دو چرخش در تورم

 بر اساس گزارش بانک مرکزی، تورم پس از 39 ماه افزایش، در مهرماه به قله خود (4/40درصد) رسیده و از آبان‌ماه با 4/0 واحد درصد کاهش، وارد سراشیبی شده است، اما یکی از مهم‌ترین نکات گزارش‌های جدید تورم این بوده که برخلاف روال پیشین، فشار اصلی تورم از گروه‌های مصرفی‌تر و ضروری‌تر برای خانوارها مثل مواد غذایی و در کل از گروه «کالاها»، به گروه‌های دیگر منتقل شده است.

در 2 سال گذشته بیشترین سهم از تورم در بین سه گروه اصلی اقلام مصرفی (کالاها، خدمات و مسکن) متعلق به گروه «کالاها» بود، اما از ماه‌های ابتدایی سال به این سو، سهم اصلی تورم به‌تدریج به گروه «خدمات» منتقل شد. آخرین گزارش از جزئیات تورم در آبان‌ماه بیانگر این است که بیشترین تورم را در بین این گروه‌های سه‌گانه، گروه «مسکن، آب، برق و گاز و سایر سوخت‌ها» داشته است.

آخرین گزارش بانک مرکزی که تغییرات قیمت‌ها در آبان‌ماه را پوشش می‌دهد، بیانگر نرخ «تورم صفردرصدی» مواد خوراکی در آبان ماه است. گزارش‌های قبلی از روند تورم نیز حاکی از کاهش تورم مواد غذایی بوده است. به عنوان مثال، در مهرماه نرخ تورم «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» معادل 9/0 درصد بود که در بین گروه‌های 12 گانه اجزای تورم، چهارمین گروه با تورم پایین بود.

 نرخ تورم کلی مهرماه به میزان 2/1 درصد گزارش شد که بیانگر این است که افزایش قیمت مواد غذایی، کمتر از افزایش متوسط قیمت اقلام دیگر بوده است. همچنین مقایسه افزایش قیمت خوراکی‌ها در مهرماه امسال با رشد قیمت این اقلام خوراکی‌ها در مهرماه سال قبل نیز می‌تواند تغییرجهت صورت گرفته را تا حدی نشان دهد. تورم مواد غذایی در مهرماه پارسال به میزان 6/4 درصد بود که در مقیاس ماهانه، تورم بسیار بالایی محسوب می‌شود و نشانگر عمق فشار وارد شده بر اقشار مصرفی جامعه در سال گذشته با افزایش بعضا روزانه مواد غذایی است.

تورم ماهانه خوراکی‌ها در نیمه دوم سال 1391، در سطوح بالایی نوسان می‌کرد و به خصوص از بهمن ماه، ارقام بی‌سابقه‌ای را ثبت کرد. نرخ تورم ماهانه مواد غذایی در بهمن ماه سال قبل به میزان 4/8 درصد، در اسفندماه به میزان 8/6 درصد و در فروردین‌ماه سال جاری نیز به میزان 8/7 درصد گزارش شد. این ارقام نشان می‌دهد مجموعا در این سه ماه، قیمت موادغذایی به میزان 6/12 درصد افزایش پیدا کرده بود که برای یک بازه سه ماهه، رشد بسیار قابل ملاحظه‌ای است.

گزارش‌های جدید بانک مرکزی نشان می‌دهد در آذرماه نیز، قیمت مواد خوراکی روند معتدلی داشته است. به عنوان مثال، بر اساس آخرین گزارش، در روزهای ابتدایی آذرماه، قیمت میوه، چای، برنج و تخم‌مرغ کاهش اندکی داشته و لبنیات، سبزی، گوشت قرمز و گوشت مرغ افزایش کمی داشته است. بررسی کلی این تغییرات بیانگر این است که احتمالا ثبات قیمت‌های خوراکی در آبان، در روزهای ابتدایی آذرماه نیز همچنان پابرجا بوده است و انتظار نمی‌رود تورم مواد غذایی در آذرماه، مقدار قابل توجهی (بالای یک درصد) را ثبت کند.

یک نکته قابل ملاحظه در بررسی جزئیات گزارش تورم آبان‌ماه، بیشتر بودن نرخ تورم در گروه مسکن در مقایسه با تورم گروه‌های کالاها و خدمات است. موضوعی که حداقل در دو سال اخیر بدون سابقه بوده است.

 البته در تیرماه امسال، نرخ تورم ماهانه گروه مسکن و گروه خدمات، تقریبا معادل با هم و به میزان 7/1 درصد گزارش شد که بالاتر از نرخ تورم ماهانه گروه کالاها بود، اما صدرنشینی نرخ تورم ماهانه در بین سه گروه اختصاصی تورم را باید پدیده‌ای جدید به شمار آورد.

آنطور که آمارها گزارش می‌دهد از سال 1390 تا کنون، قیمت‌های گروه کالاها به میزان 106 درصد افزایش یافته که بیانگر بیش از دو برابر شدن قیمت‌های این گروه است. این در حالی است که در همین مدت، قیمت‌های گروه خدمات در حدود 51 درصد و قیمت‌های گروه مسکن تقریبا 40 درصد بالا رفته است. این موضوع نشانگر روند بسیار ناهمگون در اجزای تورم در این دوره زمانی است. به طوری که نرخ تورم کالاها، تفاوت بسیار شدیدی با تورم خدمات و مسکن داشته و در سطوح بسیار بالاتری بوده است. اختلاف قابل ملاحظه تورم گروه‌ها، از سوی دیگر بیانگر این است که «وزن» اصلی تورم در این دو سال از ناحیه افزایش قیمت کالاها بوده و این اقلام، نقش اصلی را در تورم محاسبه شده از سوی بانک مرکزی داشته‌اند.

