هشدار درباره حذف نام هاشمي در خاطره‌نگاری‌ها

رئيس كتابخانه مجلس با انتقاد از بسياري خاطره‌نگاري‌هاي مربوط به انقلاب و جنگ گفت: با اين وضعيت حدس مي‌زنم كساني كه از اين به بعد تاريخ جنگ را مي‌نويسند، كمتر نامي از آقاي هاشمي بياورند يا در زمينه تحولات سياسي، اسم برخي شخصيت‌ها را كمتر بياورند.

رسول جعفريان درباره وضعيت خاطره‌نگاري‌ها با موضوع حوادثي مانند انقلاب يا جنگ گفت: در 10 ـ 15 سال گذشته يك سري خاطرات منتشر شده است كه تحت تاثير تغييرات سياسي بوده كه در ايران اتفاق افتاده است. نويسندگان بسياري از اين خاطرات، خودشان افراد سياسي و صاحب منصب بوده و يا هستند.

مشاور فرهنگي رئيس مجلس شوراي اسلامي سپس از تاثير اين وابستگي در نوشته‌هاي افراد يادشده سخن گفت و تاكيد كرد: به هر حال اين وابستگي به حزب يا يك گروه سياسي خاص، روي نوشته‌هاي اين افراد تاثير گذاشته است؛ در حالي كه تاريخ‌نويسي علمي بايد فارغ از اين مسائل باشد و اين نكته در مراكز تاريخ‌پژوهي ما هم رعايت نمي‌شود.

اين پژوهشگر حوزه تاريخ افزود: البته ما درباره جنگ مشكل خاصي نداريم؛ چون تقريباً همه به يك شيوه به جنگ نگاه مي‌كنند، اما خطوط سياسي و اشخاص و احزاب به دليل اينكه هر 5 يا 10 سال دچار يك پالايش مي‌شوند، خود به خود كساني كه بعداً خاطراتشان را مي‌نويسند، نسبت به قبلي‌ها كوتاهي خواهند كرد.

جعفريان ادامه داد: من به خصوص حدس مي‌زنم كساني كه از اين به بعد تاريخ جنگ بنويسند، كمتر نامي از آقاي هاشمي رفسنجاني بياورند يا اگر بخواهند درباره بعضي تغيير و تحولات سياسي سخن بگويند، اسم برخي شخصيت‌ها را كمتر بياورند.

رئيس موزه، مركز اسناد و كتابخانه مجلس شوراي اسلامي افزود: راهي كه من به پژوهشگران پيشنهاد مي‌دهم، اين است كه وقتي خاطرات را مي‌خوانند، به اصل وقايع توجه كنند و از تحليل‌هاي راوي بگذرند. تحريف هميشه اين نيست كه چيزي را اضافه كنند. گاهي اوقات با كم كردن از واقعه‌اي هم تحريف مي‌كنند.

جعفريان در پاسخ به اين سئوال كه "شما به عنوان يك پژوهشگر تاثير اين تحريف‌ها را بيشتر در چه حوزه‌اي بارزتر مي‌دانيد؟" و "آيا اين مسئله را در كتاب‌هاي درسي تاريخ دانش‌آموزان مشاهده كرده‌ايد؟" گفت: تاريخ‌نويسي در مواردي كه براي استفاده عموم است و يا در حوزه كتاب‌هاي درسي و يا آنهايي كه مجوز نشر مي‌گيرد، معمولاً بايد مورد تائيد بعضي مراكز باشد و همين است كه مشكل ايجاد مي‌كند.

وي با تاكيد بر لزوم واقع‌گرايي در نقل تاريخ افزود: اين مشكل باعث شده دانشگاه‌هاي ما هم زير بار اين نوع تاريخ نروند و بگويند كه شما زيادي سياسي هستيد؛ يكي از دلايلي كه دانشگاه‌هاي ما زياد در تدوين تاريخ انقلاب مشاركت نمي‌كنند، همين است. واقعاً هم اگر تاريخ با اهداف سياسي روز نوشته شود، اين ديگر تاريخ نيست و مي‌شود تاريخ سياسي همان روز.

رئيس كتابخانه مجلس در پاسخ به اين سئوال كه "فكر نمي‌كنيد در خود فيلترهايي هم كه كتاب‌هاي تاريخي بايد از آنها عبور كنند تا به صورت كتاب به دست مخاطب برسند، مقداري سليقه‌اي عمل مي‌شود؟" گفت: سلايق آنها سلايق سياسي روز است؛ از سال 1388 به بعد تغييري اساسي در تاريخ‌نويسي‌ها رخ داده است، خيلي از شخصيت‌ها به تدريج در حال فراموشي هستند.

جعفريان اضافه كرد: حق اين است كه در تاريخ‌نويسي ما زمان خاصي را مد نظر داشته باشيم و واقعاً ببينيم در آن بازه زماني، شرايط چگونه بوده است؟ كانّه اگر كسي از نظر خبري فراموش مي‌شود و نه در تلويزيون مي‌آيد و نه در مطبوعات هست، بايد از تاريخ هم حذف شود.

وي ادامه داد: ما دخالتي در كار سياسيون نمي‌كنيم، اما به لحاظ تاريخ‌نويسي انتظارمان اين است كه واقع‌بيني حاكم باشد و تاريخ‌پژوهان سعي كنند هر كسي را در حد و اندازه خودش و نه بالاتر يا پائين‌تر از آن، مطرح كنند. جاي آدم‌ها روي زمين است و ما هم آنها را روي زمين مي‌خواهيم و نبايد آنها را روي عرش ببريم؛ چرا كه كار تاريخ‌نويسي روي فرش است نه عرش.

رسول جعفريان همچنين با اشاره به آفت‌هاي اين شيوه تاريخ‌نويسي كه به كتب درسي رسوخ كرده است، گفت: شايد نوشتن تاريخ معاصر براي دانش‌آموزان يكي از بدترين تجربه‌هاي ما بعد از انقلاب باشد. البته من تاكيد مي‌كنم كه ممكن است بخشي از ملاحظات درست باشد، ولي خيلي دوست دارم يك دانشجو موضوع پايان نامه خود را تغييرات گسترده‌اي قرار دهد كه در نقل تاريخ معاصر در كتب درسي صورت گرفته است!