فرصت مشق نوشتن نداریم

 محمد اقبالیان*- راه‌اندازی بورس ارز چند هفته‌ای است که خبرساز بوده، روز دوشنبه هم خبرهای ضدونقیض توقف و راه‌اندازی این طرح به خبر اول اقتصادی تبدیل شد؛ آن هم در شرایطی که قیمت‌ها در بازار آزاد همچنان در حال پیشروی است و به نظر هم نمی‌رسد این رشد به این زودی‌ها متوقف شود.

 به هر حال توقف احتمالی راه‌اندازی بورس ارز اهالی بازار سرمایه را بعد از سال‌ها به یاد تجربه بورس کالا می‌اندازد. در آن روزها هم با توجه به اقتصاد دولتی حاکم، بسیاری از قیمت‌ها به صورت دستوری تعیین می‌شد به همین علت و زیر سایه بعضی ملاحظات، بسیاری مخالف انتقال معاملات به بازاری رقابتی و شفاف بودند. با همین تجربه می‌توان نتیجه گرفت که بورس ارز هم ترسی مشابه را به فعالان و به‌خصوص قدیمی‌های بازار ارز تزریق می‌کند. آنها بیم از آن دارند که راه‌اندازی یک بورس جدید تنها به چند نرخی‌تر شدن بازار منجر شود و روزهای سخت‌تری از راه برسد. در سوی دیگر بانک مرکزی هم چندان تمایلی به فعالیت بورس ارز ندارد هرچند که در هفته‌های اخیر تلاش کرده کمتر این مخالفت را عیان کند.

واقعیت این است که بانک مرکزی از روز اول میلی به شراکت با بازار سرمایه برای کنترل قیمت ارز نداشت. تجربه معاملات آتی سکه هم نشان می‌دهد در روزهایی که قیمت سکه بی‌مهابا به سوی یک‌میلیون تومان پیش می‌رفت، رییس کل بانک مرکزی اختیار از دست داد و نه تنها تقصیر را به پای بورس کالا و مشتریانش نوشت بلکه معاملات آتی را به قمار تشبیه کرد. نتیجه اینکه بانک مرکزی در این مورد خاص هم نگران است اختیار کنترل بازار ارز و قیمت‌هایش را در صورت راه‌اندازی یک بازار جدید از دست بدهد. البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که در خصوص بورس ارز دست‌کم بخش خصوصی محق به نظر می‌رسد و نگرانی‌اش از چندنرخی شدن بازار هم پربیراه به نظر نمی‌رسد.

به عبارت دیگر می‌توان گفت در بازار ارز مورد نظر وزارت اقتصاد، دو گروه ارز عرضه می‌کنند؛ اول، بانک مرکزی و دوم صادرکنندگان. به این ترتیب از آنجا که به احتمال قریب به یقین، قیمت‌ها یا حداکثر آن از سوی بانک مرکزی تعیین خواهد شد، بخش خصوصی دستاوردی جز زیان نخواهد داشت. این به آن معناست که چون معامله‌گران در بورس ارز واجد مشخصاتی تعریف می‌شوند و مابقی برای خرید و فروش باید به بازار آزاد بروند و سراغ صرافی‌ها را بگیرند، عملا قیمت بورس ارز به نرخ جدیدی در بازار چند نرخی تبدیل خواهد شد. در این میان هم صادرکننده چاره‌ای نخواهد داشت به جز اینکه ارز خود را ارزان‌تر از بازار آزاد در بورس به فروش برساند.

با این اوصاف توقف راه‌اندازی بورس ارز یا تعلیق آن دست‌کم فعلا می‌تواند خبر خوشحال کننده‌ای باشد چون به نظر می‌رسد در شرایط فعلی این بازار جدید نه تنها نمی‌تواند گرهی از کار بازار باز کند بلکه بر تعدد قیمت‌ها هم دامن می‌زند ضمن اینکه این بورس دیکته نانوشته‌ای است که غلط فراوان خواهد داشت اما در شرایط حساس کنونی بازار ارز، فرصت مشق و تمرین و احتمالا غلط را ندارد. باید این واقعیت را پذیرفت که باتوجه به کاهش درآمد نفتی رشد قیمت دلار چندان هم کاذب نیست اما راه‌حل مطمئن در حال حاضر انتخاب راهی پرریسک نیست بلکه باید با باز کردن راهی جدید امکان ورود ارز را افزایش دهیم و با بستن راه سوداگران، آرامش را به بازار بازگردانیم.

*کارشناس بازار سرمایه