رازیانه، یک گیاه دارویی خوش طعم و معطر است که کاربرد فراوانی در درمان بیماری‌های مختلف و پیشگیری از دیابت و بیماری‌های قلبی دارد؛ در این مطلب به خواص رازیانه برای درمان بیماری‌ها به ویژه مشکلات هورمونی زنان پرداخته‌ایم.
به گزارش تسنیم، رازیانه یک گیاه دارویی خوش طعم و معطر سبز و سفید، با برگ‌های پَرمانند و گل‌های زرد است.
در ایران در مناطق شمالی، در دامنه‌اهی البرز و ارتفاعات ۷۵۰ متری به صورت خودرو دیده می‌شود.
رازیانه هم به شکل دانه و هم پیاز آن قابل استفاده است و خواص درمانی زیادی دارد. رازیانه و دانه‌های آن مملو از مواد مغذی هستند. رازیانه حاوی ویتامین سی، کلسیم، آهن، منیزیم، پتاسیم و منگنز است.
پیاز رازیانه تازه منبع خوبی از ویتامین C است؛ ویتامین سی یک ویتامین محلول در آب است که برای تقویت سیستم ایمنی، حیاتی به شمار می‌رود. ویتامین سی رادیکال‌های آزاد را که باعث تخریب بافت‌ها و سلول‌های بدن و بروز بسیاری ازبیماری‌های مزمن می‌شوند، خنثی می‌کند و از این طریق به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند.
امروزه مطالعات زیادی راجع به استفاده از ترکیبات طبیعی جهت پیشگیری ازرشد میکروارگانیسم‌های بیماری زا و عوامل مولد فساد و افزایش زمان نگهداری مواد غذایی انجام گرفته و یا در حال انجام است. ترکیبات فنولی موجود در اسانس رازیانه و داشتن خاصیت ضد میکروبی، باعث شده تا استفاده از آن به عنوان یک ترکیب نگهدارنده طبیعی در مواد غذایی پیشنهاد شود.
رازیانه دارای خاصیت ضدباکتریایی است و با از بین بردن باکتری روی زبان که سبب بوی بد دهان است، بوی بد دهان را ازبین می‌برد.
هم پیاز و هم دانه‌های رازیانه حاوی ماده معدنی منگنز هستند که برای فعال شدن آنزیم‌ها، سوخت و ساز، حفاظت سلولی، رشد استخوان، تنظیم قند خون و بهبود زخم‌ها اهمیت دارد. علاوه بر منگنز، رازیانه و دانه‌های آن حاوی مواد معدنی دیگری از جمله پتاسیم، منیزیم و کلسیم هستند که برای سلامت استخوان‌ها حیاتی‌اند.
ویتامین C موجود در رازیانه به خصوص پیاز تازه رازیانه، به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی در بدن عمل می‌کند و از آسیب سلولی ناشی از مولکول‌هایی به نام رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کند؛ تجمع رادیکال‌های آزاد در بدن میتواند منجر به بروز بیماری‌هایی نظیر سرطان شود.
رازیانه دارای خواص زیادی برای درمان مشکلات گوارشی نظیر زخم معده و یبوست است.
رازیانه برای یبوست
رازیانه میتواند نقش ملین را ایفا کند و همچنین سطح بالای فیبر موجود در آن به پاک شدن روده‌ها و تقویت حرکات دودی روده کمک می‌کند و درنتیجه مدفوع از روده‌ها عبور کرده و دفع می‌شود.
عفونت با نوعی باکتری بیماری‌زا به نام هلیکوباکترپیلوری یکی از عوامل بروز زخم معده است؛ این باکتری از عوامل بروز سرطان معده نیز هست؛ مطالعات نشان داده که عصاره رازیانه میتواند بیشترین تاثیر ممانعت کنندگی را روی فعالیت هلیکوباکتر پیلوری داشته باشد و بنابراین در پیشگیری و درمان زخم معده بسیار مؤثر خواهد بود.
آنتی اکسیدان‌های پلی فنول عوامل ضد التهابی قوی هستند که اثرات قدرتمندی بر سلامت شما دارند. رازیانه سرشار از این آنتی‌اکسیدانهاست که به پیشگیری از بیماری‌های التهابی و مزمن کمک می‌کنند.
