قالیباف: توسعه گرایی بدون معنویت و عدالت ره به جایی نمی برد

شهردار تهران گفت : انقلاب اسلامی با درک درست و عمیق از تاریخ کشور و شناخت جهان نوین بر این اساس استوار شده است که توسعه گرایی در کشور بدون توجه به معنویت و عدالت ره به جایی نخواهد برد و معنویت و عدالت هم بدون توسعه کشور بسط و گسترش نخواهد یافت. 

به گزارش  مهر، دکتر محمد باقر قالیباف عصر روز گذشته در ششمین کنفرانس بین المللی مدیریت که در سالن همایشهای رازی و با حضور مدیران و متخصصان حوزه مدیریت برگزار شد گفت: ضرورت و اولویت توسعه کشور پس از سه دهه که از حاکمیت نظام جمهوری اسلامی می گذرد به یک نقطه اجماع در بین مسئولان، مدیران و نخبگان کشور بدل شده است و دیدگاههای ضد توسعه در حاشیه قرار گرفته اند. رسیدن به این اجماع دستاورد ارزشمند و مبارکی است که به عنوان یکی از اصلی ترین پیش نیازهای توسعه، زمینه های لازم برای حرکت پرشتاب به سمت توسعه را فراهم می کند.

وی افزود : البته هنوز پیرامون چگونگی حرکت کشور به سمت توسعه، الگوی مناسب برای توسعه کشور و شیوه و روشهای رسیدن به آن نقاط اختلاف و تفاوتهای متعددی وجود دارد که با یک رویکرد درست باید این فضا را برای تحقق توسعه همه جانبه کشور مدیریت کرد.

قالیباف ادامه داد: این بحث بر دو محور استوار خواهد بود. نخست آنکه مفهومی از الگوی بومی، ایرانی و اسلامی توسعه ارائه دهم و دوم اینکه بحث مدیریت توسعه را به عنوان مسئله اصلی توسعه کشور بیان کنم که این مدیریت، با یک رویکرد علمی - سیستماتیک بتواند همه ظرفیتها، امکانات و فرصتهای موجود را جهت توسعه کشور بسیج کند و موانع پیش روی توسعه را از سر راه برداشته و بر محدودیتها و نقاط آسیب پذیر فایق آید.

شهردار تهران با بیان اینکه توسعه در همه نگرشها برعاملیت انسان، توان برنامه ریزی و اقدام هماهنگ او تاکید دارد گفت : از این منظر توسعه نمی تواند یک رخداد خود به خود و حادثه تلقی شود بلکه فرآیندی است که بر اثر خواست و اراده انسانی شکل گرفته و منجر به ایجاد وضعیت جدید می شود. این امر در کشورهایی چون ایران اهمیت بیشتری یافته و برنامه ریزی و کنترل روند توسعه و در مجموع مدیریت آن برجسته می شود.

قالیباف افزود: توسعه روندی تکاملی است که انسان در مسیر زیست خود در این کره خاکی ایجاد می کند و زندگی خود را از حالت نامطلوب به مطلوب تغییر می دهد. انسان به عنوان موجودی کمال جو در پی پیشرفت و تحول است و از این رو توسعه جزو ذات انسان است.

شهردار تهران در ادامه تصریح کرد : این روند تکاملی انسان به سوی پیشرفت در سالهای اولیه ای که مفهوم توسعه رواج پیدا کرده بود صرفا به صورت فرآیندی تلقی می شد که کشورهای غربی طی کرده بودند و از این رو توسعه با سکولاریسم ارزش زدایی از جامعه و در مجموع غربی شدن مترادف گشته بود.

وی با اشاره به درک و بصیرتی که از تاریخ توسعه در کشورهای مختلف و موفقیتها و شکستها در این مسیر حاصل شده اظهار داشت: اکنون همه نظریات کلان توسعه با اذعان و تاکید بر اصول و قواعد جهانشمول توسعه بر این نکته پافشاری می کنند که توسعه در هر کشوری باید مطابق با ارزشهای فرهنگی، هویتی و ویژگیها و مختصات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن کشور سامان یابد.

شهردار تهران افزود : در دهه های اول رواج مفهوم توسعه، توسعه بومی نامفهوم و دور از پذیرش صاحبنظران بود اما اکنون توسعه بومی و درون زا امری پذیرفته شده و مورد تاکید همه نظریات توسعه است.

