فرارو- طی هفته‌های اخیر، اخبار مختلفی از تلاش‌های عمان برای نزدیک‌تر کردن دیدگاه‌های ایران و آمریکا درباره برنامه هسته‌ای ایران و همچنین تبادل زندانیان دو طرف منتشر شده است. از سوی دیگر علیرغم این که مقام‌های اسرائیلی طی هفته‌های گذشته با هر نوع توافقی بین ایران و ایالات متحده مخالف بودند و نسبت به این موضوع ابراز نگرانی می‌کردند، اما اخیرا، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل، اظهاراتی متفاوت مطرح کرده است.
به گزارش فرارو، متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز سه‌شنبه ۲۳ خرداد، در یک کنفرانس خبری اعلام کرد که ایران امکان دسترسی به حدود سه میلیارد دلار دارایی مسدود شده خود در عراق را پیدا کرده و این کشور می‌تواند از پول خود در حساب‌هایی در عراق فقط برای اهداف بشردوستانه و مبادلات غیرتحریمی استفاده کند. همزمان با این اظهارات، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل نمایندگان پارلمان این رژیم را در جریان جزئیات یک "توافق هسته‌ای احتمالی میان آمریکا و ایران" گذاشته است. نتانیاهو گفته است برای اسرائیل "یک توافق کوچک" و نه هر توافقی قابل قبول است. نخست‌وزیر اسرائیل تاکید کرده است که "این توافق کوچک" با توافق برجام که در سال ۲۰۱۵ امضا شده و سپس دونالد ترامپ سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد فرق می‌کند.
افزون بر این‌ها، علی باقری کنی، معاون وزارت خارجه ایران نیز روز سه‌شنبه اعلام کرد که در ابوظبی، پایتخت امارات عربی متحده با همتایان بریتانیایی، فرانسوی و آلمانی خود دیدار کرده است. اتفاقات اخیر سوالاتی را ایجاد می‌کند از جمله این که چرا اسرائیل در قبال برجام موقت کوتاه آمده است و مذاکرات پنهان ایران و ایالات متحده منتهی به چه نتایجی خواهد شد. همچنین دستاورد‌های برجام برای ایران از دیگر نکات پرسش برانگیز است. مهدی ذاکریان، تحلیلگر مسائل بین الملل و قاسم محبعلی، کارشناس سیاست خارجی و مدیر کل سابق خاورمیانه وزارت خارجه در گفتگو با فرارو به این پرسش‌ها پاسخ داده اند:
مهدی ذاکریان، درباره مواضع اسرائیل در قبال ایران گفت: «از دید من مواضع اسرائیلی‌ها در قبال ایران تغییر نکرده است. به ویژه نتانیاهو که مواضع افراطی و تندی نسبت به ایران دارد. معتقدم آن چه که آمریکایی‌ها به نتانیاهو منتقل کرده اند، این است که ما با شرایط دشوارتر یا با ضمانت‌های بیشتر وارد توافق با ایران می‌شویم؛ بنابراین منظور از توافق کوچک، اندازه آن نیست بلکه میزان امتیازاتی است که به ایران اعطا می‌شود.یعنی نوع کنترلگری، بزرگ و نوع امتیازات کوچک خواهد بود. اسرائیلی‌ها با شیوه خاص خود جلو می‌روند. تنها در زمان بحران، به خواسته‌های دیگر کشور‌ها تن می‌دهند. در حال حاضر، یا اسرائیل به عدم توافق بزرگ اطمینان دارد و با مطرح کردن برجام کوچک در حال دیپلماسی تقلیل است و یا از طریق منابع آمریکایی، اطمینان جدی دارد که ایران به نقطه گریز هسته‌ای نخواهد رسید.»
