"فعاليت‌های اتمی در وقوع زلزله تاثیر ندارد"

ساعت 16 و 22 دقیقه عصر سه شنبه، زمین لرزه ای با قدرت 6 و 1 دهم ريشتر بخش کاکی از توابع شهرستان دشتی استان بوشهر را لرزاند.

این زلزله که بنا بر آخرین اخبار 39 را به کام مرگ فرو برده بیش از 700 نفر را مجروح کرد، با شایعاتی مبنی بر لرزیدن بحرین بر اثر شدت زمین لرزه و مهم تر از آن تأثیر فعالیت نیروگاه هسته‌ای بوشهر بر حرکت پوسته زمین و تحریک آن برای وقوع زلزله همراه بود.

در این‌که کشور ما بر روی گسل‌های پر شمار زلزله قرار گرفته و روزی نیست که کشور از زلزله‌های کوچک و بزرگ نلرزد، شکی نیست اما قرار داشتن نیروگاه اتمی در استان بوشهر، هر اتفاقی در این منطقه از کشور را حساس و مهم می‌کند. به‌ويژه آنکه زمین لرزه ای 6 ریشتری در فاصله کمی از نیروگاه رخ دهد و همه نگاه‌ها را به خود جلب کند. جدا از آنچه بر سر مردم بوشهر در 48 ساعت گذشته از زلزله گذشته است، درباره ویژگی‌های زمین لرزه بوشهر و تاثیر آن بر نیروگاه اتمی و البته بالعکس، با «بهرام عکاشه» پدر علم زلزله‌شناسی در ایران در گفت‌و‌گو کردیم:

وضعیت توپوگرافی استان بوشهر چگونه است؟ آیا از آن دسته استان‌هایی هست که بالقوه قابلیت زلزله خیزی داشته باشد؟
بوشهر استانی است در دامنه کوه‌های زاگرس که همیشه زلزله خیز بوده و هست. تاریخ 7هزار ساله این استان گواه بر وقوع زلزله‌های زیادی است که البته هیچ وقت بیش از 5/6 ریشتر نبوده در مورد زلزله خیز بودن باید بگویم که بیش از 90 درصد مناطق کشور ما زلزله خیز است. ارتفاعات البرز حتی تا 8 ریشتر نیز قابليت وقوع زلزله دارد و ارتفاعات زاگرس اندکی کمتر. هم‌چنین 75 درصد شهر‌های ما در معرض وقوع زلزله با شدت زیاد قرار دارند.

بوشهر و حاشیه خلیج فارس چطور؟ در حالت طبیعی چه قدر احتمال وقوع زلزله در این مناطق وجود دارد؟
زلزله پدیده ناشناخته ای است، ممکن است هزار سال بگذرد و زمین نلرزد، ممکن است همین صبح فردا به لرزه درآید. اما شهرهای جنوبی کشور به دلیل وجود گسل قطر- کازرون که از گسل هاي فعال جنوب كشور است همواره در معرض تهدید قرار دارند. استان بوشهر در حوالی نیروگاه اتمی در معرض زلزله نیست، اما در 80 کیلومتری شمال نیروگاه و 90 کیلومتری جنوب شرق نیروگاه زلزله خیز است. گسل قطر- کازرون از قطر تا کازرون به شکل شمال جنوب فعال است که شمال آن از قطر تا غرب شهر شیراز را در برمی گیرد و بسیار قابلیت وقوع زمین لرزه دارد ، اما جنوب آن دربرگیرنده استان‌های جنوبی کشور است که با زلزله‌های بسیار شدید همراه نیست و معمولا تا 6 ریشتر بیشتر اتفاق نمی افتد. نمونه آن زلزله ای است که استان بوشهر را در غرب شهر کاکی لرزاند.

پس می‌توان نتیجه گرفت که استان بوشهر در معرض احتمال همیشگی وقوع زمین لرزه قرار ندارد. بر این اساس کمتر کسی هم پیدا می‌شود که بداند زمان وقوع آخرین زمین لرزه در این شهر کی بوده. به‌راستی آخرین زمین لرزه در بوشهر کی اتفاق افتاد؟
فکر می‌کنم 37 تا 40 سال پیش بود. اگر اشتباه نکنم، درست به خاطر ندارم. اما می‌دانم که از 6 ریشتر بیشتر نبود.