وی در توضیح ویژگیهای توسعه بومی تصریح کرد: توسعه بومی توسعه ای است که در آن بر دستیابی به کارآمدی بیشتر در عین حفظ ارزشهای فرهنگی هر جامعه اعتلای معنوی انسانها اهمیت والای عقلانیت در اتخاذ تصمیمات اهمیت محوری مردم در پیشبرد روندهای ملی، اهمیت آزادی و اهمیت تعامل سازنده با کشورهای دیگر تاکید می شود. در توسعه بومی همه مولفه های اصلی توسعه بر فرهنگ، هویت و ارزشهای خاص هر جامعه ای استوار می شود و اهداف و آرمانهای ملی و بومی آن جامعه با اهداف اصلی توسعه پیوند می خورد.

قالیباف ادامه داد : بدین ترتیب با شکست نظریه ها و رویکردهای یکجانبه گرایانه توسعه در مکاتب کلاسیک ما شاهد گسترش انواع گرایشهای هویت گرایانه در الگوهای توسعه هستیم که انقلاب اسلامی ما نیز یکی از بزرگترین آنان محسوب می شود. انقلاب اسلامی در ذات خود حرکت عمیقی است در جهت توسعه کشور که درصدد است پیشرفت و توسعه کشور را به صورت درون زا همراه با معنویت و عدالت و در ارتباط درست با ویژگیهای فرهنگی ، اجتماعی و جغرافیایی جامعه پیش برد.

شهردارتهران افزود: فلسفه انقلاب اسلامی که در اندیشه های بنیانگذار کبیر و رهبران اصلی آن و همچنین اکنون در کلام و اندیشه مقام معظم رهبری آشکار است با درک درست و عمیق از تاریخ کشور و شناخت جهان نوین بر این اساس استوار شده است که توسعه گرایی در کشور بدون توجه به معنویت و عدالت ره به جایی نخواهد برد و معنویت و عدالت هم بدون توسعه کشور بسط و گسترش نخواهد یافت و پیوند صحیح و منطقی میان این سه رکن است که اهداف عالیه و آرمان های اصلی انقلاب و نظام را برآورده می کند.

وی اظهارداشت: از این منظر جمهوری اسلامی اگر بتواند به یک الگویی عملی و کارآمد از توسعه دست یابد که با معنویت و عدالت عجین باشد در عین اینکه به خواست تاریخی جامعه و آرمان اصلی خود دست یافته این امکان را خواهد داشت که پیام اصلی خود برای جامعه جهانی را نیز بسط و گسترش بیشتری دهد.

شهردارتهران با بیان اینکه اگر چه هنوز در کشور ما گرایشاتی متقابل با این نگرش اصلی انقلاب اسلامی وجود دارد اظهار داشت: یک گرایش در اساس در روند توسعه ، وجود سطحی از بی عدالتی، نابرابری و فساد را امری طبیعی می انگارد در مقابل این رویکرد یک جهتگیری نیز به نام عدالت، توسعه و الزامات آن را نفی می کند. به واقع این دو تلقی بر بنیاد یک تلاقی ساختگی میان توسعه و عدالت شکل گرفته اند در حالی که بنابر فلسفه حقیقی انقلاب ارتباطی ارگانیک میان معنویت، توسعه و عدالت وجود دارد البته هنوز نمی توانیم ادعا کنیم که این هدف و آرمان انقلاب تحقق عینی پیدا کرده است.

قالیباف اظهار داشت : اگر نگاهی آسیب شناسانه به تجربه توسعه در سه دهه اول انقلاب داشته باشیم می توان به این حقیقت اشاره کرد که ما نتوانسته ایم بستر و زمینه های لازم برای تحقق توسعه را فراهم آوریم.

در ادامه شهردار تهران به مواردی که نه تمام ضعفها بلکه برخی از مهمترین آنها را شامل می شود اشاره کرد که به شرح زیر است.

