افغانستان در معبر بین‌المللی

ابوالقاسم دلفی؛ در حالی که تحولات افغانستان در پرتو آخرین تلاش‌های ایالات متحده برای خروج قطعی از این کشور و واگذاری اداره آن به گروه طالبان و هجوم بخشی از مردم افغانستان به فرودگاه کابل برای فرار از کشور تحت سلطه طالبان، دچار نابسامانی‌های بیشتر و تحمل تلفات انسانی فراوان گردیده و با مشکلات پیش روی دوران انتقال در افغانستان روبروست، شورای امنیت سازمان ملل متحد و کشور‌های نگران مواجهه با سیل پناهندگان افغانی، در تلاش برای کنترل اوضاع و فرصت‌گیری جهت اقدامات متناسب با شرایط مورد نظر خود، دست به کار ابتکاراتی برای مقابله با شرایط جاری شده‌اند.

شورای امنیت سازمان ملل در جلسه دوشنبه گذشته خود با تصویب قطعنامه‌ای خواستار تعهد طالبان برای «خروج مطمئن» کسانی که می‌خواهند افغانستان را ترک کنند گردید. این قطعنامه که با سیزده رای مثبت و آرای ممتنع روسیه و چین به تصویب رسید، برخلاف انتظار هیچ‌گونه اشاره‌ای به ایجاد منطقه «امن و حفاظت» شده‌ای که مورد نظر فرانسه و انگلیس بود نکرده است.

رییس‌جمهور فرانسه در روز قبل از تشکیل جلسه شورای امنیت طی اظهاراتی در عراق اعلام داشت که پاریس و لندن از سازمان ملل خواسته‌اند تا در ایجاد منطقه «امن و حفاظت» شده در کابل و به خصوص برای ارایه کمک‌های بشردوستانه بین‌المللی مساعدت نماید.

امانوئل ماکرون در توضیح خواسته فرانسه اضافه کرده بود که طرح منطقه امن کاملاً قابل تحقق بوده و وی امیدوار است که بتواند به سرانجام خوبی برسد. به زعم رییس‌جمهور فرانسه چه کسی می‌تواند با تامین امنیت برای عملیات‌های انسان‌دوستانه مخالفت نماید.

این پروژه به سازمان ملل اجازه می‌دهد که سریعاً وارد فاز عملیاتی شده و هر کسی مسوولیت خویش را به عهده بگیرد و در اثر آن فشار بر طالبان نیز ایجاد گردد. به گفته دیپلمات‌های مستقر در سازمان ملل، طرح فرانسه در واقع به مفهوم ایجاد منطقه حفاظت شده نبوده بلکه اروپا طالبان را به سمت مسوولیت‌پذیری بیشتر سوق می‌دهد تا این گروه منطقه «عبور مطمئن» برای داوطلبان خروج از افغانستان را فراهم سازد. به عقیده آگاهان تحولات بین‌المللی، قطعنامه فوق در واقع برای عملیاتی شدن طراحی نگردیده و در اصل شامل اصول مبنایی، پیام‌های سیاسی کلیدی و هشدار می‌باشد.

ریچارد ‏گووان کارشناس مسائل سازمان ملل در تشکیلات پیشگیری بحران‌های بین‌المللی «گروه بحران»، قطعنامه شورای امنیت حداقل حاوی یک پیام برای طالبان در موضوع ضرورت باز نگه داشتن فرودگاه کابل و کمک به سازمان ملل برای شروع کمک‌رسانی‌ها می‌باشد.

ناظران تحولات افغانستان، متن قطعنامه مصوب شورای امنیت را به حد کافی الزام‌آور ندانسته و معتقدند ماکرون رییس‌جمهور فرانسه نیز دچار اشتباه گردیده که موضوع ایجاد منطقه حفاظت شده در فرودگاه کابل را زودهنگام مطرح یا اصولا نباید به صراحت آن را عنوان می‌ساخت.

این قطعنامه همچنین بر احترام به حقوق بشر، حقوق زنان، کودکان و اقلیت‌ها و نیز تشویق به دستیابی به راه‌حل سیاسی در افغانستان با مشارکت معنی‌دار بانوان افغان در این پروسه سیاسی تاکید داشته و خواستار آن است که خاک افغانستان به عنوان تهدید یا محل حمله علیه سایر کشور‌ها و مامن تروریست‌ها قرار نگیرد.

از سوی دیگر اتحادیه اروپایی که نگران ورود موج غیر قابل کنترل پناهندگان افغانی به خاک اروپاست در نظر دارد که به کشور‌های منطقه و هم‌جوار افغانستان که احتمالا پذیرای پناهندگان افغانی خواهند بود، در چارچوب طرحی که در هفته جاری به شورای وزیران کشور اتحادیه اروپایی ارجاع می‌گردد کمک نماید.

کشور‌های اروپایی با توجه به تجارب گذشته در مورد سرا‌زیر شدن سیل پناهندگان به اروپا که مشکلات امنیتی فراوانی برای شهروندان کشور‌های عضو این اتحادیه به همراه داشت، مترصد هستند که در فرصت مناسب، کنترل‌های امنیتی افراد خارج شده از افغانستان را به اجرا در‌آورند.

در چارچوب «پروژه اعلام» اتحادیه اروپایی و کشور‌های عضو در نظر دارند که مشترکا از بازگشت پناهندگان غیرقانونی و غیرقابل کنترل در مقیاس‌های وسیع به اروپا ممانعت به عمل آورده و از تکرار آن چه در سال ۲۰۱۵ در اروپا و با ورود تقریبا یک میلیون پناهنده فراری از شرایط جنگی در سوریه رخ داد، اجتناب نمایند. بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان ملل متحد انتظار می‌رود که در سال ۲۰۲۱ نیم میلیون پناهنده افغانی دیگر به جمع پناهندگان فعلی اضافه شود.

اتحادیه اروپایی در سال ۲۰۱۶ و در کوران بحران سوریه طی موافقت‌نامه‌ای با ترکیه، متقبل گردید که در ازای بازگرداندن پناهندگانی که در جزایر یونان پناه گرفته‌اند، به ترکیه کمک‌های مالی ارایه دهد. گفته می‌شود ترکیه در حال حاضر پذیرای نزدیک به ۴ میلیون پناهنده است که اکثریت آن‌ها سوری هستند.

در حالی که مردم افغانستان تحت شرایط دشوار دوران انتقال سیاسی در این کشور و نگران از تکرار تجربه قبلی سلطه طالبان در افغانستان، دچار مشکلات فراوانی هستند، و بخشی از این مردم زجر کشیده در سال‌های اشغال و جنگ در کشورشان تصمیم به گریز از معرکه دارند، کشور‌های غربی و اروپایی به منظور جلوگیری و ممانعت از ورود آن‌ها به خاک اروپا، قصد تشویق و ترغیب کشور‌های همسایه افغانستان و خصوصا کشور‌های آسیای میانه را که یکی از معبر‌های عبوری این مهاجرین به غرب را تشکیل می‌دهند، داشته و فارغ از اینکه در فردای افغانستان پس از خروج اشغالگران این مردم تحت چه شرایطی قرار خواهند داشت، درصدد انتقال مشکلات پناهندگان به کشور‌های همسایه افغانستان و محصور نمودن هر چه بیشتر راه‌های عبوری آن‌ها به کشور‌های غربی و به خصوص اروپایی هستند.

منبع: روزنامه اعتماد