آغاز نهضت طب پيشگيری در کشور

دكتر شهرام رفيعي فر گفت: سلامت به معني بهترين وضعيت ممکن جسمي، رواني، اجتماعي و معنوي در کنار غذا، پوشاک و سرپناه از زمره نيازهاي اساسي انسان است.

وی افزود: از منظر اقتصادي نیز سلامت و آموزش دو وجه اساسي سرمايه انساني هستند که ستون فقرات توسعه پايدار در هر کشوري را تشکيل مي دهند. بر همين اساس است که حکومت ها خود را موظف مي دانند که بهره مندي آحاد ملت از اين دو مقوله را تضمين نمايند. تاکید بر سلامت بویژه حفظ صحه (تندرستی) در جای جای متون اسلامی و کلام معصومین دیده می شود.

سرپرست دفتر آموزش و ارتقاي سلامت وزارت بهداشت گفت: امروزه رویکرد تعیین کننده های سلامت مولفه های دور و نزدیک اثرگذاری را بر سلامت مطرح می کنند که با تاثیر بر روی عوامل بیماری زا و یا حفاظت کننده هاي سلامت می توانند ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی سلامت فرد را تحت الشعاع قرار دهند. مایه افتخار است که قانون اساسی ج.ا.ایران به عنوان میثاقی ملی، در اصول مختلف خود به خصوص 2، 3، 29، 43 و 100 به مولفه های اقتصادی اجتماعی سلامت توجه کرده و تدارک عادلانه سلامت برای آحاد مردم را به عنوان تکلیف بر دوش دولت قرار داده است. اصل 43، براي برآوردن‏ نيازهاي‏ انسان‏ در جريان‏ رشد با حفظ آزادگي‏ او، تامين‏ نيازهاي‏ اساسي همچون مسكن‏، خوراك‏، پوشاك‏، بهداشت‏، درمان‏، آموزش‏ و پرورش‏ و امكانات‏ لازم‏ براي‏ تشكيل‏ خانواده‏ براي‏ همه را  از ضوابط اساسي اقتصاد کشور برشمرده شده است و مقرر می کند که "تنظيم‏ برنامه‏ اقتصادي‏ كشور به‏ صورتي‏ كه‏ شكل‏ و محتوا و ساعت‏ كار چنان‏ باشد كه‏ هر فرد علاوه‏ بر تلاش‏ شغلي‏ ، فرصت‏ و توان‏ كافي‏ براي‏ خودسازي‏ معنوي‏، سياسي‏ و اجتماعي‏ و شركت‏ فعال‏ در رهبري‏ كشور و افزايش‏ مهارت‏ و ابتكار داشته‏ باشد."

وي افزود: سند چشم انداز سال 1404 نیز ايران را كشوري برخوردار از سلامت، رفاه، امنيت غذايي، تأمين اجتماعي، فرصتهاي برابر، توزيع متناسب درآمد، نهاد مستحكم خانواده، به دور از فقر، فساد، تبعيض و بهره‌مند از محيط زيست مطلوب معرفی می کند. در این راستا نقشه جامع علمی کشور در چشم انداز علم و فناوری در سال 1404 بیان می دارد که ج.ا.ایران با اتکال به قدرت لایزال الهی و با احیای فرهنگ و برپایی تمدن نوین اسلامی - ایرانی برای پیشرفت ملی، گسترش عدالت و الهام بخشی در جهان، کشوری خواهد بود: برخوردار از انسانهای صالح، فرهیخته، سالم و تربیت یافته در مکتب اسلام و انقلاب و با دانشمندانی در تراز برترینهای جهان؛ در این مسیر اولويت الف علم و فناوري در سلامت، دانش پیشگیری و ارتقاء سلامت با تاکید بر بیماریهای دارای بار بالا و معضلات بومی، الگوهای شیوه زندگی سالم منطبق با آموزه های اسلامی، استفاده از الگوهای تغذیه بومی خواهد بود که با اقدامات ملي توسعه آموزشها و پژوهشهای حوزه تغذیه و پيشگیری، به منظور بهره مندی از مواد غذایی سالم و حفظ سلامت جامعه، تولید دانش با تاکید بر بیماریها و معضلات بومی و تقویت ارتباط علوم سلامت و بالینی و طب سنتی اسلامی ایرانی با علوم پایه و علوم اسلامی و علوم انسانی و علوم اجتماعی برآورده می شود.

