در آزمایش‌های به عمل آمده، میزان "بنزن" موجود در بنزین داخلی نیز ۵ برابر حد مجاز تخمین زده شد. با تمام این‌ها همچنان وزیر نفت و موافقان طرح تولید بنزین، بر پاک بودن آن تاکید و وجود هر نوع آلودگی در بنزین مصرفی را انکار می‌کردند. 

«بر اساس پیش‌بینی‌ها در دو روز آینده با افزایش سرعت باد روبه‌رو خواهیم بود با توجه به تعطیلات پیش رو، حجم تردد‌ها کاهش می‌یابد.» شاید این تنها خبری بود که در روزهای منتهي به پاییز و زمستان هرسال مردم کلانشهر‌ها را خوشحال می‌کرد.

لا به لای انکار مسئولان، آلودگی هوا اما روز‌ها را به تعطیلی می‌کشاند و آمار مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی و تنفسی در تهران و دیگر شهرهای بزرگ را بالا‌ می‌برد. روزهای آخر دولت احمدی‌نژاد، تابو شکسته شد و صداهای بیشتری در مخالفت با بنزین آلوده شنیده می‌شد. 
 
با روی کار آمدن دولت جدید، هشدار‌ها نسبت به خطرناک بودن استفاده از بنزین داخلی بیشتر شد. زنگنه وزیر نفت دولت روحانی که پیش‌تر نیز از منتقدان جدی طرح «خودکفایی ۴۸ ساعته بنزین» بود، با اعلام اینکه بنزین تولید شده در واحدهای پتروشیمی آلوده است اعلام کرد: «بنا به گزارش شرکت پالایشگاه و پخش، بنزین تولید شده در پتروشیمی‌ها قطعاً آلاینده و خارج از استاندارد است. در دولت نیز توافق شده است در سال ۹۳ هیچ بنزین دریافتی از پتروشیمی نداشته باشیم و بنزین مورد نیاز را از جاهای دیگر مانند واردات تأمین کنیم». 

خط قرمز بر این دیکته غلط را اما معصومه ابتکار کشید. او که پیش‌تر از تریبون شورای شهر، هشدارهایی نسبت به مصرف این فرآورده داخلی داده بود، حالا از جایگاه ریاست سازمان محیط زیست و معاون رییس جمهور سخن می‌گفت.

ابتکار در یک برنامه تلویزیونی در اسفند ۹۲ از توقف تولید بنزین آلوده خبر داد و گفت: «بنزین تولیدی پتروشیمی ترکیب خطرناکی است که به اشتباه در چهار سال گذشته مورد استفاده قرار گرفته که خطرات جانی بسیاری را برای مردم داشته است. به وزارت نفت اعلام کرده‌ایم که دیگر اجازهٔ عرضهٔ بنزین پتروشیمی به بازار را ندارند و آن‌ها هم پذیرفته‌اند.»

دستور صادر شد. پرونده توليد بنزين در مجتمع‌هاي پتروشيمي در سال ۹۲ بسته شد. اما و اگرهای پرونده آلودگی هوا اما همچنان پا برجاست. از توقف تولید «بنزین وطنی»، تا توليد هوای تمیز، راه زيادی مانده است.