فرارو- در روز‌های اخیر و همزمان با اوج گیری تحولات سوریه و سقوط نظام سیاسی این کشور به ریاست جمهوری بشار اسد، مواضع تهاجمی و معنادار از سوی مقام‌های ارشد ترکیه و به طور خاص رئیس جمهور این کشور "رجب طیب اردوغان" طرح شده است. به عنوان مثال وی مدعی شده که اگر تحولات مرتبط با جنگ جهانی دوم رخ نمی‌داد، شهر‌های مهم سوریه نظیر حلب، حمص و حما، بخشی از خاک ترکیه بودند.
به گزارش فرارو؛ او در جایی دیگر گفته است که مرز‌های حقیقی ترکیه بسیار گسترده‌تر از مرز‌های جغرافیایی کنونی این کشور هستند. در عین حال، هم اردوغان و هم دیگر مقام‌های ترکیه‌ای، به شیوه‌های صریح و ضمنی، در مواضع خود سعی در تحدید نفوذ ایران در سطح منطقه نیز داشته‌اند و از موقعیت برتر آنکارا در برابر تهران سخن گفته و می‌گویند.
به طور خاص در رابطه با همکاری‌های جمهوری آذربایجان و ترکیه نیز این مساله به عینه قابل مشاهده است. با این همه، در عرصه روابط بین الملل، همانطور که بسیاری از تئوریسین‌های این حوزه می‌گویند، کشور‌ها با استفاده از اهرم‌های قدرت خود و یا همان کارت‌های بازیشان است که به مصاف رقبا و مخالفان خود می‌روند.
در این نقطه این سوال مطرح می‌شود که کارت‌های بازی ایران در مواجهه با سیاست‌های توسعه‌طلبانه ترکیه چیست؟ در واقع، ایران چگونه می‌تواند جاه طلبی‌های ادوغان و تیم متحدش در قدرت را تعدیل کند؟ به نظر می‌رسد در این رابطه می‌توان به ۳ مولفه مهم اشاره کرد.
ایرانیان در طی سال‌های گذشته همواره جزو طیف‌هایی بوده‌اند که بیشتر تعداد گردشگران خارجی کشور ترکیه را تشکیل داده‌اند. در عین حال، مردم کشورمان سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی را در اقتصاد ترکیه و به طور خاص بخش املاک و مستغلات این کشور نیز انجام داده و می‌دهند.
گزارش‌های مختلف در طی سال‌های اخیر هم حاکی از این بوده‌اند که سالانه میلیون‌ها دلار پول از ایران در قالب‌هایی نظیر گردشگری و یا سرمایه‌گذاری، وارد ترکیه شده است. این بدان معناست که ایران از یک اهرم اقتصادی قدرتمند در مواجهه با ترکیه برخوردار است که کمرنگ شدن یا حذف آن، چالش‌های جدی را برای دولت ترکیه ایجاد خواهد کرد.
پیشتر نیز در برخی برهه‌های زمانی شاهد بوده‌ایم که فعال سازی محدود برخی اقدامات تقابلی در این حوزه از سوی تهران سبب شده تا آنکارا خیلی زود دست به عقب نشینی بزند. اهمیت این مساله زمانی بیش از پیش آشکار می‌شود که توجه داشته باشیم اقتصاد ترکیه در سال‌های اخیر نوسان‌های زیادی را تجربه کرده و اگر قرار باشد حضور گردشگران و سرمایه گذاران خارجی در این کشور بار دیگر کاهش یابد، این مساله می‌تواند چالش‌های جدی را برای ترکیه ایجاد کند. موضوعی که طرف ترکیه‌ای به خوبی از آن اطلاع دارد و آن را یک مولفه مهم در قالب روابط خود با ایران ارزیابی می‌کند.
علویان ترکیه که از آن‌ها با عنوان علویان آناتولی نیز یاد می‌شود، از جمله طیف‌های قومی و مذهبی هستند که احساسات دوستانه‌ای را در رابطه با ایران دارند. این قشر بر اساس برخی آمارها، چیزی در حدود ۱۸ تا ۲۵ میلیون نفر جمعیت دارند و تقریبا ۳۰ درصد از کل جمعیت ترکیه را تشکیل می‌دهند. وجود علقه‌های فکری و مذهبی مشترک میان ایران و علویان ترکیه، بستر‌های مناسبی را برای اعمال نفوذ کشورمان در ترکیه فراهم می‌سازد.
