قاچ زین را محکم بچسبیم، سوارکاری پیشکش!

فرارو- یک استاد دانشگاه در بیان دلایل عدم بازگشت نخبگان به کشور گفت: «یکی از دلایل خیلی از ایرانی هایی که در آمریکا، اروپا یا کانادا می مانند و به کشور باز نمی گردند فارغ از مسئله عدم امید به آینده کشور و فقدان احساس امنیت سیاسی و اجتماعی، موضوع آینده فرزندان آنها است.»

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری آمار خروج نخبگان از کشور را 150 هزار نفر در سال عنوان کرد و گفت: با مهاجرت مغزها سالانه  150 میلیارد دلار به دیگر کشورها کمک می کنیم.

رضا فرجی دنا به تلاش کشور چین برای بازگشت نخبگان خود از کشور آمریکا به عنوان نمونه ای موفق اشاره کرد و گفت: کشور چین با 1.5 میلیارد نفر جمعیت حرکتی را آغاز کرده که با سه یا چهار برابر کردن پیشنهادهای کاری، نخبگان خود را از آمریکا به چین برمی گرداند اما ما فقط نظاره گر خروج نخبگان از کشور هستیم.

علت خروج نخبگان از کشور چیست؟ چگونه می توان زمینه بازگشت نخبگان به کشور را فراهم کرد؟

دکتر صادق زیباکلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در گفتگو با فرارو گفت: «به قول قدیمی ها ما ابتدا باید قاچ زین را محکم بچسبیم، سوار کاری پیشکش. به عبارت دیگر ما جلوی فرار بیشتر مغزها را بگیریم، بازگرداندن کسانی که قبلا از کشور خارج شدند پیشکش.»

وی ادامه داد: «واقع مطلب این است که خیلی از نخبگانی که عزم مهاجرت به خارج از کشور می کنند لزوما مشکلات و مسائل اقتصادی ندارند. زیرا می توان گفت اگرچه در کشور مشکل بیکاری وجود دارد اما برای کسر قابل توجه ای از نخبگانی که مهاجرت می کنند بیکاری وجود ندارد و اکثریت قریب به اتفاق آنها می توانند خیلی راحت در بخش دولتی یا خصوصی استخدام شوند.»

وی افزود: «لذا انگیزه اقتصادی خیلی نمی تواند انگیزه مهمی برای فرار مغزها باشد. ضمن آنکه وضع زندگی نخبگانی که مهاجرت کردند خیلی سطح بالا، تشریفاتی و آنچنانی نیست؛ چراکه اگرچه حقوق خوبی می گیرند اما به همان میزان هزینه های زندگی در آنجا نیز بالا است.»

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: «لذا سطح زندگی نخبگان ایرانی در ایران و خارج خیلی تفاوت ندارد و اتفاقا خیلی از نخبگانی که در ایران هستند با حقوقی که دریافت می کنند می توانند سطح زندگی بهتری داشته باشند.»

وی ادامه داد: «در پاسخ به این سوال که اگر مسائل اقتصادی خیلی در مهاجرت نخبگان تاثیر ندارد چه علل و عواملی باعث این امر می شود?ذهن انسان در ابتدا متوجه مسائل سیاسی می شود که شاید فشارهای سیاسی موجب مهاجرت نخبگان می شود.»

وی افزود: «اما ما می دانیم در مجموع بچه های درس خوان دانشگاههای تهران، شریف، پلی تکنیک و ... معمولا خیلی به مسائل سیاسی کاری ندارند و آنچه برای آنها جالب است درس و مطالعات علمی است و اگر هم گرایشات سیاسی داشته باشند در حد و حدود رادیکال نیست که برای آنها مشکلی ایجاد شود.»

زیباکلام گفت: «لذا به نظر من مجموعه ای از عوامل مرئی و نامرئی اجتماعی همچون عدم امید به آینده، احساس نارضایتی از وضعیت سیاسی – اجتماعی موجود و ... موجب فرار مغزها می شود.»

وی ادامه داد: «البته مسائلی همچون عدم امکانات و عدم وجود فضای لازم برای پیشرفت نیز می تواند در مهاجرت نخبگان تاثیرگذار باشد، اما عدم امید به آینده کشور دلیل اصلی است.»

وی افزود: «عوامل پیچیده و زیادی موجب بروز ناامیدی به آینده کشور در نزد نخبگان می شود که یکی از آنها فقدان احساس آسایش و امنیت اجتماعی داست.»

این استاد دانشگاه اظهار کرد: «خیلی وقت ها ممکن است یک نخبه به لحاظ اقتصادی مشکلی نداشته باشد اما در محیط کار و زندگی شاهد خیلی از ناملایمات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی باشد که وی را آزار دهد. لذا با مهاجرت حداقل دیگر شاهد ناملایمات و ناهنجاری های زندگی دیگران نخواهد بود.»

وی ادامه داد: «موضوع دیگری که در مهاجرت نخبگان تاثیرگذار است اهمیت نسل بعدی برای آنها است. بنده معتقدم یکی از دلایل خیلی از ایرانی هایی که در آمریکا، اروپا یا کانادا می مانند و به کشور باز نمی گردند فارغ از مسئله عدم امید به آینده کشور و فقدان احساس امنیت سیاسی و اجتماعی، موضوع آینده فرزندان آنها است.»

وی افزود: «یعنی برای آنها مهم است که فرزندانشان در آن محیط و مدارس و دانشگاهها بزرگ شوند. لذا اگر روزی در این باره آمار گرفته شود به نظر من خیلی از نخبگان مهاجرت کرده دلیلی که برای عدم بازگشت به ایران عنوان می کنند اهمیت آینده فرزندانشان خواهد بود.»

زیباکلام گفت: «بعد از پیروزی انقلاب فقط و فقط در یک دوره چرخه مهاجرت و بازگشت نخبگان به کشور به نفع بازگشت به کشور بوده که آن هم در دوره دوم خرداد 76 به بعد است که برای اولین بار تعداد کسانی که به ایران بازگشتند بیشتر از تعداد کسانی بود که در خارج از کشور باقی ماندند که این مسئله نشان می دهد همان موضوع سیاسی – اجتماعی در این باره نقش دارد.»

این استاد دانشگاه تصریح کرد: «به نظر من اولین کاری که دولت آقای روحانی برای بازگشت نخبگان به کشور و یا حداقل جلوگیری از فرار مغزها می تواند انجام دهد این است که از شعار دادن و کلی گویی پرهیز کند و در این باره پروژه ای آغاز و بررسی کنند که دلیل فرار مغزها چیست و چرا نخبگان بعد از مهاجرت کمتر به کشور باز می گردند.»