1 – در علت یابی چرایی عدم تحقق کامل آرمان اصلی انقلاب اسلامی یعنی شکل دادن به توسعه مبتنی بر هویت دینی و بومی ایرانیان و دارای التزام عمیق به عدالت می توان به مهمترین عامل یعنی "قرارداشتن در وضعیت اضطرار" اشاره کرد. اضطرار وضعیتی برای حکومت است که به واسطه وجود انواع گوناگونی از فشارهای داخلی و خارجی در هر دوره ای دولت فرصتی برای تجمیع نیروهای فکری و عملی خود ، در راستای اقدام به توسعه را نمی یابد. این وضعیتی است که همواره در طی 30 سال گذشته با آن درگیر بوده ایم و همگی با ابعاد گوناگون آن مانند رقابتهای داخلی، منازعات قومی، ترورها، آشوبها، جنگ، تحریمها، انواع فشارهای بین المللی و قرار داشتن در یک منطقه بحران ساز آشنا هستیم. طرحهای توسعه در ایران بدون توجه به اهمیت مقوله ثبات، سیاستهایی را تجویز می کردند که تنها در شرایط ثبات کامل امکان اجرا پیدا می کرد. الگوی توسعه بومی با در نظر گرفتن ابزارهای لازم برای برقراری و استمرار ثبات یعنی ایجاد تعاملی سازنده با محیط بین المللی، تاکید بر اهمیت عدالت و آزادی، زیربنای اساسی تمام طرحهای توسعه را مورد توجه قرار می دهد.

2 – " عدم اجماع نخبگان" : یکی از موانع اصلی توسعه یافتگی در طی سه دهه پس از انقلاب ، فقدان اجماع نخبگان درون و بیرون دولت در باب اهداف توسعه و روش های دست یابی به آن بوده است به گونه ای که در دوره های مختلف، رویکردهای متفاوت و حتی متضادی پی گرفته شد که نتیجه آن تضاد سیاستها و تداوم مسایل و مشکلات مربوط به توسعه بود.

3 – " فقدان عمل گرایی در طرحهای توسعه " : این عامل به گونه ای در پیوند با عدم اجماع نخبگان قابل طرح است تاریخ توسعه نشان می دهد، توسعه در کشورهایی به نتیجه رسیده که در آنجا توازنی موفق میان عرصه نظر و عمل صورت گرفته است به نظر می رسد که در طی سه دهه گذشته از یک طرف برخی اندیشمندان ایرانی، فارغ از عرصه واقعیت جامعه ایرانی و عرصه عینی و عملی، طرحها و اندیشه هایی، در جهت توسعه کشور ارائه کرده اند و از طرف دیگر برخی از سیاستگذاران و مجریان ، بدون طرح ریزی برنامه های مدون ، منسجم و دارای پشتوانه های علمی ، به عمل گرایی فاقد اندیشه ، روی آورده اند به نظر من در تحلیل نهایی ، عمل توسعه بایستی در جریان باشد و آنگاه نظریه ، مجموعه ای از اعمال پراکنده را در جهتی خاص سامان دهد.

4 –" فقدان رویکرد ژئوپلیتیکی و بین المللی" : حرکت معطوف به توسعه در هر کشور به شدت تحت تاثیر جایگاه آن کشور در ساختار قدرت بین المللی است به نظر می رسد که یکی از اشکالات اساسی تلاش های توسعه در ایران آن است که این طرح ها بر شناخت و بینشی استوار از ژئوپلیتیک جهانی ، موقعیت ایران در این ساختار و دگرگونیهای درونی و موقعیت دگرگون شونده آن ، استوار نبوده است. برای تحقق توسعه ایران نیازمند برقراری مجموعه ای از روابط معقول با دنیای خارج از خود است به گونه9 ای که محیط بین المللی را به عنوان عاملی مثبت در حرکت به سوی توسعه کشور قرار دهد.

5 – "روند سینوسی توسعه و فقدان خصلت انباشتی در تجربیات": توسعه در هر کشور حاصل انباشت تجربه تلاش های انسانهای آن جامعه در جهت دستیابی به زندگی بهتر و پایداری این زندگی بوده است. نگاهی بر تجربه سه دهه تلاش برای دستیابی به توسعه در کشور گویایی این واقعیت تلخ است که طرح های توسعه در هر دوره با چرخش نخبگان و روی کارآمدن دولت و مجلس جدید به گونه ای رها شده اند.به نظر می رسد که تا زمانی که نتوانیم طرح مدون ، منسجم و بلندمدتی را طراحی کنیم که در چارچوب آن طرح های 4 یا 5 ساله توسعه تدوین شوند نخواهیم توانست توسعه را در کشورمان به گونه ای موفق به پیش ببریم .سند چشم انداز ملی می تواند این افق دید و چاره اصلی را برای برنامه های توسعه ای فراهم آورد و مارا از روند سینوسی در انباشت تجربه توسعه ای رها سازد و به انباشت تجربه های توسعه ای خصلتی متعادل و رو به پیشرفت ببخشد.

