تحلیل سردار علایی از تحولات سوریه

فرمانده سابق نیروی دریایی سپاه گفت: آمریکایی‌ها و روس‌ها به‌دنبال فرمولی برای جایگزینی بشار اسد می‌گردند و حداکثر زمان بقای او را تا انتخابات 2014 ارزیابی می‌کنند.

«حسین علایی» استاد دانشگاه در «موسسه مطالعات دین و اقتصاد» در جمع استادان و دانشجویان درباره تحولات سوریه گفت: اکثر نظام‌های سیاسی در خاورمیانه میراث‌داران جنگ سرد هستند، چه نظام‌هایی که طرفدار آمریکایی‌ها بودند چه نظام‌هایی که وابسته به شوروی بودند. ساختارهای شرقی دارای چند ویژگی هستند: یکی اینکه دارای حزب واحد هستند که شکل و شمایل حزبی به معنای دنیای لیبرالیستی ندارند بلکه احزاب تشکیل‌شده از بالا و از جانب حاکمیت هستند. در این کشورها تقریبا انتخابات معنا و مفهوم واقعی خود را ندارد. به‌ هر موضوعی از جمله مسایل اجتماعی از دیدگاه امنیتی نگریسته می‌شود و در مورد حرکت‌های اجتماعی هیچ انعطافی وجود ندارد. یک راه‌حل وجود دارد و آن برخورد امنیتی و سرکوب است.

او افزود: در سوریه هم وقتی حرکت‌های اجتماعی و اعتراضات به وجود آمد از همین روش‌‌ها استفاده شد. حوادث سوریه فرصتی را برای مداخلات خارجی فراهم کرد و ترکیه و عربستان برای مدیریت تحولات وارد صحنه شدند. آمریکا و اسراییل هم ترجیح می‌دادند تا کشورهای هم‌پیمان خود به تاثیرگذاری در تحولات سوریه مشغول باشند تا نگرانی برای امنیت اسراییل به وجود نیاید. علایی ادامه داد: از این پس سه جریان در سوریه وارد بازیگری شدند که موجب شد تا نقش اصلی را که مردم داشتند نادیده بگیرند و عملا آنها را از صحنه خارج کردند. قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی هرکدام برنامه‌ای را برای خود در سوریه تعریف کردند. کشورهایی مانند ترکیه، عربستان و قطر در صحنه سوریه بسیار فعال شدند.

این استاد دانشگاه گفت: از نظر آمریکا تحولات سوریه باید به گونه‌ای مدیریت می‌شد که به امنیت اسراییل و بقای اسراییل خدشه وارد نکند. فرانسوی‌ها به‌دنبال احیا و توسعه نفوذ در شامات که از قدیم در سوریه و لبنان برقرار بوده است، هستند.

او درباره موضع ایران در مورد سوریه گفت: در این بین وقتی درگیری‌ها توسعه پیدا کرد ایران به‌عنوان دولتی که طرفدار وضع موجود است ظاهر شد و معتقد به برگزاری انتخابات آزاد بدون مداخله خارجی است. علت هم این است که تحلیل جمهوری‌اسلامی بر این قرار گرفته که مساله تحولات در سوریه فقط یک حرکت اجتماعی برای رسیدن به مردمسالاری نیست بلکه به محض اینکه حرکت اعتراضی مردم شروع شد، بازیگران دیگری وارد صحنه تحولات سوریه شدند تا مسایل و منافع خود را حل کنند.بنابراین صحنه سوریه در این دوسال‌ونیم صحنه‌ای از برنامه‌های متفاوت و متضاد است. حال این سوال مطرح است که آمریکایی‌ها دنبال چه نوع حکومتی در سوریه هستند، عربستان چه حکومتی؟ ترکیه چطور؟ و مردم چه حکومتی می‌خواهند؟

او ادامه داد: آمریکایی‌ها و فرانسوی‌ها و عرب‌ها دنبال این بودند که مخالفان عمدتا لاییک به‌همراه مذهبی‌های میانه‌رو دور هم در یک جریان جمع شوند و یک جایگزین برای حکومت بشار اسد درست کنند. اما صحنه میدانی که دست افراد مسلح است در اختیار این جریان مخالف سیاسی که به وجود آمده، نیست بنابراین مشکلی که وجود دارد این است که این جریان سیاسی ارتباط مستقیمی با جریان داخل سوریه ندارد و حتی ارتش آزاد هم فرماندهی کامل بر گروه‌های مسلح ندارد. گروه‌های مسلح محلی و متفاوت و هرکدام به یک کشور خارجی وابسته‌تر هستند. علایی افزود: متاسفانه مساله سوریه از زمانی که به وجود آمد باعث شد که یک جو ضد ایرانی در بین تمام برخی از مردم جهان عرب ایجاد شود. این سوال همواره مطرح می‌شود که شما معتقد به مردمسالاری هستید چرا از حکومت استبدادی سوریه حمایت می‌کنید؟ این باعث شد بسیاری از کسانی که در سه سال اخیر در تحولات کشورهای عربی نقش داشتند همیشه این سوال را می‌کردند و این باعث شد نفوذ ایران در افکار جهان عرب تا حد زیادی کاهش پیدا کند.

علايي با بیان این پرسش که «برنامه غربی‌ها برای آینده سوریه چیست؟» گفت: مشکل بزرگی که در سوریه از دید آمریکایی‌ها وجود دارد که نمی‌گذارد مساله یکسره شود اول روسیه است. روسیه بعد از فروپاشی نظام قذافی در لیبی فهمید آمریکایی‌ها دنبال این هستند که تمام دنباله‌های شوروی سابق در خاورمیانه را برچینند، بنابراین تمام پایگاه‌های نفوذ شوروی سابق از بین خواهد رفت به همین خاطر سر سوریه محکم ایستاده‌اند. حتی کشتی جنگی به دریای مدیترانه اعزام کرده‌اند.

او افزود: دوم مساله اسراییل است و از این جهت مهم است که آمریکایی‌ها تا جایگزین مطمئن برای بشار اسد تعیین نکنند یعنی ساختاری که جایگزین مناسبی داشته باشد که امنیت اسراییل را به خطر نیندازد ترجیح می‌دهند بشار اسد، تضعیف‌شده در حکومت باقی بماند. علایی تصریح کرد: تصور بر این است که آمریکایی‌ها و روس‌ها به‌دنبال فرمولی برای جایگزینی بشار اسد می‌گردند و حداکثر زمان بقای وی را تا انتخابات 2014 ارزیابی می‌کنند. شاید یکی از طرح‌های آمریکایی‌ها این باشد که با این فشارها بشار اسد و حامیانش را وادار کنند که دیگر بشار کاندیدای انتخابات آینده ریاست‌جمهوری نباشد. با این فرضیه، بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی که بتوانند جریان درون سوریه را مدیریت کنند در انتخابات بعدی می‌توانند تاثیر‌گذاری بیشتری داشته باشند.

او گفت: به هر حال وضعیتی که در سوریه پیش می‌رود ‌رو به حل مساله نیست؛‌ رو به وخیم‌شدن اوضاع است و به نظر من اوضاع در صحنه سوریه به ضرر بشار اسد در حال جلورفتن است اما پیش‌بینی اینکه الان و در این وضعیت چه اتفاقی می‌افتد شاید مشکل باشد. در هر حال، جامعه جهانی باید جلوی حمله نظامی آمریکا به سوریه را بگیرد و اجازه دهد تا تغییرات در این کشور به نفع مردم و مردمسالاری صورت پذیرد.