گفت و گو ورلد پالیسی با صالحی؛ از تبدیل فتوای رهبری به یک سند سکولار تا آرزو درباره نتانیاهو

 علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران، سیاستمداری تکنوکرات است که بخش عمده ای از دوران فعالیت سیاسی – دیپلماتیک خود را با حضور در یکی از بحث برانگیز ترین موضوعات مربوط به ایران، یعنی فعالیت های هسته ای، سپری کرده است. وی که دارای مدرک دکترای فیزیک از موسسه تکنولوژی ماساچوست است، زمانی در راس سازمان انرژی اتمی ایران قرار داشته است.

صالحی در دور دوم ریاست جمهوری احمدی نژاد، به سمت وزیر امور خارجه انتخاب شد و گفته می شود روابط نزدیکی با مقام معظم رهبری در ایران دارد. آنچه در زیر می خوانید متن کوتاه شده مصاحبه ای است که دیوید اندلمن، سردبیر ورلد پالیسی ژورنال با وزیر امور خارجه ایران ( زمانی که در نیویورک حضور داشت) انجام داده است.

می خواهم مصاحبه را با موقعیت ایران در منطقه آغاز کنم، نقش ایران در خاورمیانه و اقصی نقاط جهان چیست و این نقش آفرینی با توجه به بن بست جاری بین ایران و اغلب کشورهای دیگر چگونه میسر است؟ با توجه به موقعیت فعلی، چه نقشی را متصور هستید؟
می خواهم نه به عنوان وزیر امور خارجه ایران، بلکه شخصی که پویایی های سیاسی منطقه را زیر نظر دارد، سخن بگویم. ایران در 30 سال گذشته قادر بوده موقعیت سیاسی خود را در منطقه ارتقاء دهد و این در حالی است که با محدودیت ها، جنگ ها و فشار های مختلفی مواجه بوده است. اما اکنون نگاه کنید عراق( که تجربه حمله به ایران را داشته) کجا ایستاده و ما کجا هستیم. موقعیت ایران در مسیر رو به صعودی قرار دارد. ببینید برخی تحولات دو سال اخیر منطقه را بهار عربی لقب دادند اما ما آن را بیداری اسلامی می خوانیم. ما شعارهایی را در مورد بیداری اسلامی سر دادیم که مشابه شعار های اول انقلاب در ایران بود. زمانی که به نتیجه انتخابات در کشورهای نظیر مصر و تونس نگاه می کنیم، در می یابیم که گرو های مسلمان پیروز شده اند. حتی در لیبی نیز چنین اتفاقی رو داد و بیداری اسلامی فرصت مغتنمی برای تجربه های سیاسی ما در منطقه پدید آورد.

شما می گویید که ایران به الگویی برای این کشور ها تبدیل شده است؟
به طور حتم. زیرا زمانی که ما انقلاب را آغاز کردیم، شعار هایی علیه دیکتاتوری سر دادیم و به دنبال آزادی و دمکراسی بودیم و اکنون نیز این شعار ها در زیر چتر اسلامی به گوش می رسد.

گمان می کنید می توانید به رژیم اخوان المسلمینی جدید در مصر نزدیک تر باشید؟
بله، حتما.

چه نقشی را در شرایطی مانند آن متصور هستید؟
ما نقشی ایفا نمی کنیم. بلکه مدلی برای دیگران ساماندهی می کنیم. من در برخی از این کشورها زندگی کرده ام و با مردم در ارتباط بوده ام. زمانی که آنها به ایران نگاه می کنند، تحولات 33 سال اخیر را مشاهده می کنند. جنگ تحمیلی و تحریم ها در این مدت وجود داشته اما ایران با تمامی این فشارها یک کشور پیشرو در علم و تکنولوژی است.

این نیمه پر لیوان است اما نیمه خالی نیز وجود دارد که سقوط ارزش ریال تحت تاثیر تحریم هاست ، با این موضوع چگونه کنار می آیید؟
البته امیدوار بودم چنین موقعیتی نداشتیم. اما هر کالایی بهایی دارد. ارزشمندترین چیزی که قویا آن را حفظ کرده ایم، استقلال است. تحریم ها بهایی است که ما به عنوان کشوری که روی پای خود ایستاده، پرداخت می کنیم.

ایران می گوید تنها به دنبال دستیابی به چرخه سوخت داخلی برای اهداف صلح آمیز است. اما برخی در منطقه و جهان نگران هسته ای شدن ایران هستند. گمان نمی کنید این روند به ایجاد رقابت تسلیحاتی در منطقه منجر شود؟
خیلی صادقانه و شفاف می توان گفت که در تکنولوژی هسته ای ایران به تمامی پیشرفت های لازم دست یافته و در واقع عرصه ای از دانش هسته ای وجود ندارد که ما به آن دست نیافته باشیم. اما آنهایی که می گویند ایران مقاصد دیگری را دنبال می کند، ایده خودشان است. ما اگر می خواستیم در جهت دیگری حرکت کنیم از معاهده ان پی تی ( پیمان منع گسترش تسلیحات هسته ای) خارج می شدیم. اما ما همچنان عضو این پیمان هستیم چرا که به نفع ما است. از سوی دیگر مقام معظم رهبری نیز فتوایی را صادر کرده اند که تولید و استفاده از سلاح هسته ای را ممنوع اعلام می کند. اما طبق ان پی تی ما از حق غنی سازی اورانیوم به میزان دلخواه بهره مند هستیم.

