اقتصاد ایران آماده "جراحی" نیست!

فرارو- یک استاد دانشگاه گفت: «این دولت هم قصد دارد مانند دیگر دولت ها ضعف مدیریت تولید حامل های انرژی و مدیریت توزیع آن را با افزایش قیمت جبران کند، در حالی که اگر به رفع ضعف های خود بپردازد و جلوی قاچاق انرژی را بگیرد به منابع گسترده ای دست پیدا می کند که دیگر نیازی به شوک قیمتی نخواهد داشت.»

طبق تبصره 21 قانون بودجه که به تصویب مجلس رسیده درآمد دولت از محل افزایش قیمت حامل های انرژی در سال آینده 48 هزار میلیارد تومان خواهد بود. یعنی 20 هزار میلیارد تومان بیشتر از سال جاری. برخی کارشناسان معتقدند این موضوع باعث افزایش قیمت حامل های انرژی به میزان بیش از 70 درصد خواهد شد که عواقب وخیمی به دنبال خواهد داشت. به طور مثال حسین راغفر معتقد است: «در شرایط رکود تورمی موجود آثار و تبعات افزایش مجدد قیمت حامل های انرژی می تواند تخریب به مراتب بیشتری نسبت به دوره اول ایجاد کند. تبعات اجتماعی این اقدام وحشتناک است و منجر به افزایش رشد جرم و جرایم، مواد مخدر، طلاق و سرخوردگی می شود.» (متن کامل صحبت های راغفر را اینجا بخوانید.)

البته برخی دیگر از کارشناسان معتقدند این موضوع عواقبی نخواهد داشت. در این رابطه سعید لیلاز معتقد است قیمت حامل های انرژی برای سال 93 تا 80 هزار میلیارد تومان قابل افزایش است و اگر این موضوع درست مدیریت شود هیچ فشاری به مردم وارد نخواهد شد. (متن کامل صحبت های لیلاز را اینجا بخوانید.)

مهدی کرباسیان معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت هم در اظهارنظری گفته: اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه با برنامه ریزی دولت، شوک آور نیست.

دکتر محمد خوش چهره استاد اقتصاد دانشگاه تهران و نماینده پیشین مجلس در گفتگو با فرارو گفت: «افزایش قیمت حامل های انرژی با استدلال واقعی شدن قیمت ها مطرح می شود تا چنین نتیجه گیری شود که این افزایش قیمت به این دلیل انجام می شود که به سمت واقعی شدن قیمت ها پیش برویم.»

وی ادامه داد: «از این منظر برخی منتقدان معتقدند استفاده از اینگونه ادبیات دستاویزی برای افزایش درآمدهای ریالی دولت است.»

وی افزود: «فراتر از این دو بحث، من معتقدم صرف مکانیسم قیمت ها منجر به اصلاح الگوی مصرف به خصوص در کالاهای خاص نمی شود. به عبارت دیگر اگر برای کالای موردنظر کالاهای جایگزین مشخص نشده باشد تغییر قیمت منجر به تغییر در الگوی مصرف نمی شود.»

خوش چهره گفت: «در ارتباط با قیمت گذاری حامل های انرژی سه الگوی رفتاری در دنیا وجود دارد. الگوی اول مربوط به کشورهای صنعتی و در راس آنها انگلستان است که فرآورده هایی مانند بنزین را با اعمال مالیات بر روی قیمت تمام شده توزیع می کنند.»

وی ادامه داد: «الگوی دوم مربوط به برخی کشورهایی است که دارای نفت هستند و بنزین را با همان قیمت تمام شده توزیع می کنند. قیمت تمام شده در این کشورها بر منطق قیمت آزاد یا همان قیمت واقعی در منطقه است که از آن با عنوان فوب یاد می شود.»

وی افزود: «اما الگوی سوم مربوط به کشورهای نفت خیز از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس است که بنزین را با اعمال سوبسید بر قیمت تمام شده توزیع می کنند.»