 با این وجود، تقریبا از شروع سال 1392، چرخشی در نرخ تورم گروه‌ها ایجاد شد و سهم اصلی تورم بر دوش گروه «خدمات» و با اندکی فاصله از آن، گروه «مسکن، آب، برق و گاز و سایر سوخت‌ها» افتاد.

 آمار جدید از تورم آبان‌ماه بیانگر این است که برای نخستین بار در این مدت، گروه مسکن تورم ماهانه بیشتری نسبت به دو گروه دیگر داشته است. این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده جهت‌گیری‌های جدید در مولفه‌های تورم باشد. هر چند ممکن است افزایش قیمت‌های صورت گرفته در نرخ‌های مسکن و اجاره با پایان تابستان، بر نرخ تورم گروه مسکن و سوخت؛ اثرگذار بوده باشد و مجددا از ماه‌های بعد، بیشترین نرخ تورم متعلق به گروه خدمات باشد.

اما یکی از مهم‌ترین بخش‌های آخرین گزارش بانک مرکزی، آمارهایی است که بیانگر پایان روند افزایش 39 ماهه تورم در آبان‌ماه است. توقف مسیر افزایشی تورم، با کاهش 4/0 درصدی تورم میانگین در آبان‌ماه، پس از افزایش بی‌وقفه این متغیر از شهریورماه سال 1389 به بعد به وقوع پیوسته است. پیش‌ از این پیش‌بینی شده بود که نرخ تورم میانگین در آبان‌ماه به قله خود رسیده و از آن به بعد وارد مسیر کاهشی شود. (گزارش «آیا التهاب قیمت‌ها فروکش می‌کند؟»، دنیای اقتصاد و گزارش «فرود از قله»، تجارت فردا) کاهش نرخ تورم در آبان ماه را روند کاهشی نرخ «تورم ماهانه» در ماه‌های نخست سال نشان می‌داد که بعدها در روند نزولی نرخ «تورم نقطه‌به‌نقطه» خود را منعکس کرد.

 متوسط نرخ تورم ماهانه در نیمه دوم سال گذشته، معادل 8/3 درصد بود که یکی از بی‌سابقه‌ترین دوره‌ها در تورم ماهانه در تاریخ اقتصادی کشور را نشان می‌داد. این موضوع به این معنا بود که در پاییز و زمستان سال قبل، به‌طور متوسط در هر ماه، نزدیک به 4 درصد به قیمت‌های موجود در اقتصاد کشور افزوده می‌شد که نرخ بسیار قابل توجهی است. برای درک بهتر بزرگ بودن ابعاد این تورم ماهانه، کافی است به این نکته توجه شود که در صورتی که قیمت‌ها در یک سال با روندی مشابه با نیمه دوم سال قبل (ماهانه 8/3 درصد) افزایش یابد، میزان افزایش قیمت‌ها در پایان آن یک سال، معادل 3/56 درصد خواهد بود.

با این حال با شروع سال 1392، از التهاب تورم ماهانه تا حدودی کاسته شد و نرخ این متغیر، وارد سطوح کنترل‌شده‌تری شد. به جز نرخ تورم ماهانه در فروردین‌ماه و خردادماه، در بقیه ماه‌های این دوره این متغیر در سطوحی معادل یا کمتر از 2 درصد بوده است.

 متوسط نرخ تورم ماهانه نیز در شش‌ماه نخست سال جدید، به میزان 1/2 درصد بوده است که اگرچه هنوز بالا است، اما روند مطلوب‌تری را حداقل در مقایسه با پاییز و زمستان سال قبل ترسیم می‌کند. متوسط نرخ تورم ماهانه در هشت ماه نخست سال، معادل 8/1 درصد بوده که بیانگر اثر کاهشی نرخ‌های تورم ماهانه مهرماه و آبان‌ماه بر این شاخص است.

کمترین تورم ماهانه در 27 ماه

گزارش بانک مرکزی همچنین حاکی از این است که «شاخص قیمت مصرف‌کننده» در آبان‌ماه معادل 5/180 شده است. مقایسه این رقم با میزان شاخص در مهرماه که به میزان 7/178 گزارش شده بود، بیانگر رشد 01/1 درصدی شاخص در آبان ماه یا به عبارت دیگر، تورم ماهانه تقریبا 0/1 درصدی در آبان ماه است.

 این نرخ از تورم ماهانه، از مردادماه سال 1390 به بعد بدون سابقه بوده و بیانگر این است که نرخ تورم ماهانه در آبان ماه، به کمترین میزان خود در 27 ماه اخیر (از شهریور 1390 تا آبان 1392) رسیده است، البته نرخ تورم ماهانه در خردادماه سال قبل نیز حدودا 0/1 درصد گزارش شده بود، اما با توجه به اینکه نرخ دقیق‌تر آن به میزان 04/1 بوده، می‌توان گفت نرخ تورم آبان کمترین نرخ از مرداد 1390 به بعد بوده است.