ارمغان نیویورک برای تهران چه خواهد بود؟

رضا ذبیحی؛ اکنون، پانزده سال پس از سخنرانی سید محمد خاتمی در صحن مجمع عمومی سازمان ملل، نوبتِ حسن روحانی هفتمین رییس جمهور ایران است که  بخت خود را برای گشایش روابط حسنه با دنیا بیازماید.

سخنرانی خاتمی و ادای این جملات که "من از ایران آمده ام، من از ایران سرفراز آمده ام" و آنگاه پیشنهادش برای نامگذاری سال 2001 به عنوان سال گفتگوی تمدنها اگر چه در آن جلسه با اقبال جهانی روبرو شد، لیک بد اقبالیِ ناشی از وقوع حملات یازده سپتامبر در سال 2001، آنچنان شد که ایران علی رغم داشتن چهره ی مناسب بین المللی توسط جنگ افروزان آن روز کاخ سفید در زمره ی محور شرارت قلمداد شود.

رویدادهایی که دو جنگ طولانی افغانستان و عراق را همراه با تهدید ایران موجب شد؛ هرچند نتیجه اقدامات یاد شده در نهایت تغییر موازنه قوای منطقه ای را به نفع ایران و تبدیل شدن دو دشمن در همسایگی ایران را به دو دولت دوست و متحد برای ایران رقم زد.

امروز اما حسن روحانی از اقبال بیشتری در این خصوص برخوردار است؛ زیرا در آستانه ورود او به نیویورک آتش برافروخته شده برای دامن زدن به جنگی دیگر این بار علیه یکی از متحدان نزدیک ایران به سردی گرائیده است و رییس جمهور آمریکا از توافق یاد شده با روسیه درباره سوریه به عنوان الگویی برای حل بحران هسته ای ایران یاد می کند. 

این اقبال بخاطر عدم شروع جنگ، در عین حال از برجستگی و حساسیت شرایط دشوار پیش روی روحانی نمی کاهد. در زمان روی کار آمدن دولت اصلاحات، اگر تنها قانون داماتو ایران را آزار می داد، اکنون تحریم های همه جانبه از سوی سازمان ملل متحد و نیز چند جانبه و بعضا یکجانبه از سوی ایالات متحده و اتحادیه اروپایی سعی دارد عرصه را بر ایران تنگ کند.

اما اکنون در شرایطی که رسانه های بین المللی از سخنرانی روسای جمهور ایران و آمریکا در یک روز در صحن مجمع عمومی سازمان ملل و حتی احتمال رودررویی آنها با یکدیگر سخن می گویند و در شرایطی که اوباما اعلام داشته است که برای رییس جمهور جدید ایران پیام فرستاده و او نیز به این پیام پاسخ داده است، انتظار رفع موانع پیش رو بر سر برنامه هسته ای ایران و حل بحران ناشی از آن بیش از پیش تقویت شده است.

به طور حتم روحانی خواهد کوشید از فرصت ایجاد شده برای سخنرانی در مجمع عمومی و همچنین دیدار با برخی اعضای موثر 5+1 نظیر کاترین اشتون و وزیر خارجه انگلیس که خود درخواست ملاقات با رییس جمهور ایران را داده اند، نهایت بهره را کسب نماید.

عزم جدی روحانی برای حل بحران هسته ای از یکسو و پشتوانه رای وی از جانب اکثریت مردمی که وعده ی تغییر در روابط بین المللی را شنیده بودند از جمله ابزارهای کارآمدی است که امیدها برای برطرف شدن بهانه های واهی غرب در ارتباط با برنامه هسته ایران را پررنگ تر کرده است.

از سویی اخبار منتشره مبنی بر اینکه رهبری مجوز ورود دولت حسن روحانی به مذاکرات مستقیم با آمریکا را صادر کرده اند که توسط سخنگوی وزارت امورخارجه نیز تکذیب نشد؛ در صورت صحت، بار دیگر می تواند تائیدی بر اعتماد کامل رهبری به وی برای نحوه برون رفت از مشکلات مرتبط با برنامه هسته ای ایران باشد. اعتمادی که در نتیجه سالها حضور روحانی به عنوان نماینده ایشان در شورای امنیت ملی ایران حاصل گردیده است.

با این اوصاف روحانی دلگرم از حمایت داخلی و خوش بین به عزم طرف های مقابل برای تغییر رویه غیر اصولی خود، می تواند گام های اولیه ی موثری برای مرتفع شدن معضل فی ما بین بردارد.

خوش بینی یاد شده نیز از آنجا حاصل گردیده است که دنیا در کاخ سفید رییس جمهوری را می بیند که علی رغم اعلام دستور آماده باش کامل به نیروهایش برای حمله به سوریه و در شرایطی که دنیا واقعیت جنگ قریب الوقوع سوریه را پذیرفته بود، حاضر به چرخش برای روی آوردن به ساز و کار های دیپلماتیک جهت حل یک  بحران عمده جهانی شد. رفتاری کاملا متفاوت با سلف خود در کاخ سفید و حتی به قیمت این طعنه از سوی حزب رقیبش که با این کار نمایان گر ضعف آمریکا شده است.

وضعیتی که نشان دهنده ی درجه بیشتری از عقلانیت و نیز میزان بیشتری از آمادگی برای تغییر رویه های گذشته است. بنابر این روحانی با علم به تمامی این موارد، فتح باب برای گشایش مشکلات بین المللی را با عنایت موارد پیش گفته دنبال خواهد کرد.

سخنرانی روحانی در صحن عمومی سازمان ملل و لحن آشتی جویانه وی رو در روی مقامات کشورهای جهان و ادبیات ظریفی که در این خصوص اختیار خواهد کرد، وی را در این خصوص به منظور استفاده حداکثری از فرصت دیپلماسی یاری خواهد کرد.

اگر چه توافق بر سر توقف غنی سازی 20 درصد در برابر رفع قسمت عمده ی تحریم های بین المللی روشن ترین دور نمای متصور در ارتباط با نتایج این سفر است، لیک تحقق قطعی آن مستلزم تداومی است که با این شروع عینیت بخشیده خواهد شد. با این وجود ارتقا سطح مذاکرات هسته ای به سطح وزرای خارجه حداقل انتظاری دفعی در میان دستاوردهای این سفر می باشد.

موضوعی که پس از انتقال پرونده هسته ای ایران به وزارت خارجه توسط رییس جمهور، به منظور نشان دادن عزم جدی تهران جهت ورود تخصصی به مسئله، مورد انتظار دولت ایران از کشورهای 5+1 است تا بدین واسطه زمینه ی حل سریع تر بحران یاد شده فراهم آید.