نتانیاهو به‌دنبال آتش، ترامپ به‌دنبال معامله؛ صلح از کدام مسیر می‌گذرد؟

فرارو- در سفر اخیر به خلیج فارس، دونالد ترامپ با نمایش اعتماد به‌نفس و رویکردی معامله‌گرانه، قراردادهای بزرگ اقتصادی بست و تحریم‌های سوریه را لغو کرد، اما از تعهدات انسانی و بحران غزه غافل ماند. او با تغییر لحن در قبال ایران، خواهان توافقی سریع شد و نتانیاهو را از معادلات حذف کرد. این سفر، سبک شخصی، غیرساختاری و گاه خطرناک ترامپ در سیاست خارجی را به‌وضوح به نمایش گذاشت.

به گزارش فرارو به نقل از روزنامه واشنگتن پست، «من می‌توانم هر مشکلی را حل کنم». دونالد ترامپ روز پنج‌شنبه با لحنی مطمئن در قطر این جمله را بر زبان آورد. اگرچه صحبت او به‌طور مشخص درباره تنش میان هند و پاکستان بود، اما لحنش آشکارا طنین ادعایی گسترده‌تر داشت؛ از جنگ در اوکراین گرفته تا بحران غزه و مناقشه هسته‌ای میان واشنگتن و تهران.

از تهدیدهای جنگ تا وعده‌های سریع؛ چه بلایی قرار است بر سر مذاکرات هسته‌ای بیاید؟

اما نقطه عطف واقعی این سفر، تغییر چشمگیر لحن دونالد ترامپ در قبال ایران بود. تنها چند هفته پس از آن‌که تهران را به «بمباران‌هایی که نظیرش را هرگز ندیده‌اند» تهدید کرده بود، این‌بار شاخه زیتون دیپلماتیکی به‌سوی مقامات ایران دراز کرد و اعلام داشت که آمریکا «هیچ دشمن دائمی» ندارد. با این حال، سبک غیرمتعارف دیپلماسی ترامپ طی هفته گذشته نیز با ضعف‌هایی همچون تمایل او به پیروزی‌های فوری، بی‌صبری در برابر فرآیندهای پیچیده و زمان‌بر مذاکرات و ترجیح روابط شخصی بر تدوین سیاست‌های ساختاری و منسجم همراه بود. برای نمونه، دونالد ترامپ در قبال ایران نشانه‌هایی از بی‌حوصلگی نشان داد. توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ که خود او در دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش لغو کرد نتیجه ۲۰ ماه مذاکره فشرده بود. اما اکنون، او در پی توافقی مشابه است؛ آن‌هم با شتابی بی‌سابقه. ترامپ هشدار داد: «ایرانی‌ها می‌دانند باید سریع عمل کنند، وگرنه اتفاق بدی خواهد افتاد.»

با وجود ناکامی دولت ترامپ در دستیابی به پیشرفتی ملموس در مذاکرات صلح اوکراین؛  نشستی که میان مقامات روسیه و اوکراین در استانبول برگزار شد و کمتر از دو ساعت به طول انجامید و بی‌نتیجه پایان یافت. رئیس‌جمهور آمریکا بار دیگر بر اعتمادش به توانایی معامله‌گری خود تأکید کرد. او در هواپیمای ریاست‌جمهوری گفت: «تا زمانی که من و پوتین رودررو دیدار نکنیم، هیچ اتفاقی نخواهد افتاد.» ترامپ اعلام کرد که مشتاق است هرچه زودتر با ولادیمیر پوتین دیدار کند؛  دیداری که به‌معنای واژگونی سیاست دولت بایدن در قطع کامل ارتباطات سطح بالا با روسیه و نیز تضعیف تلاش‌های اروپا برای تشدید تحریم‌ها علیه مسکو خواهد بود. اما در عین حال، این رویکرد بار دیگر نشان‌دهنده ترجیح دیرینه ترامپ برای اتکا به روابط شخصی به‌عنوان موتور محرک دیپلماسی است.

چرا ترامپ در مقابل خواسته‌های جنگ‌طلبانه نتانیاهو برای حمله به ایران، محتاطانه عمل کرد؟

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، زمانی یکی از نزدیک‌ترین متحدان دونالد ترامپ به‌شمار می‌رفت. اما در این سفر، رئیس‌جمهور آمریکا به‌وضوح از سفر به اسرائیل چشم پوشید. در عوض، مقامات دولت ترامپ مستقیماً وارد مذاکره با گروه حماس شدند تا درباره آزادی ایدان الکساندر، گروگان آمریکایی-اسرائیلی در غزه به توافق برسند و نتانیاهو عملاً از معادله کنار گذاشته شد.

هم‌زمان، گفت‌وگوهایی نیز با حوثی‌های یمن صورت گرفت؛ مذاکراتی که هدف از آن، توقف حملات این گروه به کشتی‌های عبوری از دریای سرخ در ازای پایان‌دادن به حملات هوایی ایالات متحده بود. اکنون نیز، دولت ترامپ وارد مذاکرات مستقیم با ایران شده است؛  آن‌هم در حالی‌که نتانیاهو خواستار آغاز حملات نظامی مشترک علیه تأسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی بود.

برخلاف کشورهای ثروتمند عرب حوزه خلیج فارس، اسرائیل چیز چندانی برای ارائه به رئیس‌جمهوری ندارد که سیاست خارجی‌اش را بر پایه معامله و منافع مادی بنا کرده است. علاوه بر این، اصرار جنگ‌طلبانه نتانیاهو بر حملات هوایی به ایران با رویکرد محتاطانه ترامپ نسبت به ماجراجویی‌های نظامی در خارج از کشور در تضاد آشکار است.

در سوی دیگر ماجرا، نتانیاهو نیز تمایلی ندارد آن‌چه را ارائه دهد که ترامپ و میزبانان عربش بیش از همه خواهان آن هستند: پایان‌دادن به جنگ یک‌ونیم ساله اسرائیل علیه غزه. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری است که به دیپلماسی‌های از پیش طراحی‌شده و بوروکراتیک اعتقادی ندارد. سبک او اغلب مبتنی بر فی‌البداهه‌گویی است تا برنامه‌ریزی استراتژیک؛ رویکردی که گاه به پیشرفت می‌انجامد، و گاه خطرات سنگینی را به همراه دارد. هفته گذشته، هر دو سوی این سبک را به‌روشنی نمایان ساخت.