وی افزود: «آمادگی ایران برای توافق با کشور‌های منطقه و کشور‌های غربی به خاطر عبور از گردنه دشواری‌های اقتصادی است. گفتاردرمانی‌ها در حوزه برجام و دیدار‌هایی که اتفاق می‌افتد تا حدودی روی اقتصاد تاثیر مقطعی دارد، اما کافی نیست. برای مثال آشتی با عربستان شوک‌هایی به بازار ارز و خودرو وارد کرد که مقطعی بود. اقتصاد ما درگیر عدم ارتباط با بازار‌های جهانی است. حتی در صورت تقویت ارتباطات منطقه‌ای ما چگونه قرار است بدون سوئیفت معامله جهانی انجام دهیم؟ ایران چگونه قرار است با سوریه، ترکیه، بحرین، عربستان و امثالهم ارتباط بگیرد و اساسا این کشور‌ها به لحاظ‌های تِک، دارو، صنعت و امثالهم در چه جایگاهی قرار دارند که بخواهند برای ما سودآوری داشته باشند؟»
این تحلیلگر سیاسی درباره روابط منطقه‌ای ایران گفت: «صادرات نفت و گاز ما نیز برای کشور‌های عرب منطقه جذاب نخواهد بود و باید به سمت کشور‌های دیگری باشد که به منابع ما نیاز دارند. اگر به طرح آقای واعظ و ولی نصر برگردیم متوجه می‌شویم که برخی سیاست‌های منطقه‌ای مدنظر آن‌ها در حال انجام است. اما چنین طرحی اصلا به نفع ایران نیست. یعنی ایران نباید یک طرح منطقه‌ای کوچک را جایگزین برجام بزرگ کند. اما آن چه که باعث می‌شود چنین طرح‌هایی مطرح شود، تاخیر در شکل گیری برجام است. در دوره آقای روحانی، هر اقدامی که وزارت خارجه قصد انجامش را داشت از سوی مجلس با مانع رو به رو می‌شد و حتی قصد داشتند علیه آقاین روحانی، ظریف و عراقچی پرونده قضایی شکل دهند. ولی در نهایت برجام شکل گرفت، اما حالا که دولت فعلی هیچ مانعی به ویژه از سوی مجلس سر راه خود نمی‌بیند، باز هم برجامی شکل نمی‌گیرد. ما باید نگاه جناحی و فردی را فراموش کنیم و نگاه ملی داشته باشیم. اگر برجام خوب نیست گزینه بهتر کجاست؟ صحبت‌های مقامات غربی در رسانه‌ها نشان می‌دهد قرار نیست به توافقی حتی معادل برجام ۲۰۱۵ برسیم.»
ذاکریان با اشاره به اهمیت شکل گیری توافقی که به نفع مردم ایران باشد گفت: «نتانیاهو نه چنین جایگاهی دارد و نه چنین حقی که در امور دیگر کشور‌ها مداخله کند. هم شخص نتانیاهو و هم ماهیت کشور او به لحاظ نقض قطعنامه‌های شورای امنیت در شرایط جالبی قرار ندارند؛ بنابراین اظهارنظر‌های او اهمیت ویژه ندارد. اما یک نکته مهم وجود دارد؛ ایران باید به توافقی دست پیدا کند که بالاترین سود را برای کشور و مردم داشته باشد. وقتی ما دشمنان جدی (اسرائیل، آمریکا و...) را داریم، طبیعتا این گروه‌ها به دنبال توافقی هستند که بالاترین سود را برای آن‌ها و کمترین سود را برای ما داشته باشد.»
قاسم محبعلی درباره تغییرات رویکرد اسرائیل در قبال توافق ایران و آمریکا گفت: «آمریکا دائم اسرائیلی‌ها را در خصوص مذاکراتشان با ایران در حوزه برجام توجیه می‌کند. صحبت‌های اخیر درباره برجام به این معناست که احتمالا تحریم‌ها حذف نمی‌شوند و صرفا به توقف تحریم‌ها بسنده خواهد شد. پول‌های بلوکه شده ایران نیز، به شکل کنترل شده آزاد می‌شود. برای مثال در بانک‌هایی در دوحه، بغداد یا عمان ذخیره می‌شود و با نظارت آمریکا به شکل غذا، دارو و کمک‌های انسان دوستانه تحویل داده می‌شود. در نتیجه به ایران پول نقد داده نمی‌شود. پولی به بانک مرکزی ایران داده نمی‌شود و تحت نظارت آمریکا اعطا می‌شود. مشخص است که اسرائیل با چنین شرایطی مخالفتی ندارد.»
وی افزود: «اسرائیل، مثل هر کشور دیگری دو سیاست اعلانی و اعمالی دارد. یعنی ممکن است به شکل زبانی موضوعی را مطرح کند، اما به شکل غیر زبانی و عملی سیاست دیگری دارد. این که ایران با بحرین و عربستان روابط جدیدی شکل می‌دهد، مورد توجه اسرائیلی‌ها واقع شده و آنان نتیجه گرفته اند که ایران از سیاست‌های قبلی خود فاصله گرفته است.»
این تحلیلگر سیاسی در خصوص دشواری‌های پیش روی ایران در شکل گیری توافق جدید گفت: «برجام ۲۰۱۵ اهدافی تعریف شده داشت. این برنامه در کنار صلح آمیز کردن برنامه هسته ای، به دنبال بهبود روابط با کشور‌های اروپایی، لغو تحریم‌ها و جذب سرمایه گذاران خارجی بود. آن برجام در دولت آقای روحانی و بر اساس توانایی دیپلماتیک آقای ظریف شکل گرفته بود، ولی به لحاظ فنی عملا از دست رفته است. اگر ما آن نوع برجام را می‌خواهیم باید برای زمان‌بندی‌های جدید تلاش کنیم. گرچه شرایط تغییر کرده و آمریکا و اروپا به جز مسائل هسته‌ای، اکنون روی مسائل حقوق بشری و مسئله اوکراین و همکاری تسلیحاتی ایران و روسیه نیز حساس شده‌اند؛ بنابراین توافق جدید، دیگر برجام ۲۰۱۵ نخواهد بود بلکه توافقی با شرایط جدید و محدودیت‌های احتمالی بیشتر است. ایران باید به شکل جامع روی تمام مسائل توافق کند.»
