تکرار یک خطا در واگذاری سبد کالا

فرارو- یک استاد دانشگاه گفت: «هر نوع سیاست و هدف گذاری بر مبنای نظام شناسایی محکوم به شکست است. مگر اینکه بر مبنای رویکرد هدف گذاری جزئی عمل شود و فقط به گروههای شناسنامه دار همچون افراد تحت پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی و ... یارانه پرداخت شود که این شیوه کامل نیست و بخشی از افراد نیازمند را پوشش نمی دهد.»

در حالی که پیش از این مقامات دولتی از واگذاری سبدهای کالایی در بهمن و اسفند امسال به برخی گروه های اجتماعی از جمله کارگران و بازنشستگان تامین اجتماعی خبر داده بودند، اما حال با تعیین "خط حقوقی" 500 هزارتومانی به عنوان شرط مشمول شدن افراد برای دریافت این سبدهای رایگان، دستکم 8 میلیون کارگر بیمه شده و 5 میلیون کارگر فاقد شناسه از لیست دولت حذف خواهند شد. این در حالی است که طبق خبرهای منتشر شده برخی افراد همچون محمود احمدی نژاد مشمول دریافت سبد کالا شده اند.

دکتر وحید محمودی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با فرارو گفت: «ادامه پرداخت یارانه نقدی و پرداخت سبد کالا بدین سبک از یک منظر قابل فهم و از یک منظر قابل نقد است.»

وی ادامه داد: «این موضوع از این منظر قابل فهم است که توده گروههای پایین درآمدی در یک فشار تورمی و گرفتارهای ناشی از کاهش قدرت خرید نیازمند حمایت هستند و دولت احساس کرده در این شرایط فعلا به عنوان یک مُسکن اولیه و به خصوص در آستانه عید نوروز این کمک را بکند.»

وی افزود: «اما از منظر دیگر این موضوع نشان می دهد که دولت هنوز به یک جمع بندی روشن از نظام هدفمندی و حمایت از گروههای نیازمند نرسیده است که این موضوع اقتضاء می کند که دولت بالاخره سیاست خود را در این زمینه روشن کند و تصمیم مقتضی را بگیرد.»

این استاد دانشگاه اظهار کرد: «نکته ای که این وسط وجود دارد این است که دولت همزمان باید درباره پرداخت یارانه ها به شکل کنونی یا تغییر آن تصمیم بگیرد. بالاخره از یک دولت خردگرا این انتظار وجود دارد که آمادگی پرداخت هزینه های سیاسی متبادر بر تصمیمات توسعه ای خود را داشته باشد.»

وی ادامه داد: «لذا اقتضاء می کند که دولت فارغ از برگزاری انتخابات مجلس عمل کند و به این دلیل در اخذ یک تصمیم توسعه ای و اصولی در مورد یارانه ها تعلل و تامل نورزد. چراکه آنچه مسلم است ادامه پرداخت یارانه های نقدی به شکل کنونی به صلاح نیست و باید در آن تجدیدنظر صورت بگیرد.»

محمودی گفت: «در مورد پرداخت سبد کالا باید گفت سال گذشته به همه پرداخت شد و آنجا نیازی به نظام شناسایی نبود. لذا اگرچه نقدهایی به آن پرداخت نیز وارد بود اما حداقل نیازی به نظام شناسایی نبود و دچار خطای نوع اول و نوع دوم نیز نمی شد که کسی که مستحق است دریافت نکند و کسی که مسحق نیست دریافت کند.»

وی ادامه داد: «اما اکنون چنین محدودیتی اعمال شده بدین نحو که صرفا افرادی که کمتر از 500 هزار تومان حقوق می گیرند مشمول دریافت سبد کالا می شوند.»

وی افزود: «شناسایی این افراد کار بسیار مشکلی است و در عمل گروههایی از افراد که نیازمند هستند از دایره دریافت حذف می شوند و گروههای که نیازمند نیستند دریافت می کنند. لذا از منظر اجرا و پرداخت این سبد کالا، کار قدری مشکل است.»

محمودی گفت: «من معتقدم برای دریافت یارانه باید ثبت نام مجدد صورت بگیرد. اکنون هزینه مبادله مربوط به پرداخت یارانه ها برای گروه های بالای درآمدی کم و برای گروههای پایین درآمدی زیاد است.»

وی ادامه داد: «در طرحی که بنده ارائه کردم سه مرحله برای آن پیش بینی شده بود. در مرحله اول تبلیغات لازم توسط صدا و سیما و نهادهای رسانه ای و مطبوعاتی صورت می گیرد و کمپینی شکل می گیرد تا افرادی که نیازمند نیستند تشویق شوند از دریافت یارانه انصراف دهند.»

وی افزود: «در مرحله دوم مکان هایی در جنوب شهرها و جاهای دورافتاده مشخص و اعلام می شود کسانی که نیازمند هستند برای ثبت نام مجدد به این مکان ها رفته و ثبت نام کنند.»

این کارشناس مسائل اقتصادی خاطرنشان کرد: «من نمی گویم در شمال تهران فرد نیازمند وجود ندارد اما پر واضح است فرد نیازمند ساکن در شمال تهران برای ثبت نام به آن مکان دور افتاده در جنوب تهران می رود اما اغنیا و افراد غیرنیازمند با توجه به هزینه فرصت چنین کاری نمی کنند و حتی بخشی از طبقه متوسط نیز چنین کاری نمی کند.»

وی ادامه داد: «لذا در این مرحله نیز تعدادی از افرادی که نیازی به یارانه ندارند ثبت نام نمی کنند که برآورد ما این است که در مجموع حول و حوش 5 تا 6 دهک برای دریافت یارانه ثبت نام می کنند.»

وی افزود: «در نهایت در مرحله سوم پرداخت بن کالا صورت می گیرد. یعنی پرداخت نه به صورت نقدی و نه به صورت سبد کالا است. بن کالا با سبد کالا متفاوت است. در بن کالا دیگر نظام تبعیض قیمتی حاکم نمی شود و همچون بن کتاب است که جهت حمایت از تولید داخلی صرف خرید کالاهای داخلی می شود.»

محمودی گفت: «با این شیوه انحرافی در نظام قیمتی و بازار ایجاد نمی شود و در عین حال یارانه هم پرداخت می شود و مهم تر اینکه هیچ کس نیز به اجبار حذف نمی شود.»

وی ادامه داد: «در واقع با این شیوه نظام شناسایی حذف می شود؛ اما به نوعی بخشی از جامعه هم طی فرایندی که برای دریافت یارانه تعریف می کنیم حذف می شوند.»

وی افزود: «ما اکنون در شرایطی هستیم و تجربه هم نشان داده که نظام شناسایی جواب نمی دهد و لذا هر نوع سیاست و هدف گذاری بر مبنای نظام شناسایی محکوم به شکست است. مگر اینکه بر مبنای رویکرد هدف گذاری جزئی عمل شود و فقط به گروههای شناسنامه دار همچون افراد تحت پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی و ... یارانه پرداخت شود که این شیوه کامل نیست و بخشی از افراد نیازمند را پوشش نمی دهد.»

این استاد دانشگاه در پایان اظهار کرد: «بنده تعجب می کنم علی رغم این همه نظرات کارشناسی در این باره و نقدهایی که به نظام شناسایی وارد است اما بازهم اصرار وجود دارد که این خطا تکرار شود.»