حمله پانیک یا پانیک اتک نوعی حالت روانی است که به طور ناگهانی و بدون دلیل مشخصی رخ می‌دهد و با احساس ترس شدید یا ناراحتی همراه است. این حمله معمولاً به سرعت شروع شده و به اوج خود می‌رسد (معمولاً طی چند دقیقه)، و اغلب با علائم فیزیکی و روانی مانند تپش قلب، تنگی نفس، لرزش، احساس خفگی و حتی ترس از مرگ همراه است. حملات پانیک می‌توانند بسیار ناتوان‌کننده باشند و در صورتی که به طور مکرر رخ دهند، ممکن است به اختلال پانیک (Panic Disorder) منجر شوند.
به گزارش سلامت نیوز؛ این حملات معمولاً کوتاه‌مدت هستند (به طور متوسط بین 5 تا 20 دقیقه طول می‌کشند)، اما شدت علائم آن می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی فرد بگذارد. درک درست این اختلال و تفاوت آن با سایر مشکلات روانشناختی می‌تواند به مدیریت بهتر آن کمک کند.
در دنیای روانشناسی، اختلالات مختلفی وجود دارند که ممکن است علائم مشابهی با حملات پانیک داشته باشند. با این حال، هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند که آن‌ها را از پانیک اتک متمایز می‌کند. در ادامه، به بررسی تفاوت حملات پانیک با برخی از رایج‌ترین اختلالات روانشناختی می‌پردازیم.
اختلال اضطراب عمومی (Generalized Anxiety Disorder) یا( GAD) به حالتی اطلاق می‌شود که فرد به صورت مداوم و مزمن دچار نگرانی و اضطراب در مورد مسائل مختلف زندگی است. در این اختلال، اضطراب معمولاً تدریجی است و به یک موضوع خاص (مانند مسائل مالی، روابط یا کار) مرتبط می‌شود.
اما در حملات پانیک، اضطراب به صورت ناگهانی و بدون هیچ محرک یا دلیل واضحی بروز می‌کند. این حملات اغلب با علائم فیزیکی شدید مانند تپش قلب، تعریق و حتی احساس از دست دادن کنترل همراه هستند. همچنین، در حالی که اضطراب عمومی می‌تواند ساعت‌ها یا حتی روزها طول بکشد، حملات پانیک معمولاً ظرف چند دقیقه به اوج می‌رسند و سپس کاهش می‌یابند.
فوبیا یا ترس‌های خاص (Specific Phobias) نوعی اضطراب است که در مواجهه با یک شیء، موقعیت یا شرایط خاص به وجود می‌آید. به عنوان مثال، فردی که از ارتفاع یا عنکبوت می‌ترسد، ممکن است هنگام مواجهه با این موارد دچار اضطراب شدید شود.
در مقابل، حملات پانیک معمولاً بدون وجود محرک خارجی رخ می‌دهند و هیچ وابستگی به یک شیء یا موقعیت خاص ندارند. به عبارت دیگر، فردی که دچار پانیک اتک می‌شود، ممکن است در شرایطی کاملاً عادی و بدون هیچ محرک آشکاری دچار این حمله شود.
اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD معمولاً در افرادی رخ می‌دهد که یک تجربه آسیب‌زا یا تروماتیک را پشت سر گذاشته‌اند. علائم این اختلال شامل کابوس، بازگشت مکرر خاطرات دردناک و اضطراب شدید هنگام یادآوری آن تجربه است.
در PTSD، حملات اضطرابی معمولاً زمانی رخ می‌دهند که فرد با یادآوری یا مواجهه با محرک‌های مرتبط با آن تجربه تروماتیک روبرو شود. اما در حملات پانیک، هیچ محرک خاصی لازم نیست و این حملات می‌توانند در هر زمان و مکانی رخ دهند. همچنین، حملات پانیک معمولاً کوتاه‌تر از حملات اضطرابی مرتبط با PTSD هستند.
افسردگی یک اختلال روانشناختی است که با احساس مداوم غم، بی‌انگیزگی و خستگی همراه است. افرادی که دچار افسردگی هستند، ممکن است در برخی موارد اضطراب را نیز تجربه کنند، اما این اضطراب معمولاً به شکل حملات پانیک ظاهر نمی‌شود.
در برخی موارد، حملات پانیک ممکن است به عنوان یک اختلال جداگانه در کنار افسردگی تشخیص داده شود. این حالت معمولاً نیاز به درمان‌های خاص خود دارد، زیرا علائم و رویکرد درمانی برای هر یک متفاوت است.
اختلال وسواس فکری-عملی یا (OCD) با افکار تکراری و مزاحم (وسواس فکری) و رفتارهای اجباری (وسواس عملی) مشخص می‌شود. افراد مبتلا به OCD ممکن است به دلیل افکار وسواسی خود دچار اضطراب شوند، اما این اضطراب معمولاً تدریجی است و با انجام رفتارهای اجباری کاهش می‌یابد.
در مقابل، حملات پانیک به صورت ناگهانی رخ می‌دهند و ارتباطی با افکار یا رفتارهای خاص ندارند. همچنین، علائم فیزیکی حملات پانیک (مانند تنگی نفس و احساس خفگی) در مقایسه با اضطراب ناشی از OCD بسیار شدیدتر است.
اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder) یک اختلال خلقی است که با تغییرات شدید در حالت روحی فرد مشخص می‌شود. این تغییرات شامل دوره‌های شیدایی (مانیا) و افسردگی است. در دوره شیدایی، فرد ممکن است احساس انرژی بیش از حد و اعتماد به نفس بالا داشته باشد، در حالی که در دوره افسردگی ممکن است احساس ناامیدی و بی‌انگیزگی کند.
در حالی که افراد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است درجاتی از اضطراب را تجربه کنند، این اضطراب به ندرت به شکل حملات پانیک ظاهر می‌شود. اگر حملات پانیک در فردی مبتلا به اختلال دوقطبی رخ دهد، این حملات معمولاً به عنوان یک اختلال جداگانه (اختلال پانیک) تشخیص داده می‌شود.
اختلالات روان پریشی مانند اسکیزوفرنیا با علائمی مانند توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند)، هذیان (باورهای غلط) و تفکرات غیرمنطقی مشخص می‌شوند. اگرچه افراد مبتلا به این اختلالات ممکن است اضطراب را تجربه کنند، اما نشانه‌های روان‌پریشی معمولاً با حملات پانیک اشتباه گرفته نمی‌شوند.
در حملات پانیک، فرد کاملاً آگاه است که علائم او ناشی از اضطراب است و معمولاً هیچ توهم یا هذیانی ندارد. این موضوع یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های حملات پانیک با اختلالات روان‌پریشی است.
حملات پانیک یک تجربه شدید و ناگهانی از ترس و اضطراب است که می‌تواند بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد. در این مقاله، تفاوت این حملات با سایر اختلالات روانشناسی مانند اضطراب عمومی، فوبیا، PTSD، افسردگی و ... بررسی شد. شناخت دقیق این تفاوت‌ها می‌تواند به تشخیص و درمان بهتر کمک کند.