آسمان قم خردلی شد

وقتی آفتاب رنگ می‌بازد و آسمان خردلی می‌شود، وقتی نفس نای بیرون آمدن از سینه را ندارد، وقتی چشم‌ها گریان می‌شوند و حنجره‌ها می‌سوزند، یعنی باز هم مهمانان ریزدانه از راه رسیدند تا واژه مزاحمت را تمام قد معنا کنند.
 
اینها همان مهمان ناخوانده‌ای هستند که آرام آرام بدون اینکه کسی جلوی آنها را بگیرد وارد شهر می‌شوند و همه جا را در سیطره خود می‌گیرند. لحظه لحظه زندگی شهروندان را کدر می‌کنند و اراده‌ای به کوچکی ریزدانگی آنها برای جلوگیری از فراز و فرودشان وجود ندارد.
 
جولان ریزگردها در سال‌های اخیر به ویژه در ماه‌های گرم و خشک یکی از مهم‌ترین مشکلات شهروندان قم محسوب می‌شود و غبارهای نفس‌گیر بر زندگی مردم سایه افکنده است.
 
حسین خویی شهروندی که به خاطر نوع کارش مجبور است در فضای باز کار کند، می‌گوید: در بعضی از روزها شدت گرد و غبار به حدی زیاد است که نفس کشیدن در هوای آزاد برای ما دشوار است.
 
وی می‌گوید: هر وقت که هوای قم از بروز گرد و غبار تیره و تار می‌شود مجبوریم کارمان را تعطیل کنیم و این پدیده ما را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرده است.
 
از سویی دیگر با وجود اینکه در روزهای غباری، شهروندان ترجیح می‌دهند از منزل خارج نشوند ولی نفوذ ریزگردها در خانه‌ها امان آنها را بریده و ماندن در خانه را برای آنها سخت می‌کند.

هرا حسینی بانوی خانه داری که از شدت گرد و غبار کلافه است می‌گوید: هر روز وسایل خانه را گردگیری می کنم ولی پس از چند ساعت با اینکه در و پنجره‌ها بسته هستند دوباره گرد و غبار روی اسباب و وسایل خانه می‌نشیند. این مسئله برای ما به یک معضل تبدیل شده و آرامش را از ما گرفته است.
 
آیا سلامت و زندگی شهروندان برای مسئولان اهمیتی ندارد که برای برطرف شدن این معضل چاره‌ای اندیشیده نمی‌شود؟

 

100 هزار نفر در معرض ابتلا به بیماری‌های ریوی
 
در گذشته آلودگی هوای قم ناشی از آلاینده‌های صنعتی و خودروها بود اما در دو سه سال اخیر آلودگی ناشی از ریزگردهای خارجی و داخلی به این آلاینده ها اضافه شده و شرایط تنفس را برای مردم این کلانشهر سخت‌تر کرده است.
 
هجوم خاموش این ریزگردها سلامت شهروندان را به خطر انداخته و باعث تشدید بیماری های عفونی، ریوی و انسدادی می شود و در این میان افرادی که از سابقه این بیماری ها برخوردارند نسبت به افراد سالم بیشتر آسیب می بینند. به گونه ای که در دو سال اخیر میزان مراجعه شهروندان به بیمارستان ها و مطب های پزشکان افزایش یافته است.
 
علاوه بر این، آثار و تبعات این پدیده نامیمون چنان بر سلامت شهروندان سایه افکنده که بنا بر اعلام کارشناسان امر، در سال‌های اخیر سن ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی پایین آمده است.
 
به گفته ابوالفضل مظفری فوق تخصص ریه تعداد مبتلایان به برونشیت و آسم در کشور ما حدود 6 درصد است و اگر این آمار و ارقام را به صورت تخمینی برآورد کنیم حدود 100 هزار نفر در استان قم در معرض ابتلا به بیماری‌های ریوی هستند.

 پدیده گرد و غبار علاوه بر آلودگی هوا و شیوع بیماری های ریوی و عفونی، باعث بروز اختلال در زندگی روزمره شهروندان، تعطیلی مدارس و ادارات و تحمیل هزینه های سنگین به مدیریت شهری و نهادها شده است.
 
در این میان علت پیدایش ریزگردها در استان های مختلف مورد بحث کارشناسان است. شهروندان استانهای غربی کشور به لحاظ خشک شدن تالاب های عراق و عربستان هر از چند گاهی مهمان ریزگردهای عربی هستند و آلوده ترین روزهای زندگی خود را سپری می کنند اما شرایط استان قم کمی متفاوت از استان های غربی است.
 


دلایل پیدایش گرد و غبار
 
به گفته محمودعلی رکنی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان درصد بالایی از گرد و غبارهای استان منشا محلی دارد و درصد کمی از آن مربوط به ریزگردهای خارجی است.
 
