چه‌کسانی علوم‌انسانی را "عقب‌مانده" می‌خواهند؟!

فرارو- یک استاد دانشگاه درباره عدم رشد علوم انسانی در ایران گفت: «باید به لحاظ فرهنگی جامعه به مرحله ای برسد که تحمل نواندیشی و نوآوری در حوزه های مختلف را داشته باشد و بتواند شک را تحمل کند و امیدوار باشد که از این شک راهی به سمت یقین پیدا کند؛ لذا هزینه های شک را می پردازد تا ثمرات یقین را بدست آورد.»

حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی در اجلاس رؤسای دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و پژوهشی گفت: «چرا نباید بتوانیم یک نظر علمی را در دانشگاه بیان کنیم. چرا در علوم انسانی،‌ حقوق، علوم سیاسی، اقتصاد و علوم اجتماعی رشد نمی‌کنیم و صاحب‌نظر نیستیم ولی در ژنتیک، شبیه‌سازی و انرژی‌های نو پیشرفت می‌کنیم؟»

روحانی ادامه داد: «علت آن است که ما در شیمی، فیزیک و علومی اینچنینی خط قرمزی نداریم و راحت می‌توان نظرات را بیان کرد ولی در علوم سیاسی و مسائل آن، گویی به نظر می‌رسد که باید هشت چشم داشته باشیم، ولی ما هشت چشم نداریم، دو چشم داریم و فقط روبرور را می‌بینیم. خداوند دو چشم بیشتر به ما نداده است. ما روبرو یعنی آینده و منافع ملت را باید ببینیم نه اینکه برگردیم و پشت‌سر را نگاه کنیم یا فقط راست،‌ چپ، زمین و آسمان را نگاه کنیم؛ این‌ها کافی نیست.»

جامعه باید تحمل نواندیشی را پیدا کند
دکتر امیر محبیان استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاسی در گفتگو با فرارو گفت: «اینکه چرا ما در علوم انسانی رشد نمی کنیم یک بحث پژوهشی است و باید بررسی های لازم درباره آن صورت بگیرد و نظرات کارشناسان و متخصصان علوم انسانی و همچنین زمینه های عدم رشد در این حوزه مورد بررسی قرار بگیرد.»

وی ادامه داد: «مسئله آنقدر ساده نیست که با یک سوال و پاسخ حل شود. یک کار تحقیقی است که به مبنای فکری یک جامعه باز می گردد. باید بررسی کرد که در زیربنای ساخت اندیشه سیاسی، اندیشه اجتماعی و حتی اندیشه عقیدتی یک جامعه کار لازم انجام شده است یا خیر؟»

وی افزود: «رشد و جهش در علوم انسانی یکسری لوازم نیاز دارد. ضمن اینکه ما در علوم انسانی تلاش هایی داشتیم اما اینکه نتوانستیم در قله جهان قرار بگیریم دلایل خاص خود را دارد. این سوال، سوال خوبی است اما در عین حال به این معنا نیست که با ساده سازی بتوان با طرح یک سوال پاسخ را به راحتی بدست آورد.»

محبیان درباره نظر رئیس جمهور پیرامون علت عدم رشد علوم انسانی در کشور گفت: «این موضوع هم یکی از موارد است و نمی توان آن را انکار کرد. البته محدودیت ها در علوم انسانی فقط در ایران نیست و در تمام دنیا این چنین محدودیت هایی وجود دارد. اما در عین حال اندیشمندان شجاع با همدیگر تعامل می کنند که نتیجه آن رشد علوم انسانی است.»

وی ادامه داد: «در خیلی از جوامع دیگر که ما شاهد رشد علوم انسانی هستیم شاهد پرداخت هزینه های سنگین توسط دانشمندان هم هستیم.»

وی افزود: «باید به لحاظ فرهنگی جامعه به مرحله ای برسد که تحمل نواندیشی و نوآوری در حوزه های مختلف را داشته باشد و بتواند شک را تحمل کند و امیدوار باشد که از این شک راهی به سمت یقین پیدا کند؛ لذا هزینه های شک را می پردازد تا ثمرات یقین را بدست آورد.»

این استاد دانشگاه اظهار کرد: «اما اگر زمینه به صورتی باشد که نه اندیشمند شجاعت لازم را داشته باشد و نه جامعه آمادگی لازم برای پرداخت هزینه های شک را داشته باشد یا هزینه های شک به حدی بالا باشد که امکان رسیدن به یقین فراهم نشود، افراد به جای نواندیشی و نوگرایی ترجیح می دهند که در مسیر امن گذشته راه بروند که این رویکرد هیچ وقت به رشد و نوآوری نمی انجامد.»

اجازه فعالیت در علوم انسانی را نمی دهند
اما دکتر حمیدرضا آیت اللهی از مدافعان علوم انسانی با رویکرد اسلامی و رئیس سابق پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در گفتگو با فرارو گفت: «دلایل مختلفی وجود دارد که باعث شده ما در علوم انسانی بر خلاف علوم مهندسی و پزشکی رشد نکنیم. یکی از عوامل این است که استعدادهای درخشان ما وارد رشته های علوم انسانی نمی شوند.»

وی ادامه داد: «دلیل دیگر اینکه برخی افراد مانع کسانی می شوند که قصد دارند در این رشته ها کار کنند. سوم اینکه سرمایه گذاری دانشگاهها بر روی رشته های علوم انسانی بسیار اندک است و بهایی که به سایر علوم داده می شود به علوم انسانی داده نمی شود.»

وی در عین حال افزود: «البته دلایل این موضوع خیلی زیاد است و نیاز به تعمق و تفکر بیشتر دارد.»

آیت اللهی گفت: «علت عدم رشد علوم انسانی در ایران این است که افرادی در این حوزه مسئول هستند که کم دانش و تنگ نظر هستند و مانع افراد باسوادی می شوند که قصد دارند در این حوزه فعالیت کنند.»

وی افزود: «لذا بحث وجود خطوط قرمز نیست، بلکه بحث این است که اصلا اجازه نمی دهند که فعالیتی انجام شود چه برسد به اینکه بخواهد در علوم انسانی تحول صورت بگیرد.»