از نیروگاه اتمی بوشهر نام بردید. شایعاتی هست مبنی بر این که فعالیت‌های هسته‌ای این نیروگاه در حرکت پوسته‌های زمین و وقوع زمین لرزه موثر بوده. مدت‌ها ساکن بودن و نلرزیدن زمین در این منطقه نیز شایعات را قوت می‌بخشد. شما صحت این تاثیر را تایید می‌کنید؟
خیر، فعالیت نیروگاه‌های هسته‌ای کوچک‌ترین تأثیری بر وقوع زمین لرزه ندارد. برخی فعالیت‌های این نیروگاه‌ها در عمق 100 تا 150 متري است اما زلزله در عمق 70 تا 300 کیلومتر امکان وقوع دارد. فعالیت نیروگاه هسته‌ای منجر به وقوع زلزله نمی شود، موضوع کاملا برعکس است.

پس این شایعات بر چه مبنایی قوت گرفته؟
مبنایش را نمی دانم اما هر چه هست پایه و اساس علمی ندارد اما اگر به فرض آسیبی به بخشی از این نیروگاه می‌رسید، آسیب زلزله در مقابل آن به تصوری کودکانه شباهت داشت و آن منطقه تا 10‌ها هزار سال قابل سکونت نخواهد بود. باید تدبیری در این زمینه اندیشیده شود. آلمان که به کشور پیشتاز در استفاده از نیروهای نو شهرت دارد، در حال حاضر دارای 17 نیروگاه هسته‌ای است که در صدد است تا 10 سال دیگر همه آن‌ها را غیر فعال کند و در عوض به تکنولوژی استفاده از نیروی باد و خورشید دست یابد. ژاپن نیز برای 54 نیروگاهی که دارد همین تصمیم را گرفته.

یعنی صرف وجود نیروگاه‌های هسته‌ای در کشور زلزله خیز، آن کشور را با خطر مواجه می‌کند؟
همین طور است. ما از گسل‌های پنهان زمین بی خبریم و این موضوع شوخی نیست. اما مسئله این جاست که ما ایرانیان، ملت وابسته به قضا و قدر و شانس و قسمت هستیم. روی گسل‌های شناخته شده و تا ارتفاعات 1700 متری هم ساختمان سازی کرده‌ایم، تمام هشدارها را نادیده گرفته ایم و خود را به دست تقدیر سپرده ایم. در همین تهران، مناطقی که بیشترین خطر زلزله را دارد و ما به هر شکل که دستمان رسیده درباره اش هشدار داده ایم، گران قیمت ترین خانه‌ها را دارند. ما‌ گسل هایی را که می‌شناسیم باور نداریم چه رسد به گسل‌های پنهان یا خطر وجود نیروگاه. می‌گوییم هر چه بادا باد. اما واقعیت این است که اگر زلزله ای با بیش از 7 ریشتر زمین را لزرانده بود، قادر بود به این نیروگاه آسیب برساند و مسئولان هم این را می‌دانند.

چنین اتفاقی آیا تا به حال رخ داده است؟
بر اثر وقوع زلزله خیر، اما اتفاق افتاده نیروگاه‌هایی که بخشی از آن تخریب شده مثل نيروگاه اتمي چرنوبيل که در سال 1986 منفجر شد و بسياري از مردم تا به امروز از تبعات آن رنج مي‌برند. من از احتمال صحبت می‌کنم، می‌گویم این خطر وجود دارد.

مسئولان به این هشدار واقف هستند؟
بله. بارها گفته شده و در جریان هستند، اما حتی هشدارهای مربوط به تهران که به راحتی می‌توان رعایت کرد، ساده انگاشته می‌شود، چه رسد به این هشدار ها. همان‌طور که گفتم، ما مردم قضا و قدریم، اما فراموش نکنیم که ایران زلزله خیز هست و زلزله خیز خواهد ماند.

مرجع: قانون