مطالعات نشان می‌دهد افرادی که رژیم‌های غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها را دنبال می‌کنند، کمتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی و دیابت نوع ۲ هستند؛ رازیانه به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان‌های زیاد، از بروز این بیماری‌ها پیشگیری می‌کند.
علاوه بر این، بیش از ۲۸ ترکیب در دانه‌های رازیانه از جمله "انتول"، "فنکون" و "لیمونن" شناسایی شده است. مطالعات حیوانی نشان می‌دهد که ترکیب "انتول" دارای خواص ضد سرطانی، ضد میکروبی، ضد ویروسی و ضد التهابی است.
ترکیب گیاهی لیمونن به مبارزه با رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند و نشان داده است که سلول‌های موش را از آسیب‌های ناشی از بیماری‌های مزمن مانند دیابت و بیماری قلبی محافظت می‌کند.
رازیانه همچنین حاوی فیبر است؛ مطالعات نشان داده به ازای هر ۷ گرم فیبر اضافی که در روز مصرف می‌شود، خطر بیماری قلبی تا ۹ درصد کاهش می‌یابد.
آنتول، یکی از اجزای اصلی اسانس رازیانه است که میتواند عامل خصوصیات سرکوب‌کننده اشتهای این گیاه باشد.
دانه‌های رازیانه میتواند به غذا‌ها طعم دهند و علاوه بر آن به کاهش اشتها نیز کمک می‌کنند. مطالعه‌ای بر روی ۹ زن سالم نشان داد کسانی که قبل از خوردن ناهار ۲۵۰ میلی لیتر چای تهیه شده با ۲ گرم دانه رازیانه می‌نوشند به میزان قابل توجهی کمتر احساس گرسنگی می‌کنند و کالری کمتری در طول وعده غذایی مصرف می‌کنند.
البته باید توجه داشت که زیاده روی در مصرف رازیانه به دلیل داشتن خواص شبه استروژنی (هورمون جنسی) میتواند باعث افزایش وزن نیز بشود.
خوردن رازیانه و دانه‌های آن ممکن است از راه‌های مختلفی برای سلامت قلب مفید باشد، زیرا سرشار از فیبر است. فیبر مادهای است که برخی از عوامل بروز بیماری قلبی مانند کلسترول بالا را کاهش می‌دهد.
رازیانه به علت ساختار فیتواستروژنی دارای خواص زیادی برای زنان است. فیتواستروژن‌ها مواد موجود در گیاهان هستند که با اتصال به گیرنده‌های هورمون استروژن، عملکرد استروژن را تعدیل و یا تقلید می‌کنند.
زنان حدود یک سوم عمر خود را در دوران یائسگی سپری می‌کنند؛ کاهش میزان هورمون‌ها به ویژه استروژن در این دوران منجر به بروز عوارض جسمانی و روانی متعددی برای زنان می‌شود.
مطالعات نشان داده که علائمی، چون گرگرفتگی و تعریق، درد عضلانی و مفصلی از جمله علائم شایع زنان در دوران یائسگی است که به علت تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود و بنابراین مصرف رازیانه به دلیل دارا بودن مقادیر زیادی از فیتواستروژن‌ها، میتواند به کاهش این علائم کمک بسیار شایانی کند.
تغذیه انحصاری با شیر مادر تا ۶ ماهگی نوزاد و سپس ادامه شیردهی تا دو سالگی منجر به تضمین سلامت جسمی کودکان می‌شود و خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌های مزمن را در بزرگسالی کاهش می‌دهد. با وجود این بسیاری از کودکان پس از مدتی از مزایای شیر مادر محروم می‌شوند که علت عمده آن، حجم ناکافی شیر مادر است.
یکی از رویکرد‌های درمانی برای ناکافی بودن شیر مادران، استفاده از شیرافزاهاست.
شیرافزاها، مواد طبیعی، گیاهان دارویی یا دارو‌هایی هستند که منجر به تقویت شیردهی مادر می‌شوند. رازیانه از رایج‌ترین گیاهان شیرافزاست که تأثیر آن در افزایش حجم شیر مادران به اثبات رسیده است.