البته، اما تا زمانی که تسلیحاتی نشده باشد.
ما در گذشته به طور داوطلبانه اعلام کردیم که آماده ایم غنی سازی را تا 5 درصد محدود کنیم. اما زمانی که درخواست سوخت 20 درصدی کردیم، آژانس بین المللی انرژی اتمی آن را به کشور های تولید کننده این سوخت واگذار کرد و در نهایت طرح تبادل سوخت راه به جایی نبرد. به همین دلیل ما تولید سوخت مورد نیاز برای راکتور های تحقیقاتی را آغاز کردیم.

برخی گمانه زنی ها در مورد نظر مساعد رهبری در خصوص ریاست جمهوری شما وجود دارد، نظر شما چیست؟
من فرد مورد نظر هستم؟ چه کسی گفته؟ نه، نه، نه، من فکر نمی کنم.

آیا برای ریاست جمهوری کاندیدا خواهید شد؟
خیر.

شما کلا یک کاندیدا نیستید؟
خب زمانی که می گویید کلا، باید گفت کسی از آینده خبر ندارد.

اجازه دهید در مورد اینکه ایران و غرب به کدام سو می روند، صحبت کنیم. واضح است که غرب قصد کوتاه آمدن ندارد. پیش بینی شما از بهترین و بدترین سناریوها چیست؟
من سناریویی تحت عنوان بدترین ندارم و فکر می کنم که این مشکل حل می شود.

چگونه، آیا یکی از طرف ها عقب می نشیند؟
نه، نه، نه، عقب نشینی وجود ندارد.

شما چه پیش بینی دارید؟
ما برای درک نگرانی های غرب و تلاش برای تعدیل آنها از طریق تمامی ابزار ممکن شامل پروتکل الحاقی 3.1، تبدیل فتوای رهبری به یک سند سکولار الزام آور که دولت را ملزم به اجرای آن می کند، آمادگی داریم. دولت هم اکنون نیز ملزم به این فتوا است اما برخی در غرب آن را یک سند مذهبی می دانند. به همین دلیل می توانیم آن را به یک سند قانونی رسمی در سازمان ملل تبدیل کنیم. همچنین ما آماده ایم از تمامی مفاهیم و مکانیسم ها و معاهده ها برای از بین بردن نگرانی های طرف مقابل اقدام کنیم. در همین حال ما از طرف مقابل نیز انتظار داریم حق ما در تکنولوژی صلح آمیز هسته ای شامل غنی سازی را به رسمیت بشناسند. سپس در شرایطی که ما حق غنی سازی در تمامی سطوح را داریم، همان طور که رئیس دولت ایران نیز گفته است، می توانیم به طور داوطلبانه غنی سازی را زیر 5 درصد محدود کنیم و در مقابل تضمین تامین سوخت برای راکتور ها را دریافت کنیم. به عقیده من در صورتی که نیت خوبی داشته باشیم و هر دو طرف انگیزه داشته باشیم، غلبه بر این مشکل امکان پذیر است. ما نگرانی های شما را رفع می کنیم و شما نیز حقوق ما را به رسمیت می شناسید، در این صورت چه کار دیگری باید انجام داد؟

زمانی که نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، تصویر بمب کارتونی با خطی قرمز بر روی آن را در مجمع عمومی سازمان ملل نمایش داد، چه چیزی به ذهن شما خطور کرد؟
آرزو می کردم او چنین کاری نکرده بود. همه از این رویکرد سطح پایین وی متعجب شدند. این یک اقدام بچه گانه بود. مخاطبان نتانیاهو متوجه شدند که وی با آنها بازی می کند و ادعا ها نیز نه مبنای تکنیکی، بلکه مبنای کارتونی دارد.

در مورد سوریه، آیا هیچ شرایطی وجود دارد که طبق آن شما از حمایت از حکومت این کشور دست بکشید؟
نه، نه، نه. زمانی که از سوریه سخن می گوییم، از مردم سوریه حرف می زنیم. اکنون زمان آن رسیده تا ایران و دیگر کشورهای منطقه برای پای میز مذاکره کشاندن معارضان و دولت سوریه تلاش کنند تا مشکل از طریق یک راهکار سوری حل شود. ما مخالف هر گونه مداخله خارجی هستیم. این مردم سوریه هستند که باید تصمیم بگیرند. دولت سوریه نیز برای یک روند طبیعی سیاسی معمول آماده است که به انتخابات ریاست جمهوری منجر می شود. هر کسی که در انتخابات پیروز شود، می تواند رئیس جمهور شود. اگر اسد پیروز انتخابات باشد، وی رئیس جمهور خواهد شد.