اولویت اقتصاد ایران از نگاه اقتصاددان کمبریجی

 هفته نامه تجارت فردا در گفت و گو با محمد هاشم پسران به بررسی مهم ترین موضوعات اقتصاد ایران پرداخته است.

او را تنها بخت کسب نوبل در جامعه دانشگاهی ایران می‌دانند. شاخص‌ترین اقتصاددان ایرانی که سال‌های زیادی در دانشگاه کمبریج به تدریس، تحقیق و پژوهش مشغول بوده است. پروفسور «محمد هاشم پسران» در حال حاضر اگرچه استاد بازنشسته دانشگاه کمبریج است اما هم‌چنان در این دانشگاه فعال است و با تقسیم وقت، در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی هم حضور دارد و کرسی تدریس اقتصاد در اختیار دارد. این استاد اقتصادسنجی با زیر نظر گرفتن وضعیت اقتصاد ایران حرف‌های گفتنی زیادی در این موضوع دارد. پسران که برخاسته از مکتب کمبریج و اقتصاد کینزی است به نظام اقتصاد آزاد اعتقاد دارد اما دخالت محدود دولت در زمان بحران را جایز می‌شمارد.

پروفسور پسران اعلام می‌کند که از مدافعان حذف یارانه‌هاست اما معتقد است این کار باید در یک مرحله انجام می‌گرفت تا امروز مشکل اجرا یا عدم اجرای فاز دوم این برنامه خود مساله‌ساز نشود. احیای صندوق ذخیره ارزی برای کنترل نوسانات ارزی مساله‌ای است که او بر آن تاکید دارد و آن را دخالت درست دولت در اقتصاد می‌داند. از نظر او ادامه سیاست‌های تعدیلی همانند گام دوم هدفمندی یارانه‌ها بدون توجه به تورم به سرانجام نمی‌رسد و در موازات اجرای این برنامه باید برای کنترل و کاهش تورم اقدامات جدی صورت بگیرد در غیر این صورت پس از گذشت چند سال این برنامه باز هم بی‌اثر خواهد بود.

پروفسور هاشم پسران در این گفت‌وگو که با پرداختن به مسایل اقتصاد جهان آغاز می‌شود به مساله نقش دولت در زمان بحران می‌پردازد و معتقد است که دخالت دولت در اقتصاد تنها در هنگام بحران جایز است و در این زمان دولت باید به حفظ برخی صنایع و بنگاه‌ها که در اثر بحران به ورطه نابودی کشانده می‌شوند کمک کند. پسران معتقد است اگر دولت آمریکا به برخی صنایع از جمله صنعت خودروسازی و بانک‌ها کمک نمی‌کرد و این صنایع ورشکست می‌شدند، بحران شکل بدتری به خود می‌گرفت.

این استاد اقتصاد هم‌چنین در مورد اقتصاد ایران و آنچه باید انجام شود به کنترل نوسان ارزی می‌پردازد و از حساب ذخیره ارزی به عنوان اهرم کنترل این نوسان یاد می‌کند. او می‌گوید: «اگر از من بپرسید مهم‌ترین کاری که دولت ایران باید انجام دهد چیست می‌گویم باید «صندوق ذخیره ارزی» را احیا کند. منطق صندوق ذخیره ارزی بر این بود که نوسان را کم کند. اما می‌دانید که صندوق تابع مسائل سیاسی شد. صندوق را بستند و منابعش را استفاده کردند. در واقع ایجاد این صندوق هم یک نوع دخالت است. دخالت درستی که دولت باید داشته باشد اما اکنون ندارد. من می‌گویم دولت دخالت کند تا نوسانات ارزی را که اقتصاد ایران با آن دست به گریبان است کاهش دهد.»

پروفسور محمدهاشم پسران در این گفت‌وگو هم‌چنین به مساله هدفمندی یارانه‌ها می‌پردازد و خواستار اجرای آن با استفاده از نظر کارشناسان و متخصصان علم اقتصاد می‌شود. پسران علاوه بر این که از اجرای هدفمندی یارانه‌ها دفاع می‌کند معتقد است که این کار باید در یک مرحله صورت می‌گرفت. پسران می‌گوید: « من معتقدم سیاست‌هایی تعدیلی را باید یک‌مرحله‌ای انجام داد. اگر تعدیل را دو‌مرحله‌ای بکنید، اجرای مرحله اول خودش ایجاد تضاد می‌کند. مسائلی به وجود می‌آورد که شرایط اقتصادی عوض می‌شود؛ و شاید دیگر اجرای مرحله دوم معقول نباشد. در حال حاضر هم ملاحظه می‌کنید که همین اتفاق در اقتصاد ایران رخ داده است.»

اما این چهره شاخص اقتصاد در عرصه بین‌الملل بر این نکته تاکید می‌کند که سیاست‌های تعدیلی باید همه‌جانبه باشد در غیر این صورت عدم‌تعادل‌های جدیدی ایجاد می‌کند. او معتقد است که اختلاف بین ارز بازار آزاد و ارز رسمی باید تعدیل شود. دکتر پسران می‌گوید: «اگر از من بپرسید می‌گویم مهم‌ترین اولویت اقتصاد ایران این است که دولت، سیاست‌هایی را اجرا کند که تورم را کاهش بدهد و انتظارات تورمی را در نظر مردم تعدیل کند. یعنی باید اعتماد مردم به دولت جلب شود.»

این استاد ایرانی دانشگاه کمبریج در مورد تحریم‌های غرب علیه ایران با اذعان به فشارهایی که بر اقتصاد ایران وارد شده، فرصت کنونی را بهترین زمان برای جدا کردن درآمدهای نفتی از اقتصاد و حرکت به سمت اقتصاد بدون نفت خواند. محمدهاشم پسران گفت: «معتقدم اکنون شرایط بسیار مهمی برای اقتصاد ایران شکل گرفته که بتواند اقتصاد خودش را از نفت مستقل کند. درست است که اثر تحریم در اقتصاد ایران منفی بوده ولی باید از این وضعیت تحریم حالا که پیش آمده استفاده بکنیم و اقتصاد ایران را به طرف اقتصاد غیرنفتی حرکت بدهیم. اما این تنها زمانی می‌تواند عملی شود که تورم را در داخل ایران کاهش دهیم.» دکتر پسران با تاکید بر اعطای آزادی بیشتر به بخش خصوصی در شرایط تحریم اشاره کرد که در این شرایط دولت باید به گونه‌ای تعدیل کند که بخش خصوصی بتواند فعالیت مناسبی داشته باشد. با این روش و سیاست می‌توان تورم را نیز کنترل کرد.