سندرم پیش از قاعدگی ظهور دوره‌ای یک یا چند علامت پیش از آغاز دوران قاعدگی است. این سندروم باعث بروز علائم فیزیکی و روانی زیادی از جمله سردرد، نفخ، درد سینه‌ها، خستگی و کمبود انرژی و عصبانیت و اضطراب و افسردگی در روز‌های پیش از قاعدگی می‌شود. در یک مطالعه که روی زنان ۱۸ تا ۲۵ ساله مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی انجام شد؛ مشخص شد که استفاده از دمنوش رازیانه تا حد بسیار زیادی بر کاهش علائم مذکور، مؤثر است.
قاعدگی دردناک که در پزشکی به آن دیسمنوره گفته می‌شود؛ یکی از مشکلات شایع در بین زنان است که در برخی از موارد باعث مختل شدن زندگی و فعالیت روزمره آن‌ها می‌شود.
در یک مطالعه که در ایران انجام شد، مشخص شده که مصرف دمنوش رازیانه میتواند تأثیر بسیار چشمگیری بر کاهش درد‌های قاعدگی داشته باشد. محققان به این نتیجه رسیده‌اند که مادهای به نام آنتول در رازیانه موجود است که به دوپامین شباهت دارد و بنابراین میتواند به گیرنده‌های دوپامین در بدن متصل شده و باعث کاهش درد شود.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یک اختلال غدد درون‌ریز است. تخمدان‌های پلی‌کیستیک، افزایش هورمون‌های مردانه، سندرم متابولیک و مقاومت به انسولین از علائم این بیماری هستند. بیماران مبتلا به PCOS در معرض خطر ابتلا به سرطان رحم، ناباروری، چاقی، فشار خون بالا و دیابت هستند. شیوع این بیماری در زنان نابارور ۱۵ تا ۲۰ درصد است. مصرف رازیانه میتواند باعث کاهش کیست‌های تخمدانی شود.
اگرچه رازیانه دارای خواصی همچون بهبود عملکرد قلب، استحکام ساختار پوست، تقویت سیستم ایمنی و ... برای مردان است، اما باید توجه داشت که این گیاه، روی هورمون‌ها نیز تأثیر چشمگیری دارد؛ در یک مطالعه مشخص شد که ماده "آنتول" موجود در رازیانه، خواص استروژنی دارد و افزایش میزان استروژن در مردان باعث کاهش هورمون تستوسترون و در نتیجه کاهش تولید اسپرم می‌شود بنابراین اگرچه این گیاه فواید زیادی برای مردان دارد، اما زیاده‌روی در مصرف آن به هیچ وجه به مردان توصیه نمی‌شود.
رازیانه حاوی مقادیر بالای ویتامین سی است؛ این ویتامین خاصیت آنتی اکسیدانی دارد و همچنین برای تشکیل کلاژن که منجر به تقویت ساختار پوست می‌شود بسیار مهم و مفید است؛ درنتیجه سبب ممانعت از پیری پوست و کمک به شادابی و طروات پوست می‌شود.
کاهش آب بدن باعث بروز خشکی پوست، یبوست و بسیاری از بیماری‌ها می‌شود. هیدراته ماندن بدن برای سلامت مهم است و یکی از فواید مستقیم چای رازیانه این است که نوشیدنی خوشمزه و بدون کافئینی است که همه افراد می‌توانند به مقدار مناسب از آن استفاده کنند.
مطالعات نشان می‌دهد که عصاره رازیانه از رشد باکتری‌ها و میکروب‌هایی مانند اشریشیا کلی (عامل شایع عفونت‌های روده و دستگاه ادراری)، استافیلوکوکوس اورئوس (عامل عفونت‌های پوستی و جوش) و کاندیدا آلبیکنس (عامل ایجاد برفک دهان و عفونت‌های دیگر) جلوگیری می‌کند.
رازیانه میتواند برای سلامت مغزمفید باشد. مطالعات حیوانی نشان داده است که عصاره رازیانه میتواند خطر فقدان حافظه مرتبط با افزایش سن را کاهش دهد.