طیف‌هایی از علویان ترکیه نسبت به سیاست‌های اردوغان و متحدانش در قدرت نیز دیدگاه منتقد دارند و این مساله بیش از پیش زمینه‌های مساعدی را برای توسعه نفود ایران در میان علویان ترکیه فراهم می‌کند. این همان موضوعی است که دولت ترکیه نیز نسبت به آن حساس است. با این حال، تحولات جاری در سوریه و کنشگری محوری دولت ترکیه در قالب این تحولات که منجر به آسیب رسیدن به موقعیت علویان سوریه شده، می‌تواند علویان ترکیه را نیز تحریک کند و پیوند‌های آن‌ها با علویان سوری و البته ایران را به نحو قابل توجهی تقویت کند.
موضوعی که در بلند مدت می‌تواند حامل چالش‌های جدی و اساسی برای دولت ترکیه باشد. از این رو، فراهم‌بودن بستر‌های مساعد برای نفوذ سیاسی و فرهنگی ایران در ترکیه نیز از جمله مولفه‌هایی است که می‌توان آن را به مثابه یک برگ برنده برای ایران در رابطه با دولت ترکیه و سیاست‌های جاه طلبانه منطقه‌ای آن توصیف کرد.
یکی از مباحث جذاب در حوزه علم روابط بین الملل، تعریف مفهوم "قدرت" است. برخی معتقدند که قدرت به معنای توانایی بازیگر "الف" جهت تحمیل دستورکار‌ها و امور مطلوبش به بازیگر "ب" است. این در حالی است که این ساده‌ترین تعریف از قدرت است. گاهی اوقات توانایی یک بازیگر در کارشکنی در مسیر تحقق اهداف یک بازیگر دیگر نیز به معنای قدرت اوست. قدرتی که ماهیت آن سلبی است و نمی‌توان نسبت به آن بی‌تفاوت بود.
ایران ورای قدرت ایجابی خود، تا حد زیادی از قدرت سلبی نیز سود می‌برد. به عنوان مثال، ترکیه نمی‌تواند روند تحولات در سوریه را بدون ایران تصور کند. در حقیقت، آنکارا نمی‌تواند تهران را بازیگری حذف شده از روند تحولات سوریه ارزیابی کند. زیرا ایران در سوریه از بستر‌های مساعدی برای اعمال نفوذ برخوردار است و تفکر حداکثری دولت ترکیه در رابطه با سوریه می‌تواند چالش‌های جدی را برای آنکارا ایجاد کند.
از سوی دیگر، در مساله همکاری‌های ترکیه با جمهوری آذربایجان جهت احداث کریدور زنگزور نیز با معادله‌ای مشابه طرف هستیم. حمایت‌های ایران از ارمنستان و در عین حال، منافع مشترک ایران با آمریکا و فرانسه در حمایت از ارمنستان، سبب می‌شود تا ترکیه با موانع عدیده‌ای در پیشبرد دستورکار‌های مطلوب خود جهت احداث کریدور زنگزور رو به رو باشد. این کریدور از نقشی مهم و محوری در توسعه دامنه جاه طلبی‌ها و رویکرد‌های نوعثمانی‌گری دولت اردوغان به منطقه آسیای مرکزی برخوردار است.
در عین حال، برخی تحلیلگران به این نکته اشاره می‌کنند که اگر ترکیه و جمهوری آذربایجان بخواهند در مورد اعمال فشار به ارمنستان و احداث کریدور زنگزور اصرار ورزند، ایران نیز از اهرم‌های موثری برای بازپس‌گیری منطقه نخجوان برخوردار است. موضوعی که به کل می‌تواند پروژه کریدور زنگزور را به نقطه شکست بکشاند. از این رو، شاید ترکیه از تحولات سوریه سرخوش باشد، با این حال، اینطور به نظر می‌رسد که این سرخوشی طولانی نیست، زیرا جریان‌های مقابل با ترکیه نیز کارت‌های بازی موثری را برای رو کردند دارند که تحقق این مساله، فضای بازیگری آنکارا را تا حد زیادی محدود خواهد کرد.