رفيعي فر گفت: سیاستهای کلی برنامه پنجم توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی (1396-1392) نیز  تأكيد بر رويكرد انسان سالم و سلامت همه جانبه با توجه به ارتقاء شاخصهاى سلامت هوا، امنيت غذا، محيط و بهداشت جسمى و روحى، كاهش مخاطرات و آلودگیهاى تهديد كننده سلامت، اصلاح الگوى تغذيه جامعه دارد و توسعه نظامهاى پيشگيرى از آسيبهاى فردى و اجتماعى را تکلیف می کند و راهبردهای مختلفی را در مواد 38-32 بر می شمارد.

وی در ادامه افزود: در این میان عقلانی است که وزارت بهداشت، به عنوان متولی اصلی سلامت به نمایندگی از دولت، براساس راهبرد علاج واقعه پیش از وقوع، به دنبال سیاست های اجرایی و مداخلاتی هزینه - اثربخش باشد که از به خطر افتادن و از دست رفتن سلامت به ویژه در اثر بیماری های با بار اقتصادی- اجتماعی بالا به موقع جلوگیری کند.

وي ادامه داد: مرور نظام مند شواهد در انجمن سلامت همگانی آمریکا نشان می دهد که هر 10 درصد افزایش بودجه در سطوح محلی برای بهداشت عمومی که شامل آموزش عمومی، ارتقاء شیوه زندگی سالم و پژوهش برای پیشگیری از بیماری و آسیب است می تواند 6.9 درصد از مرگ و میر شیرخواران، 3.2 درصد از مرگ و میر قلبی - عروقی، 1.4 درصداز مرگ و میر بیماری دیابت، 1.1 درصد از مرگ و میر سرطان بکاهد.

سرپرست دفتر آموزش و ارتقاي سلامت وزارت بهداشت در ادامه افزود: هر یک دلار هزینه در خدمات پیشگیری، 5.6 دلار از کل هزینه های سلامت می کاهد. ویرایش دوم کتاب اولویتهای کنترل بیماری در کشورهای درحال توسعه که توسط بانک جهانی در سال 2006 منتشر شده است، هزینه اثربخش ترین مداخلات را برای کنترل بیماریها بویژه غیرواگیر گردآوری کرده است به عنوان مثال: جایگزینی اسیدهای چرب غیراشباع به جای چربی های اشباع شده در تولیدات کارخانه ای همراه با مبارزه رسانه ای در جامعه می تواند بیماریهای قلبی عروقی را تا حدود 4 درصد کاهش دهد. کل هزینه های این تغییرات برای یک فرد در یک سال و بسته به محل زندگی در حدود 1.8 تا 4.5 دلار آمریکاست. جایگزینی 2 درصد از انرژی که توسط چربیهای ترانس حاصل می شود با چربیهای کاملا غیراشباع، شیوع بیماریهای قلبی - عروقی را به میزان 4 تا 7 درصد کاهش می دهد و همچنین می تواند دیابت تیپ 2 را نیز کم کند.

رفيعي فر در ادامه گفت: در راستاي توصيه ارزشمند مقام معظم رهبري در خصوص "آغاز نهضت احياء و گسترش بهداشت و طب پيشگيري با بكارگيري و بسيج كليه امكانات موجود" و بر اساس برنامه پيشنهادي وزير بهداشت، به مجلس شوراي اسلامي در حوزه آموزش و ارتقاي سلامت،‌ از سال آينده نظام جامع توانمندسازي مردم براي خودمراقبتي، نظام جامع آموزش بيمار، نظام جامع آموزش سلامت در مدارس از پيش دبستان تا پايان دبيرستان، نظام جامع ارتقاي سلامت در محل كار، برنامه ارتقاي فرهنگ سلامت و توسعه مشاركت مردمي براي ارتقاي سلامت در كشور اجرا مي شود.

وي در پايان خاطر نشان كرد: اميد است با اجراي اين برنامه ها، سلامت "توسط مردم و با مردم" ارتقاء يابد، از "ايجاد درد بيماري" پيشگيري شود،‌"كيفيت زندگي مردم" با توانمندسازي آنها براي خودمراقبتي و رعايت سبك زندگي سالم برپايه آموزه هاي اسلامي و ايراني افزايش يابد و سرانجام نيروي انساني سالم، بانشاط، خلاق، مسئول و مولد و مفتخر به ايراني بودن براي توسعه پايدار ايران اسلامي فراهم شود. براي اين كار ضمن همكاريهاي درون و فرابخشي؛ مشاركت فردي  و جمعي مردم براي ارتقاي عادلانه سلامت در كشور جلب شده و  منابع مالي مورد نیاز برای اجرای برنامه هاي فوق در قالب برنامه ارزشمند دولت تدبیر و امید برای استقرار سامانه خدمات جامع و همگاني سلامت در کشور تامین و توسط دفتر آموزش و ارتقای سلامت هدايت و اجرا می شود.