وی مهمترین دلیل وقوع گرد و غبار در استان را عدم تامین حقابه های زیست محیطی دریاچه نمک و حوض سلطان عنوان می‌کند و می‌گوید: از بین رفتن پوشش گیاهی و کاهش قابل توجه باغ ها از دیگر عوامل افزایش گرد و غبار است.
 
رکنی بر این باور است که قم دارای 14 هزار هکتار باغ بود و این شهر در حصاری از باغ ها محصور بود که این ویژگی عامل مهمی برای جلوگیری از بروز گرد و غبار بود.
 
به گفته وی استاندارد گرد و غبار 150 میکروگرم بر متر مکعب است که این میزان در برخی از مواقع به 500 تا 600 میکروگرم رسیده است.
 


مزاحمت برای سایر استان‌ها
 
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان در پاسخ به این دغدغه که اگر گرد و غبار استان منشا محلی دارد، آیا امکان مزاحمت برای استان های شرقی کشور را دارد می‌افزاید: استانهای شرقی می توانند متاثر از گرد و غبار قم شوند اما این استانها به لحاظ شرایط آب و هوایی و زیست محیطی دچار این مشکل هستند.
 
وی نقش تخریب محیط زیست را در افزایش گرد و غبار مهم می‌داند و می‌گوید: تخریب محیط زیست و آلودگی ها محصول مدیریت غیراصولی و استفاده غیرمنطقی بشر است.
 
رکنی رعایت سه عنصر حفاظت محیط زیست، عدالت اجتماعی و شکوفایی اقتصادی را حائز اهمیت می‌داند و می‌افزاید: انسان باید روابط خود و محیط زیست را هوشمندانه تعریف کند تا به توسعه پایدار دست یابیم. اگر از این سه عنصر در بستر مفاهیم معنوی، الهی و انسانی استفاده شود می توانیم توسعه پایداری داشته باشیم و اگر توسعه پایدار ادامه داشته باشد رضایتمندی مردم افزایش می یابد.
 
اظهارات رکنی در مورد منشا داخلی پیدایش گرد و غبار این دغدغه را جدی‌تر می‌کند که چرا با وجود آسان‌تر بودن مقابله با منشا داخلی گرد و غبار، تدبیر جدی انجام نمی‌شود.
 
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بر این باور است که در فرایند اداری، اجرایی و عملیاتی باید به جا و هوشمندانه عمل کرد چراکه در هر فرایندی اگر بخواهیم اصولی عمل کنیم با اعتبارات اندکی می‌توانیم به نتیجه برسیم اما اگر فعالیت‌ها هوشمندانه نباشد مشکلات هزینه‌ای به وجود خواهد آمد.
 
وی ادامه می‌دهد: در سطح ملی، اعتبارات شرایط مناسبی دارد ولی باید به سمتی سوق پیدا کنیم که مسائل زیست محیطی در چارچوب قوانین و مقررات عملیاتی شود.
 
رکنی می‌گوید: باید دغدغه های زیست محیطی شهروندان و مسئولان را بالا ببریم تا حفاظت از محیط زیست را در دستور کار قرار دهند و زندگی آنها با محیط زیست عجین شود.
 


راهکارهای مقابله با گرد و غبار
 
از بین راهکارهایی که برای مقابله با پدیده گرد و غبار در نظر گرفته شده، توسعه جنگلها و فضای سبز مهمترین راهکار محسوب می شود. این مهم در قالب ایجاد کمربند سبز در قم پیگیری شده که در روزهای پایانی سال گذشته با مشارکت مدیریت شهری و محیط زیست 124 هزار اصله نهال کاشته شد و منابع طبیعی نیز اقدام به توزیع 250 هزار اصله نهال در بین شهروندان کرده است.
 
به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست علاوه بر کاشت نهال، ایجاد پارک‌های محله‌ای نیز باید تقویت شود که مدیریت شهری در این زمینه اقدامات موثری انجام داده است.
 
رکنی اختصاص حقابه های زیست محیطی دریاچه نمک و حوض سلطان را از دیگر راهکارهای مهم مقابله با این پدیده عنوان می‌کند و معتقد است: پیشنهاد دادیم حوض سلطان به منطقه شکار ممنوع تبدیل شود و دریاچه نمک هم جزو تالاب های حفاظت شده محسوب شود تا اعتبار و حقابه آن تامین شود.
 
به اعتقاد وی در حال حاضر هم افزایی و همکاری خوبی بین نهادها و مدیریت شهری برای جلوگیری از پیدایش گرد و غبار وجود دارد.
 
با این وجود به نظر می‌رسد تجربه فعالیت نهادهای مختلف برای جلوگیری از پیدایش گرد و غبار چندان هم چنگی به دل نمی‌زند و ریزگردها بلای جان شهروندان شده‌اند. شاید با ایجاد مدیریت فراگیر، چند جانبه و یکپارچه که در کنار تدوین سازوکارهای مناسب، از اعتبار لازم برخوردار باشد بتوان این بلای نفس گیر را فرونشاند.