یکی از فواید قابل توجه رازیانه خاصیت ضد اسپاسم آن است. یک مطالعه نشان داده که مصرف چای رازیانه در زنان شیرده ممکن است در کاهش علائم کولیک در نوزادان نیز نقش داشته باشد.
یک مطالعه حیوانی نشان داد که ترکیبات استخراج شده از رازیانه میتواند سطح قند خون موش‌های صحرایی مبتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش دهد؛ با توجه به ایمن بودن این گیاه دارویی برای انسان، می‌توان از آن برای کاهش قند خون در بیماران دیابتی نیز استفاده کرد.
گیاه رازیانه از خانواده چتریان است؛ گیاه این تیره معمولاً علفی و به ارتفاع یک تا دو متر و دارای برگ‌های متناوب و مرکب است.
رازیانه در کتب طب سنتی است با نام رازیانج نام برده شده است. طبق نظر حکمای طب سنتی، رازیانه دارای طبع نسبتاً گرم و خشک است. میوه آن گرمتر از برگ و ریشه آن گرمتر از سایر اجزای گیاه است.
خواص رازیانه در طب سنتی شامل بازکنندگی عروق و انسداد مجاری سینه، رفع‌کننده مشکل کبد، طحال، کلیه، کلیه، مثانه و برای تسکین درد‌های ناشی از سردی مفید است.
رازیانه اثر ضدنفخ، هضم‌کننده، خلط‌آور، آرامبخش و تسکین بخش، قاعده آور، محرک جنسی و افزایش ترشح شیر دارد.
تخم رازیانه را بکوبید و مقدار یک قاشق چایخوری از آن را به همراه دو لیوان آب جوش در یک قوری بریزید و به مدت ۲۰ دقیقه تا نیم ساعت بر روی شعله غیر مستقیم قرار دهید و دمنوش را پس از صاف کردن با کمی عسل بنوشید. این دمنوش خواص گفته شده را دارد.
همچنین می‌توانید دو گرم دانه پودر شده را در ۱۵۰ میلی لیتر آب جوش بریزید و پس از مدتی آن را مصرف کنید.
مصرف رازیانه در اغلب افراد ایمن است و عوارض خاصی ایجاد نمی‌کند با وجود این، در برخی افراد میتواند منجر به بروز عوارضی همچون مشکل در تنفس، حالت تهوع، استفراغ، کهیر و خارش پوست و افزایش خون قاعدگی شود.
مطالعات حیوانی نشان داده که مصرف زیاد رازیانه در دوران بارداری باعث ایجاد اثرات نامطلوب "تراتوژنیک" یعنی ناهنجاری در جنین می‌شود و بنابراین مصرف آن در دوران بارداری مناسب نیست و در صورت مصرف باید با پزشک معالج مشورت شود.
برای افزایش تولید شیر در دوران شیردهی، روزی ۳ لیوان چای رازیانه همراه با عسل خورده شود.
چهار قاشق غذاخوری دانه رازیانه را به مدت ۲۴ ساعت در یک لیتر آب خیس کنید برای به دست آوردن نتیجه عالی از آب تصفیه‌شده استفاده کنید پس از آن آب را خالی کرده و دانه‌های رازیانه را به آب در حال جوش اضافه کنید پس از جوش آمدن آب، دانه‌ها را به آن اضافه کنید و زیر آن را خاموش کنید و بگذارید دم بکشد و پس از خنک شدن در یخچال قرار دهید و روز بعد مصرف کنید. با روزی یک یا ۲ لیوان شروع کنید تا مشکلات قاعدگی برطرف شود.
برای بدبویی دهان و درمان گلو‌درد نیز می‌توان دمنوش رازیانه را غرغره کرد و یا بذر آن را داخل دهان گذاشت و چند دقیقه جوید.
رازیانه ضداسپاسم و ضد نفخ است؛ ورم‌های روده و معده را از بین می‌برد؛ به درمان سندرم روده تحریک‌پذیر کمک می‌کند و باعث کاهش میزان اشتها می‌شود؛ به این منظور می‌توانید روزانه یک فنجان دمنوش رازیانه مصرف کنید.