غرویان: حوزه علمیه کتابی درباره آزادی عرضه نکرده است

یک عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) العالمیة با بیان اینکه ترس از تکفیر و ... باعث می شد که اندیشمندان اسلامی به مباحثی مانند آزادی نپردازند، گفت: روایاتی دال بر مبحث آزادی وجود دارد که باید مورد مداقه قرار گیرند.

به گزارش خبرنگار مهر، چهارمین نشست اندیشه های راهبردی با حضور مقام معظم رهبری به مقوله آزادی پرداخت. ایشان در این نشست مراجعه به نظرات متفکران غربی برای پژوهش در مفهوم آزادی را مفید دانستند، زیرا که غربیها در تدوین منظومه فکری در باب آزادی و تضارب آرا در این خصوص سابقه زیادی دارند. معظم له پرهیز از نگاه تقلیدی را میز شرط اصلی مراجعه به متفکران غرب دانستند. در این خصوص حجت الاسلام والمسلمین محسن غرویان از اساتید حوزه و عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) العالمیة به سؤالات خبرنگار مهر پاسخ داد که از نظر می گذرد.

*چرا جامعه ما دارای سنتی قوی در خصوص آزادی نیست؟
نویسندگان، علما، مراجع، کارشناس مذهبی و دانشمندان ما در مورد آزادی اثری ننوشتند و تحقیقی در مورد آزادی صورت نگرفته است. یعنی یکی از مباحث مظلوم اسلامی، همین بحث آزادی است. غربیها امثال «جان استوارت میل» و بعضی فیلسوفان دیگر مانند «آیزیا برلین» و دیگران در باب آزادی آثار تحقیقی زیادی منتشر کردند، اما دانشمندان ما مانند علامه طباطبایی و شهید مطهری و ... اثری در مورد آزادی ندارند.

 در این زمینه ما کار نکردیم و نویسندگان ما باید این بحث را شروع کنند و خود همین جلسه ای که در حضور مقام معظم رهبری تشکیل شد و از فضلا و فرهیختگان دعوت کردند تا به این موضوع بپردازند، نقطه آغاز خوبی است که نویسندگان و محققان ما مستقلا آثاری را در باب آزادی بنویسند.

شخصی از بنده پرسید که شما در حوزه علمیه چند کتاب در باب آزادی دارید که عرضه کنید؟ من دیدم ما هیچ کتابی در این باره نداریم و منظور مقام معظم رهبری همین است که این بحث هم به عنوان یک موضوع انسان شناختی، جامعه شناختی باید مورد تحقیق و پژوهش جدی قرار بگیرد.

*منظور ما این بود که به چه علت کمتر به بحث آزادی پرداخته شده است؟
فکر می کنم ترس وجود داشته و دارد که نویسندگان ما وارد این بحث نشدند، یعنی می ترسند که حرفهایی بزنند و بعد مورد تکفیر قرار بگیرند. ترسی برای ورود به این بحث تاکنون بوده است، اما خود برگزاری این نشست ترس را از بین می برد تا نویسندگان ما وارد این مباحث شوند، البته کار علمی و تحقیقی براساس دلیل و برهان و سند و مدرک باید صورت گیرد.

روشن است که ما لیبرالیسم غربی را که براساس تفکر اومانیستی غربی(انسان شناسی طبیعت محور) است قبول نداریم ولی به هر حال ما هم روایاتی دال بر مبحث آزادی داریم؛ مثل حدیث معروف که امیرالمؤمنین(ع) فرمودند:«و لا تَکُن عَبدَ غَیرِکَ و قد جَعَلَکَ اللهُ حُرَّاً» بنده دیگری نباش خداوند تو را آزاد آفریده است. همین کلمه های «حر» و«حریت» باید مورد مداقه قرار گیرد و بحثهای زیادی در اطراف آن می توان مطرح کرد.

آزادی که ما می گوئیم با آزادی که لیبرالیسم غربی مطرح می کند، چه تفاوتی دارد و واقعا آزادی حقیقی انسان کی تأمین می شود؟ آیا آزادی که ما می گوئیم آزادی حقیقی است و یا آزادی که غربیها (لیبرالیستها) مطرح می کنند آزادی حقیقی است و به چه دلیل؟ به هر حال اگر ما حرف خودمان را ثابت کنیم باید دلیل بیاوریم. اگر حرف آنها می خواهد بر ما ثابت شود باید دلیل بیاورند، ادله آنها چیست؟، فکر می کنم این اختلافها به دو نوع انسان شناسی بر می گردد؛ یک انسان شناسی اسلامی داریم و یک نوع اسلام شناسی غربی داریم یا به عبارتی یک انسان شناسی در الهیات و ادیان الهی و یک انسان شناسی در مکاتب بشری داریم که چنین اختلافهایی را ایجاد می کند.

این انسان شناسی‌ها دو مفهوم از آزادی را نتیجه می دهد، اینها باید با یکدیگر مقایسه شود و بعد آزادی در علوم انسانی دیگر مثل اقتصاد، جامعه شناسی، تعلیم و تربیت، حقوق و ... خود را نشان می دهد. محققین ما به خاطر همان ترسی که بیان شد وارد این مباحث نشدند اما اکنون جا دارد که براساس فرمایشات مقام معظم رهبری این تحقیقات هم در حوزه و هم در دانشگاه صورت گیرد و بهترین فرصت برای این گونه تحقیقات و پژوهشها اکنون است.

چگونه می توان آرای متفکران غربی را بومی و در آن اندیشه ورزی کرد تا به مقوله تقلید نینجامد؟
این مسأله بسیار ظریف است، تشخیص اینکه مثلا یک نویسنده ما دارد تقلید یا تحقیق می کند  کار ظریفی است. به راحتی نمی توان یک محقق و متفکر و یا نویسنده ای را مقلد یا محقق بنامیم. ممکن است کار او را تقلید بدانیم اما او خودش این کار را مقتضای تحقیق می داند. اینجاست که باید بحثهای دقیق علمی و کارشناسی در این ارتباط صورت گیرد.

دو نفر ممکن است دو تعریف از انسان، هدف زندگی، سبک زندگی و حتی تقلید و تحقیق داشته باشند، اینها بحثهای بسیار ظریفی است که مقام معظم رهبری اشاره کردند و کار متفکرین جامعه است که اینها را تشخیص دهند. مشکلی که اکنون در حوزه مفاهیم انسانی مانند آزادی وجود دارد این است که ما متفکر اسلامی کم داریم؛ عالم اسلامی، اسلام شناس و اسلام دان داریم اما متفکر اسلامی مانند علامه طباطبایی و شهید مطهری کم داریم. این بحثها احتیاج به تفکر دارد و در یک فضای آزاد کاملا علمی نظرات باید مطرح شود تا مرز تحقیق و تقلید از هم جدا شود.