گفت‌وگوی جلیلی-اشتون و اثر پروانه‌ای در آشوب خاورمیانه

فرارو- یک استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل گفت: «به نظر می رسد دیدارهای غیرمترقبه اخیری که صورت می پذیرد، در یک بهم پیوندی در پی ایجاد یک فضای جدید و عبور از بن بست حاضر است. اما عبور از این بن بست به یک زایمان بزرگ تاریخی در هر دو جبهه نیاز دارد.»

قرار است امروز سه شنبه دیداری غیررسمی میان جلیلی و اشتون در استانبول انجام شود. شب گذشته نیز دیداری میان عباسی و آمانو در سازمان بین المللی انرژی هسته ای و در پشت درهای بسته صورت گرفت. آیا این دیدارها می تواند معنای خاصی داشته باشد و به پیشرفت مسئله هسته ای ایران در جهت حل نهایی آن کمک نماید؟

دکتر مهدی مطهرنیا استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با فرارو گفت: «امروز ما در فضایی از تحرکات در منطقه خاورمیانه هستیم که هر حرکت هرچند به ظاهر فاقد اهمیت نفسانی و انفرادی، می تواند تاثیر و تاثرات بسیار مهمی به جا بگذارد.»

وی ادامه داد: «به عبارتی دیگر خاورمیانه در لبه آشوب قرار دارد و با قرار گرفتن خاورمیانه در لبه آشوب، تئوری مربوط به آن باید مورد توجه قرار گیرد. در نظریه آشوب جمله مشهوری از رینولدز هواشناس و متخصص نظریه آشوب وجود دارد که می گوید اثر پر پروانه در برزیل موجب طوفان در تگزاس می شود.»

وی افزود: «از این رو بنده بر این باور هستم که نمی توان هیچ مسئله کوچکی حتی دیدارهای دوستانه در محیط آشوب ناک خاورمیانه میان بازیگران این صحنه بسیار جدی را کم اهمیت تلقی کرد.»

این استاد دانشگاه اظهار کرد: «آنچه امروز ایالات متحده آمریکا به عنوان سردمدار جبهه غرب در نظام بین الملل دنبال می کند، تسلط کامل بر خلیج فارس است که با مانور دریایی اخیر از تعریف نظری در دکترین امنیت ملی آمریکا برای قرن بیست و یکم خارج و به تعریف عملیاتی تبدیل می شود.»

وی ادامه داد: «مانور 2012 آمریکا در زمان اوباما یادآور مانور نیروی دریایی آمریکا در سال 1907 میلادی است که برای کنترل اروپا انجام شد.»

وی افزود: «در چنین فضایی بحران سوریه در وضعیتی جدی جهت تمرکز کنشگران برای انتقال قدرت از بشار اسد به وضعیت پسا بشار اسد قرار گرفته است.»

این کارشناس مسائل بین الملل تصریح کرد: «به نظر می رسد کنشگران و حامیان منطقه ای بشاراسد به این نتیجه رسیده اند که این نقل و انتقال قدرت باید در فضایی آرام صورت بگیرد. لذا نشست های مختلفی در قاهره در جریان است و نشست جلیلی و داوود اغلو در ترکیه نمی تواند در این زمینه صحبتی را در پشت درهای بسته نداشته باشد.»

مطهرنیا گفت: «در فضای ناشی از اجلاس شانزدهم غیرمتعهدها در تهران و در حالی که هنوز اجلاس به پایان نرسیده بود؛ پیش نویس بیانیه آمانو علیه ایران در آژانس بین المللی انرژی هسته ای روی خروجی سایت گذاشته می شود. ولی همین بیانیه تبدیل به قطعنامه ای می شود که 1+5 در شورای حکام آن را به رای می گذارند و این بار دوستان ایران یعنی روسیه و چین جزو نویسندگان پیش نویس قطعنامه علیه ایران هستند و این قطنامه با 31 رای مثبت، سه رای ممتنع و یک رای مخالف کوبا به تصویب می رسد.»

وی خاطرنشان کرد: «اگر چه این قطعنامه ارجاعی به شورای امنیت ندارد؛ اما می تواند زمینه ساز مدیریت اعمال فشار بیشتر و زمینه ساز درخواست قطعنامه دیگری در شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی ایران باشد.»

وی تصریح کرد: «اینجاست که سفر عباسی رئیس سازمان انرژژی هسته ای ایران به وین و سخنرانی دیروز او و دیدارش با آمانو در پشت درهای بسته از اهمیت جدی برخوردار می شود.»

این استاد دانشگاه تاکید کرد: «در چنین فضای آشوب ناکی بیان هر جمله ای باید با تعمق، گستره نگری و ژرفابخشی استراتژیک انجام شود. چنانچه سخنرانی عباسی در صحن علنی آژانس بین المللی هسته ای بازتاب ها و پیامدهای خاصی را به دنبال دارد و صحبت فرماندهان نظامی ما در کنفرانس های خبری می تواند هم فرصت ساز و هم فرصت سوز باشد.»

مطهرنیا گفت: «در این چارچوب است که به نظر می رسد نشست جلیلی و اشتون اگرچه غیررسمی است؛ اما بسیاری از نشست های غیررسمی است که تکلیف نهایی نشست های رسمی را در فضایی غیررسمی رقم می زند.»

وی ادامه داد: «لذا بر این باورم که ما نمی توانیم در چنین فضای در هم تنیده ای از پدیده های تو در توی موثر و متاثر از هم، دیدار جلیلی و اشتون را به یک مهمانی شام دونفره یا چندنفره محدود کنیم.»

وی افزود: «به نظر می رسد دیدارهای غیرمترقبه اخیری که صورت می پذیرد، در یک بهم پیوندی در پی ایجاد یک فضای جدید و عبور از بن بست حاضر است. اما عبور از این بن بست به یک زایمان بزرگ تاریخی در هر دو جبهه نیاز دارد.»

وی تاکید کرد: «اگر هر کدام از این جبهه ها حاضر به این زایمان بزرگ تاریخی نباشند و در مواضع خود تعدیل ایجاد نکنند و در دهلیزهای بحران های گفت واژگانی و گفتمانی خود بمانند، هیچ تحرک سیاسی بن بست شکنی در این زمینه صورت نخواهد پذیرفت. بلکه این نشست ها اثری متفاوت و ضد خود خواهد داشت و زمینه افزایش اصطکاک های بیشتر آینده را فراهم خواهد کرد.»

وی در پایان تاکید کرد: «تنوع و تکثر جلسات در ارتباط با پدیده های مختلف در یک منطقه جغرافیایی آشوب ناک، زمانی مثبت است که این زایمان های بزرگ تاریخی را ایجاد کند و اگر نتواند به طور طبیعی به این زایمان های بزرگ تاریخی تبدیل شود منجر به نوعی سزارین تاریخی خواهد شد و جراحی موجود در این  زمینه می تواند خاورمیانه را با آشوب های هزینه آوری روبرو کند.»