این استاد دانشگاه اظهار کرد: «به لحاظ عقلایی الگوی اول به سود منافع ملی است؛ منتهی این الگو طی یک فرایند و در بستر کار کارشناسی عقلایی و در طول زمان شکل گرفته است.»

وی ادامه داد: «انگلستان در ابتدا کالای جایگزین که حمل و نقل عمومی کارا است را ساماندهی و تعبیه کرد و پس از آن روی افزایش قیمت بنزین کار کرد؛ به طوری که در حال حاضر بیش از 70 درصد جابجایی های شهری در انگلستان توسط وسایط نقلیه عمومی انجام می شود.»

خوش چهره با بیان اینکه مخالف شوک درمانی است گفت: «در حال حاضر اقتصاد ایران آماده جراحی قیمتی نیست. خیلی از افراد بدون اینکه ملاحظات محیط داخل از جمله بحث تورم، رکود و فشار اقتصادی وارد بر مردم را بکنند و متعاقبا فشار تحریم ها را ببینند در اتاق های بسته قصد دارند تئوری های اقتصادی را بالا و پایین کنند؛ در حالی که این تئوری ها نیازمند پیش شرط است.»

این نماینده پیشین مجلس درباره این صحبت دولتی ها که معتقدند فاز دوم هدفمندی شوک آور نخواهد بود گفت: «دولت ها تاکنون از این صحبت ها زیاد کرده اند. متاسفانه همه دولت های پس از جنگ تمام تصمیمات ناگوار خود را در ابتدا مفید عنوان می کردند. دولت که نمی تواند با به خطر انداختن منافع مردم اقدامی انجام دهد.»

این استاد دانشگاه اظهار کرد: «من معتقدم طرح کنونی دولت در مقابل طرح های دیگر از منطق عقلایی برخوردار نیست؛ چرا که کالای جایگزین برای کالاهایی که قصد افزایش قیمت دارند مشخص نکرده اند.»

وی افزود: «البته بنده موافق قیمت های فعلی حامل های انرژی هم نیستم. لذا افزایش قیمت حامل های انرژی طبق تبصره 21 بودجه 93 قطعا می تواند آثار تورمی داشته باشد، اما این موضوع نباید باعث شود قیمت حامل های انرژی ارزان باقی بماند.»

خوش چهره گفت: «من معتقدم قیمت تمام شده بنزین در ایران واقعی نیست چرا که ضعف مدیریت در قیمت تمام شده و مشکل در توزیع بنزین باعث افزایش قیمت تمام شده بنزین شده است.»

وی ادامه داد: «به طور مثال مطالعات انجام شده نشان می دهد خودروی نیسان که وسیله ای غیرضروری، پر مصرف و کم حجم برای جابجایی بار است 20 درصد بنزین کشور را مصرف می کند. لذا ساماندهی همین نیسان و جایگزینی آن با ظرفیت های بالاتر می تواند باعث صرفه جویی بسیار عمده در مصرف سوخت شود و بخش زیادی از افزایش قیمت بنزین را جبران کند.»

وی افزود: «همچنین در حال حاضر بیش از ده درصد سوخت مصرفی مربوط به خودروهایی است که هیچ استفاده ای از آنها نمی شود و سهمیه آنها توسط یک خودروی دیگر مصرف می شود.»

این استاد دانشگاه تصریح کرد: «لذا دولت می تواند به جای افزایش قیمت حامل های انرژی، با مدیریت نحوه توزیع در مصرف سوخت صرفه جویی کند تا دیگر افزایش قیمت به این شدت صورت نگیرد و یا حداقل بیست درصد افزایش یابد تا آثار تورمی آن قابل تحمل باشد.»

خوش چهره تاکید کرد: «لذا این دولت هم قصد دارد مانند دیگر دولت ها ضعف مدیریت تولید حامل های انرژی و مدیریت توزیع آن را با افزایش قیمت جبران کند، در حالی که اگر به رفع ضعف های خود بپردازد و جلوی قاچاق انرژی را بگیرد به منابع گسترده ای دست پیدا می کند که دیگر نیازی به شوک قیمتی نخواهد داشت.»