شیوه کنونی هدفمندی نه به صلاح است و نه امکان پذیر/ یارانه به 35 درصد جمعیت کشور پرداخت شود

فرارو- یک استاد دانشگاه گفت: «بنده توصیه می کنم بخشی از منابع یارانه ها در همان حد که اکنون موجود است در قالب هدفمندی جزئی به گروههایی که تحت پوشش نهادهای حمایتی هستند پرداخت شود، بخشی از آن به یارانه تولید اختصاص یابد و بخشی از آن صرف مسکن اقشار آسیب پذیر و توانمند سازی تامین اجتماعی شود.»

محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت در یک گفتگوی تلویزیونی به کسری بودجه دولت برای پرداخت یارانه نقدی این ماه اشاره کرده و گفته: بنا بر آخرین آمار به دست آمده، ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان از رقم یارانه نقدی این ماه تأمین شده و هزارمیلیارد تومان کسری وجود دارد.

نوبخت در ادامه با اشاره به محل تأمین این کسری، بار دیگر بحث افزایش قیمت حامل‌های انرژی را مطرح کرده و افزوده است: موضوع حذف دهک های پردرآمد از دریافت یارانه در دست بررسی است.

استمرار شیوه کنونی هدفمندی نه به صلاح است و نه امکان پذیر
دکتر وحید محمودی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با فرارو گفت: «با توجه به شرایط اقتصادی کشور استمرار شیوه کنونی هدفمندی یارانه ها نه به صلاح است و نه امکان پذیر و لاجرم دولت باید تمهیدات و تجدیدنظری در این طرح و نحوه پرداخت یارانه ها اعمال کند.»

وی ادامه داد: «اساسا هدف این طرح اصلاح ساختار اقتصادی کشور و کاهش مصرف انرژی بود و اینکه گامی به سمت اقتصادی با حاکمیت نظام اقتصاد بازار و حاکمیت قیمت های نسبی باشد.»

پرداخت نقدی یارانه ها دغدغه فکری دولت شده است
وی افزود: «اما اکنون پرداخت نقدی یارانه ها آنقدر دغدغه فکری دولت شده (که حق هم دارد) که از اصل طرح غافل شده است. دولت باید به این فکر باشد که اصل طرح را در مقیاس و جایگاه واقعی آن اجرا کند.»

این استاد دانشگاه با بیان اینکه این طرح یکسری الزامات دارد که باید رعایت شود گفت: «از جمله مهم ترین بحث هایی که در حوزه هدفمندی وجود دارد این است که با سیاست های قیمتی، طرف عرضه (تولیدکننده) را وادار کرد که تکنولوژی های انرژی بَر را کنار بگذارد و سراغ تکنولوژی های نُو برود و با این اقدام بتواند مصرف انرژی و در نتیجه هزینه های تولید را پایین آورده و انعطاف پذیری بیشتری در طرف عرضه ایجاد کند.»

وی ادامه داد: «اما به دلایل تحریم و عدم هماهنگی در سیاست های اقتصادی دولت گذشته عملا این اتفاق روی نداد و دولت کنونی باید در این باره تمهید لازم را داشته باشد.»

سهم تولید از هدفمندی کجاست؟
محمودی گفت: «یعنی دولت حداقل باید دو نکته را مدنظر قرار دهد. اول اینکه قرار است با یارانه تولید چکار کنند و آیا قرار است سهم تولید از یارانه ها را پرداخت کنند یا خیر؛ اگرچه قاعدتا هدفمندی اقتضاء می کند تولیدکننده نیز حمایت شود.»

وی ادامه داد: «دوم اینکه اصلاح تکنولوژی، نیازمند حل مسئله تحریم ها است تا امکان اصلاح تکنولوژی (واردات تکنولوژی و بهسازی در داخل) فراهم شود.»

وی تصریح کرد: «لذا به نظر می رسد اکنون اولا این مسائل خیلی دغدغه دولت نیست و دوم اینکه در بحث پرداخت یارانه به مردم قرار بود بخشی از آن مربوط به مسکن اقشار آسیب پذیر باشد و بخشی در حوزه توانمندسازی تامین اجتماعی هزینه شود که ظاهرا این مسائل نیز به حاشیه رفته و توجهی به آن نمی شود.»

این کارشناس مسائل اقتصادی خاطرنشان کرد: «دلیل این بی توجهی نیز فربه گی بیش از حد یارانه نقدی است که این مشکلات را ایجاد کرده است.»