6 – "مدیریت نا مناسب منابع انسانی": وجود نیروی انسانی آموزش دیده و متعادل سرمایه اصلی هر جامعه در مسیر توسعه یافتگی محسوب می شود. تجربه نشان داده است که وجود نیرویی کارآزموده در هر جامعه یک مزیت نسبی برای دولت ها در مسیر توسعه کشور قلمداد می شود اما توسعه تنها در صورتی اتفاق می افتد که دولت قادر باشد تا از منابع و مزیت های این نیروی انسانی فعال در جهت مناسب استفاده کند.در سالهای گذشته به رغم افزایش سطح تحصیلات و افراد آموزش دیده ، نبود توانایی لازم در جهت جذب و بهره برداری از قابلیت های این نیروها مسئله ای به نام مهاجرت نخبگان را برای کشور پدید آورده که در واقع اتلاف کننده سرمایه عظیمی از کشور بوده است.علاوه بر این نیروهای کارآمد، مجرب و توانمندی که جهت تربیت آنها هزینه های زیادی صرف شده است در حاشیه اداره کشور بوده اند و نتوانسته اند جایگاه محوری و نقش سازنده خود را ایفا کنند.

قالیباف در ادامه سخنانش خاطرنشان کرد : در کل اگر نگاهی دوباره به موارد یاد شده داشته باشیم می توان به این نکته توجه بیشتری کرد که مسئله اصلی توسعه در کشور مسئله مدیریت توسعه است. کشور ما دارای زمینه های مطلوبی از نظر درآمد ، مشروعیت سیاسی و بنیان های عمیق فرهنگی ، نیروی انسانی کارآزموده و جایگاه استراتژیکی در خاور میانه است . مسئله اصلی تبدیل این فرصت ها ، امکانات و محرک های بلقوه توسعه به عوامل بالفعل است که تنها در یک مدیریت کارآمد سازنده به دست می آید.

وی افزود : این مدیریت بنا به ملزومات و ویژگی های خاص کشور ما باید در دولت استقرار یابد و الگوی ایده آل و موثر این مدیریت ، نوع خاصی از دولت است که به آن عنوان دولت توسعه گرا داده می شود . این دولت در جهت توسعه کشور باید حوزه های گوناگونی را مدیریت کرده و سامان بخشد .

شهردار تهران در ادامه تصریح کرد : اصلاح ساختار، رویکرد ها و فرآیندها و شرح وظایف دولت، مدیریت اجماع میان همه نخبگان، نهادهای مدنی و عموم مردم در جهت توسعه، مدیریت سیاسی برای حاکم کردن آرامش، ثبات و همبستگی ملی، مدیریت منابع انسانی و بهره گیری از همه ظرفیتها و تجربیات در جهت اداره بهینه کشور، اتخاذ سیاست خارجی توسعه گرا که ضمن حفظ عزت و استقلال ملی و ارزشهای فرهنگی، تعاملی مثبت و سازنده با دنیا برقرار نماید، بهره گیری درست و علمی از منابع مادی و معنوی در جهت توسعه، از درآمدهای نفت گرفته تا ظرفیتهای فرهنگی و معنوی و برقراری ارتباط موثر با بخش کارآفرین جامعه و نهادهای مدنی با یکک رویکرد اجتماعی، بخشی از عرصه هایی است که دولت توسعه گرا جهت رسیدن به توسعه باید به مدیریت آن ها اهتمام ورزد .

قالیباف در پایان ضمع جمع بندی سخنان خود تاکید کرد : اصلی ترین و محوری ترین عامل و مولفه مغفول در توسعه کشور، مدیریت توسعه است مدیریتی که بتواند با اتکا به یک چارچوب منسجم نظری، نهادهای کارآمد و دارای قابلیت و توان تنظیم روابط با محیط داخلی و خارجی، همه ظرفیتهای بالقوه را بالفعل سازد و با همبستگی ملی پیرامون آرمانها و اهداف عالیه انقلاب به تحقق اصلی ترین آرمان انقلاب اسلامی و خواسته تاریخی ملت ایران یعنی توسعه همراه با عدالت و معنویت جامه عمل بپوشاند.