انواع مدل های هدفمندی
محمودی گفت: «اما درباره پرداخت یارانه نقدی باید یادآور شد اساسا سه نوع هدفمندی یارانه وجود دارد. یکی هدفمندی کامل که گروههای هدف را دقیقا شناسایی کرده و یارانه به آنها تخصیص داده می شود.»

وی ادامه داد: «این کار عملا در فضای حاکم بر اقتصاد و رفتار مردم ایران امکان پذیر نیست؛ کما اینکه دولت گذشته تجربه این امر را در ابتدای هدفمندی یارانه ها داشت و مشاهده شد اطلاعاتی که دولت تولید کرده بود قابل اتکا نبود.»

وی با بیان اینکه در این مدل هزینه های زیادی به دولت تحمیل و بورکراسی اداری تشدید می شود گفت: «از سوی دیگر در این شیوه دولت دچار خطای نوع اول و نوع دوم می شود. یعنی عده ای که مشمول دریافت یارانه هستند از دریافت یارانه حذف می شوند و عده ای که استحقاق دریافت یارانه ندارند، یارانه دریافت می کنند.»

این استاد دانشگاه اظهار کرد: «به همین لحاظ نوع دیگری از هدفمندی که اکنون در حال اجرا است مطرح شده که هدفمندی صفر نامیده می شود. در این هدفمندی که برگرفته از مدل فریدمن است به همه یارانه پرداخت می شود.»

وی ادامه داد: «البته در این مدل گفته می شود که به دنبال آن نیستند که به همه یارانه پرداخت شود؛ بلکه به دنبال آن هستند که با اصلاح قیمتی که صورت می گیرد گروههای هدف کمتر آسیب ببینند و اگر به همه یارانه پرداخت می شود به این دلیل است که مطمئن شوند گروههای هدف از دریافت یارانه محروم نمی شوند.»

وی افزود: «هزینه دریافت یارانه از سوی مابقی افراد که نیازمند نیستند در برابر هزینه شناسایی گروههای هدف و تشدید هزینه های بورکراسی عدد قابل توجهی نمی شود.»

محمودی گفت: «اما مدل سومی از هدفمندی نیز وجود دارد که هدفمندی جزئی نامیده می شود. به این معنا که گروههایی که شناسنامه دار هستند و تحت پوشش نظام های حمایتی مانند کمیته امداد و سازمان بهزیستی قرار دارند تحت پوشش قرار می گیرند و سعی می شود اطلاعات این گروهها که نیازمند هستند تکمیل شود.»

یارانه به 35 درصد جمعیت کشور پرداخت شود
وی ادامه داد: «با توجه به برآوردی که من برای خط فقر در ایران بدست دادم تعداد افرادی که در این گروهها قرار دارند حدود 35 درصد جمعیت کشور است. لذا می توان با مدل هدفمندی جزئی به همین 35 درصد یارانه پرداخت کرد.»

وی افزود: «چون در غیر این صورت اگر دولت بخواهد هدفمندی کامل را اجرا کند و دنبال آن باشد که نیازمند و غیر نیازمند را شناسایی کند درگیر بورکراسی اداری خواهد شد، نارضایتی های تشدید و چالش ها بیشتر می شود.»

این استاد دانشگاه اظهار کرد: «لذا بنده توصیه می کنم بخشی از منابع یارانه ها در همان حد که اکنون موجود است در قالب هدفمندی جزئی به گروههایی که تحت پوشش نهادهای حمایتی هستند پرداخت شود، بخشی از آن به یارانه تولید اختصاص یابد و بخشی از آن صرف مسکن اقشار آسیب پذیر و توانمند سازی تامین اجتماعی شود که در قانون هدفمندی نیز پیش بینی شده و دولت را به این امر مکلف کرده است.»

وی ادامه داد: «با این شیوه می توان جهت بهتری به قانون هدفمندی داد تا در بلند مدت به این سمت رفت که منابعی که به گروههای فقیر و پایین درآمدی داده می شود آرام آرام با ثابت نگاه داشتن مبلغ پرداختی و با توجه به بالا بودن نرخ تورم در ایران عملا به تدریج این مبلغ ارزش خود را از دست بدهد و طی یک بازه 4 ساله دولت بتواند به تدریج این یارانه نقدی را کم کند و سراغ رویکردهای توانمندسازی برود که بر اساس آن می توان به صورت اساسی محرومیت را در کشور از بین برد.»

وی خاطرنشان کرد: «لذا دولت باید در مدت مذکور مبلغ پرداختی به گروههای پایین درآمدی را ثابت نگاه دارد و هیچ تغییری در آن ندهد.»